تفاوت در سیستم ایمنی زنان و مردان باعث بروز اختلالات تیروئیدی بیشتر در زنان میشود. یکی از اختلالات رایج در زنان کم کاری تیروئید است. زنان در مقایسه با مردان، واکنش‌های شدیدتری نسبت به واکسن، زخم‌های شدید و عفونت ها نشان می‌دهند، بنابراین این احتمال وجود دارد که سیستم ایمنی بسیار فعال زنان، خطر ابتلا به بیماری‌های تیروئیدی را در آنها افزایش بدهد. افزایش وزن یکی از نشانه‌های اولیه کم کاری تیروئید است که معمولا بعد از حاملگی و یا بعد از یائسگی رخ خواهد داد. در این مقاله به بیماری کم کاری تیروئید در زنان خواهیم پرداخت و شیوه های کنترل و درمان آن را خواهیم گفت.
علت کم کاری تیروئید
تیروئید شما یک غده پروانه‌ای کوچک است که در پایه گردن درست زیر سیب آدم قرار دارد. هورمون‌های تولید شده توسط غده تیروئید تاثیر زیادی بر سلامت شما دارند بر متابولیسم شما تأثیر می‌گذارد. زمانی که هورمون‌های کافی تولید نشود ، تعادل واکنش‌های شیمیایی در بدن به هم می‌خورد. بیماری‌های خودایمنی، درمان برای پرکاری تیروئید، پرتودرمانی، عمل جراحی تیروئید و برخی داروها ممکن است موجب بروز این این بیماری میشوند که در ادامه به آن پرداختیم.
دلایل کم کاری تیروئید
1- بیماری های خودایمنی
اختلالات خود ایمنی زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن شما آنتی بادی‌هایی تولید می‌کند که به بافت‌های خود حمله می‌کنند. گاهی اوقات این روند شامل غده تیروئید شما میشود.
2- درمان پرکاری تیروئید
افرادی که بیش از حد هورمون تیروئید (پرکاری تیروئید) تولید می‌کنند، اغلب با داروهای رادیواکتیو ید یا داروهای ضد تیروئید درمان میشوند تا عملکرد تیروئید کاهش یابد.
3- عمل جراحی تیروئید
حذف تمام یا بخش بزرگی از غده تیروئید می‌تواند باعث کاهش یا توقف تولید هورمون شود. در این مورد، باید هورمون تیروئید مصرف کنید.
4- پرتو درمانی
اشعه‌ای که برای درمان سرطان‌ها از سر و گردن استفاده میشود بر غده تیروئید تاثیر می‌گذارد و ممکن است منجر به کم کاری تیروئید شود.
5- داروها
تعدادی از داروها می‌توانند به کم کاری تیروئید منجر شود. یکی از این داروها لیتیوم است که برای درمان برخی اختلالات روانپزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
6- بیماری مادرزادی
برخی از نوزادان با غده تیروئید معیوب یا بدون غده تیروئید متولد میشوند. در اغلب موارد، غده تیروئید به دلایل نامعلوم به طور طبیعی رشد نمی‌کند.
7- اختلال هیپوفیز
یک علت نسبتا نادر کم کاری تیروئید، عدم وجود غده هیپوفیز برای تولید هورمون تستوسترون (TSH) است که معمولا به دلیل تومور خوش خیم غده هیپوفیز است.
8- بارداری
بعضی از زنان در دوران بارداری یا بعد از بارداری (کم کاری تیروئید پس از زایمان) دچار کم کاری تیروئید میشوند، زیرا اغلب آنتی بادی‌های غده تیروئید تولید می‌کنند.
زنان در معرض کم کاری تیروئید
- زنان بالای ۶۰ سال
- زنان مبتلا به بیماری های خود ایمنی
- زنان با سابقه انوادگی اختلالات تیروئیدی
- زنان تحت پرتودرمانی
- زنان تحت درمان با داروهای رادیواکتیو ید یا ضد تیروئید
- زنان با سابقه جراحی تیروئید
- زنان باردار و شیرده
علائم کم کاری تیروئید در زنان
| خستگی | سطح کلسترول خون بالا |
| افزایش حساسیت به سرما | درد، حساسیت و سفتی عضله |
| یبوست | درد، سفتی یا تورم در مفاصل |
| خشکی پوست | دوره‌های قاعدگی سنگین‌تر از دوره طبیعی یا دوره‌های قاعدگی غیر طبیعی |
| افزایش وزن | نازک شدن مو‌ها |
| صورت پف کرده | کاهش سرعت ضربان قلب |
| گرفتگی صدا یا سینه | افسردگی |
| ضعف عضلانی | اختلال حافظه |
عوارض کم کاری تیروئید در زنان
تشخیص کم کاری تیروئید در زنان
به همین دلیل تشخیص قطعی این مشکل تنها با انجام تست عملکرد تیروئیدی (thyroid function test) به طور دقیق امکان‌پذیر است. در صورتی که هر یکی از نشانه های زیر را مشاهده کردید با یک متخصص غدد مشورت کنید:
- کاهش وزن محسوس و بدون علت
- خستگی بیش از حد یا افسردگی
- خشکی پوست و مو غیرطبیعی
درمان کم کاری تیروئید
روش اول: درمان دارویی
1- درمان استاندارد کم کاری تیروئید قرص‌هاي حاوي هورمون تيروئيد هستند. اين قرص‌ها هورمون مورد نياز بدن را تامين مي‌كنند. یکی از داروهای پرکاربرد در این زمینه لووتيروكسين است.
معمولا پس از 1-2 هفته پس از شروع مصرف این دارو، شما تاثیرات آن را حس خواهید کرد.
2- معمولاً 2-3 ماه پس از شروع درمان آزمايش خون براي اندازه‌گيري هورمون‌ها تكرار مي‌شود تا مقدار لووتيروكسين براساس آن تعديل شود. اين روند ممكن است چندين بار تا رسيدن به سطح طبيعي هورمون در خون تكرار شود. پس از اين كه مقدار مناسب دارو براي هر فرد مشخص شد پزشك شما ممكن است آزمايش‌هاي هورموني را سالي يك بار درخواست نمايد.
3- لووتيروكسين روزانه يك بار مصرف مي‌شود كه ترجيحاً به هنگام صبح است. خيلي مهم است كه بيمار مقدار صحيح دارو را دريافت كند.
4- اكثر بيماران مبتلا به كم‌كاري تيروئيد لازم است مصرف دارو را براي باقي عمر ادامه دهند, اما مقدار دارو در سال‌هاي بعدي ممكن است نياز به تعديل داشته باشد.
5- مصرف لووتيروكسين در دوران بارداري بي‌خطر است و خانم باردار مبتلا به كـم‌كاري تيروئيد نبايد به هيچ وجه دارو را قطع كند.
تداخلات دارویی با قرص لووتيروكسين
- کربنات کلسیم، مکمل کلسیم، آهن، مولتی ویتامین
- کاهش دهنده‌های اسید معده مانند امپرازول
- آنتی اسیدها حاوی آلومینیوم یا منیزیم
- سیپروفلوکساسین و سایر داروهای این گروه
- داروهای ضدانعقادی مانند وارفارین، کاربامازپین، فنوباربیتال، فتی توئین
- آسپیرین، پروپرانول، دیگوستین
- انسولین و داروهای خوراکی درمان دیابت، استروئیدها مانند پردنیزولون و دگزامتازون، تئوفیلین
- مکمل ال کارنتین
روش دوم: درمان کم کاری تیروئید با اصلاح رژیم غذایی
1- یک رژيم غذایی مناسب برای کم کاری تیروئید، فاقد کافئین و قند (کربوهیدرات) است.
2- مصرف کربوهیدرات‌های فرآوری شده مانند آرد را کاهش دهید.
3- پروتئین ها در ساخت هورمون های تروئید نقش بسیاری دارند. مغزها، کره‌ی مغزها، محصولات دامیِ ارگانیک و حبوبات حاوی پروتئین هستند.
4- با مصرف چربی‌های طبیعی و سالم مانند روغن زیتون، روغن حیوانی، آووکادو، تخم کتان، ماهی، مغزها، کره‌ی مغزها، پنیر و ماست پرچربِ ارگانیک تعادل چربی را در بدن ایجاد کنید.
5- امگا۳ موجود در ماهی، محصولات دام‌های علف‌خوار، دانه‌های کتان و گردو از اجزای سازنده‌ی هورمون‌ها برای کنترل عملکرد دستگاه ایمنی و رشد سلولی است بنابران منابع غذایی این اسید چرب را در رژیم خود بگنجانید.
6- گواتر بیماری تورم غده‌ی تیروئيد است. به آن دسته از مواد غذایی که در ایجاد گواتر نقش دارند، گواترزا یا گواتریژن (Goitrogens) گفته میشود. این مواد عبارتند از: انواع کلم (بروکلی، بروکسل، گل کلم، کلم پیچ، کلم قمری)، شلغم، ارزن، اسفناج، توت فرنگی، هلو، شاهیِ آبی، بادام زمینی، تربچه و سویا. بهتر است تحت هیچ شرایطی این مواد را خام استفاده نکنید.
روش سوم: درمان کم کاری تیروئید در طب سنتی
1- هر روز به یک لیوان آب گرم 2 قاشق غذاخوری سرکه سیب اضافه کنید و مقدار کمی عسل را با آن مخلوط کنید و این ترکیب را هر روز بنوشید.
2- دو بار در روز (قبل از صبحانه و قبل از ناهار) 100-200 میلی گرم از عصاره جینسینگ سیبری استفاده کنید.
3- از مصرف سردی‌ها به ویژه در وعده شام پرهیز کنید.
4- مواد غذایی سرد و تر مانند ماست، دوغ، ماهی، خیار و … را کمتر و همراه مصلح مصرف کنید.
5- زیر گلو را روزانه به مدت ده دقیقه با روغن بابونه به مدت چهار هفته ماساژ دهید.
6- آب، کمی نمک، گلاب، عرق نعنا، چند قطره سرکه، سماق و مقداری عسل را ترکیب و آن را غرغره کنید و سپس دور بریزید.
7- استفاده از بادکش گرم زیر گلو یکی از پیشنهادات طب سنتی برای درمان کم کاری تیروئید است.
نکات تکمیلی
- غده‌ی تیروئيد بسیار حساس است و به عوامل استرس زا واکنش نشان می‌دهد. تمرینات آرام‌بخشی مثل یوگا با کاهش استرس و ایجاد تعادل در انرژی و افزایش سوخت و ساز بدن، علائم کم کاری تیروئید را کاهش می‌دهند.
- هورمون تیروئید و آدرنال با یکدیگر ارتباط دارند بنابراین وضعیت این هورمون را بررسی کنید.
- تیروئيد به اشعه حساس است. برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های مربوط به غده‌ی تیروئيد، در مطب دندان پزشکی از یقه‌ی محافظ استفاده کنید.
- از بطری های پلاستیکی استفاده نکنید، زیرا حاوی بیسفنول a هستند، که می توانند روی تیروئید تأثیر بگذارند و سیستم غدد درون ریز را مختل کنند.
- سعی کنید تا خوابتان را تنظیم کنید.
- بی تحرکی را کنار بگذارید و ورزش ها روزانه را در برنامه خود بگنجانید.
15 مواد مغذی که همه خانم ها برای سلامتی در طول عمر نیاز دارند
