در این مطلب با علایم و نشانه های افسردگی در دختران، زنان، زنان سالخورده و زنان باردار آشنا خواهید شد.
یک واقعیت
واقعیت این است که زنان بیشتر از مردان از افسردگی رنج می برند و علت آن کاملا مشخص نیست. افسردگی زنان، علائم منحصر به فرد و مشخصی دارد که به ندرت در مردان دیده می شود یا هرگز دیده نمی شود. زنان نه تنها بیشتر به افسردگی مبتلا می شوند، بلکه از سنین پایین تر با این وضعیت مواجه می شوند و بطور مداوم آن را در زندگی تجربه می کنند و این وضعیت حتی تا سنین پیری هم ادامه میابد. افسردگی زنان از الگوی متمایزی پیروی می کند اما به نظر می رسد مردان بیشتر به طور تصادفی دچار آن می شوند. هورمون ها، مهمترین تفاوت میان زنان و مردان افسرده هستند اما تفاوت های دیگری هم وجود دارد.
خوشبختانه در سال های اخیر بیماری های روانی بیشتر مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند. در گذشته افسردگی زنان به عنوان “هیستری” شناخته میشد که ریشه ی آن کلمه “hysterectomy” (به معنای برداشتن رحم) است. در دوران قرون وسطی تصور می شد که هیستری در تمام زنان وجود دارد و این بیماری بخشی ازوجود آنهاست. خوشبختانه امروزه این تصورات بی پایه و اساس نادیده گرفته می شود و زنان افسرده مانند دیگر افراد، تحت معالجه ی روانپزشکی قرار می گیرند. علائم افسردگی در زنان با توجه به سن و سایر عوامل متفاوت است.
1-علائم افسردگی در دختران
به طور کلی می توان گفت دختران از سن بلوغ تا بزرگسالی، نوعی افسردگی های دوره ای را تجربه می کنند که احساسات آنها را تحت تاثیر قرار می دهد و با اختلال مانیک (شیدایی) و دو قطبی متفاوت است. هورمون های دختران در طی این سال ها به دلیل تغییرات جسمی و آماده شدن برای باروری، به سرعت تغییر می کنند.
این نوسانات و تغییرات هورمونی، یکی از دلایلی ست که باعث می شود دختران به افسردگی مبتلا شوند. علاوه بر تغییرات هورمونی، عوامل بیرونی دیگری مانند احساس رقابت برای جلب توجه پسران نیز بر این امر تاثیر می گذارد. این عامل اغلب منجر به احساس عدم کفایت و در نتیجه افسردگی دختران می شود.
دختران معمولا پرحرف هستند اما بیشتر آنها تمایل دارند که بجای صحبت کردن با والدین در مورد احساسات و افسردگی، با دوستان و همسالان خود صحبت کنند . والدین باید به علایم افسردگی دختران مانند صحبت های طولانی مدت با تلفن، چت های مداوم، کاهش یا افزایش وزن بی دلیل، بی توجهی به درس و مدرسه و بی علاقگی به چیزهایی که قبلا دوست داشتند، توجه نشان دهند.
دخترانی که آسیب پذیرتر هستند، ممکن است مستعد شرایطی مانند بی اشتهایی یا پرخوری عصبی شوند و این باعث می شود افسردگی دختران نوجوان، خود را در قالب یک بیماری جسمی خطرناک نشان دهد.
2-علائم افسردگی در زنان بزرگسال چیست؟
زنان در سال های میانی زندگی خود با فراز و نشیب ها و محرک هایی روبرو می شوند که آنها را مستعد ابتلا به افسردگی می کند. اعتقاد بر این است که هورمون ها مقصر اصلی ابتلای زنان به افسردگی هستند اما در این مرحله از زندگی، اکثر زنان سطح هورمونی باثباتی دارند و تغییرات هورمونی معمولا قبل از شروع یائسگی اتفاق می افتد. بارداری غالباً در اوایل سال های میانی زندگی زنان اتفاق می افتد و این منجر به ابتلا به انواع خاصی از افسردگی (افسردگی بارداری و پس از بارداری) می شود که در ادامه ی این مطلب به طور کامل توضیح داده شده اند.
افسردگی در زنان (از اوایل دهه 20 تا اواسط 40 سالگی) خود را بصورت تغییرات غیر منتظره و غیر قابل توضیح در بهزیستی عاطفی و برخی علائم جسمی و فیزیکی نشان می دهد.علایم و نشانه های افسردگی در زنان بالغ بسیار متنوع و گسترده است اما همگی به یک سمت و سو هستند. در این قسمت، علائم رایج افسردگی در زنان میانسال بطور کامل توضیح داده شده است. لازم به ذکر است که این علایم در دوره های مختلف زندگی زنان بروز می کنند و گاهی در مردان نیز رخ می دهند.
علایم افسردگی در زنان میانسال، می توانند کوتاه مدت یا بلند مدت باشند. برخی از این علایم عبارتنداز:
- بی توجهی به آراستگی و زیبایی ظاهری. این یکی از بارزترین علائم افسردگی در زنان است. توجه به زیبایی و آراستگی، از خصوصیات بارز زنان از گذشته با به امروز است و بی توجهی به این امر نشاندهنده ی وجود یک مشکل است. آرایش نکردن، پوشیدن لباس های کثیف یا شلخته بودن، دوش نگرفتن یا حمام نکردن منظم، مرتب نکردن موها و اضافه وزن سریع، از جمله علایم افسردگی در زنان می باشند.
- بی توجهی به همسر، فرزندان یا حتی حیوانات خانگی. این نیز یک علامت آشکار و مشخص است که دیگر اعضای خانواده به راحتی متوجه آن می شوند.
- بی علاقگی به شغل، سرگرمی ها یا برنامه تلویزیونی مورد علاقه. تشخیص این علایم ممکن است کمی دشوار باشد زیرا بی علاقگی شغلی فقط در محل کار خود را نشان می دهد و بی علاقگی به سرگرمی ها یا برنامه تلویزیونی را نیز می توان به بهانه ی مشغله و کار زیاد توجیه کرد.
- خواب ناکافی یا آشفته. این وضعیت شامل مشکل در بخواب رفتن و در خواب ماندن است و در شدیدترین حالت، به سطوح جدی بی خوابی تبدیل می شود. افرادیکه با این مشکل مواجه می شوند، در انجام کارهایی که به هشیاری نیاز دارند، به مشکل بر می خورند. گاهی اوقات مشکلات خواب بصورت کابوس های شبانه خود را نشان می دهد که اگر بصورت غیرعادی و مداوم باشند، باید بعنوان یکی از علایم افسردگی در نظر گرفته شوند.
- قاعدگی نامنظم. نامنظم شدن دوره های قاعدگی یک علامت جسمی است. افسردگی می تواند بر الگوهای هورمونی تأثیر بگذارد و چرخه های 28 روزه ی قاعدگی زنان را در سن باروری تحت تاثیر قرار دهد. برخی از زنان ادعا می کنند که افسردگی باعث ایجاد یا تشدید سندرم پیش از قاعدگی (PMS) می شود اما تاکنون هیچ مطالعه ای این موضوع را تایید نکرده است و برای اثبات آن، تحقیقات بیشتری باید انجام شود.
- شکایت مداوم و دیدگاه منفی. این وضعیت فقط در مورد زنانی صدق می کند که در گذشته، مثبت اندیش و راضی بوده اند. افزایش نظریات منفی و شکایات بی دلیل و غیرقابل توجیه، یکی از علایم افسردگی در این زنان محسوب می شود.
- نوسانات خلقی. منظور از نوسانات خلقی حالتی ست که فرد لحظه ای احساس خوشحالی می کند و لحظه ی بعد اندوهگین و ناراحت است. اگر زنی در یک لحظه ناراحت و پریشان است و لحظه ی بعد خوشحال و حتی نرمال است، به نوسانات خلقی مبتلا شده است. ریشه این رفتارهای غیر طبیعی و متغیر، ممکن است افسردگی باشد.
- از دست دادن عزت نفس که اغلب به صورت انتقاد از خود، نشان داده می شود. رفتارهای خودپسندانه، برای کسی قابل قبول نیست اما عکس این قضیه هم یکی از علایم افسردگی زنان است. برخی زنان برخلاف تعریف و تمجید همسرانشان، خود را فردی زشت و چاق می دانند. یک مرد باید بداند که دیدگاه های منفی همسرش نسبت به خود، در افسردگی نهفته است و واقعیت ندارد. داشتن تصویر منفی از خود باعث تشدید افسردگی می شود. البته انتقاد از خود فقط به مسایل ظاهری مربوط نمی شود و زن افسرده، خود را فردی نالایق و ناشایست برای دوستان، فرزندان و همسر خود می داند.
- گریه زیاد. برای افراد سالم، گریه کردن فقط در شرایط سخت و ناراحت کننده ی زندگی اتفاق می افتد اما برای زنان افسرده اینطور نیست. گریه های زیاد و مکرر در زنان افسرده، اغلب بدون دلیل قابل توجیهی رخ می دهند و در موارد شدید می توانند ساعت ها یا حتی روزها ادامه داشته باشند. گریه کردن برای برخی از زنان امری طبیعی است اما اگر زنی بیش از حد طبیعی و بدون دلیل مشخص (یا قابل توجیه) گریه می کند، احتمالا به افسردگی مبتلا شده است.
- کاهش میل جنسی. این علامت هم فقط در مورد زنانی صدق می کند که در گذشته از لحاظ جنسی فعال و پرشور بوده اند اما اکنون میل جنسی خود را به طرز قابل توجهی از دست داده اند. عوامل دیگری هم می توانند باعث تضعیف میل جنسی شوند، اما وقتی این مشکل با دیگر علایم افسردگی ذکر شده همراه شود، نشاندهنده ی افسردگی خواهد بود.
- افزایش یا کاهش وزن غیر قابل توجیه. تا زمانی که عادت های غذایی یا میزان تحرک روزانه تغییر نکند، دلیلی برای کاهش یا افزایش وزن وجود ندارد. میزان اشتها در زنان مبتلا به افسردگی، ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرد و منجر به کاهش یا افزایش وزن ناخواسته و غیرقابل توجیه شود.
- کاهش سطح انرژی و عدم انگیزه. اگر زنی که در گذشته همیشه سرزنده و پرانرژی بوده است، بطور مداوم احساس سستی و ناامیدی می کند، احتمالا به افسردگی مبتلا شده است.
نارضایتی از زندگی که بصورت کلامی و شفاهی ابراز می شود نیز از دیگر علایم افسردگی در زنان محسوب می شود. زنان بیشتر از مردان، در مورد احساسات و ناراحتی های خود صحبت می کنند و همین امر می تواند تشخیص افسردگی را تسریع کند. اگر فردی احساس ناامیدی شدید می کند یا افکار خودکشی در سر دارد، باید سریعا نزد روانپزشک برده شود. بسیاری از افرادیکه افکار خودکشی دارند، سعی می کنند که سریعا افکار خود را عملی کنند. اگر همسر، خواهر، مادر یا دیگر آشنایان شما چنین افکاری دارند، سعی نکنید این شرایط را به تنهایی مدیریت کنید و سریعا او را متقاعد کنید که به پزشک مراجعه کند.
3-علایم افسردگی در زنان مسن
علائم افسردگی در زنان بالای 50 سال نیز مشخص است و عموماً به هورمون های بعد از یائسگی و شرایط پیری و به طور کلی سلامتی مربوط می شود.
یائسگی باعث تغییر در تعادل هورمونی می شود و همین امر، احتمال ابتلا به افسردگی را بالا می برد. یائسگی به معنای پایان دوران باروری است و برای بسیاری از زنان، نشانه ی پیری و پایان دوران جوانی است. هورمون درمانی جایگزین، در بدن خانم ها جایگزین هورمون هایی می شود که به دلیل یائسگی دیگر ترشح نمی شوند.
افسردگی، یکی از عوارض جانبی این داروها است. علاوه بر این، زنان در دوران سالمندی، یکی یا هر دو والدین خود را از دست می دهند و برخی نیز همسر خود را به علت مرگ یا طلاق از دست می دهند. تمام این عوامل دست در دست هم می دهند و احتمال بروز افسردگی در زنان یائسه را تشدید می کنند.
بنابراین زنان سالخورده، بسیار مستعد ابتلا به افسردگی هستند. علائم افسردگی در زنان مسن عمدتاً از شرایطی مانند از دست دادن عزیزان، بیوه شدن، مشکلات مالی، بیماری های جسمی و ناتوانی و در بعضی موارد دوری از خانواده و دوستان ناشی می شود. علائم افسردگی در زنان بالای 70 سال عبارتند از:
- ناامیدی و از دست دادن حافظه
- حسرت و عصبانیت
- مشکل در تصمیم گیری و ناراحتی از تسلط دیگران بر آنها
- عدم علاقه به اجتماعات یا برقراری ارتباط آزادانه
- عدم انگیزه و تمرکز
- گم کردن وسایل (اگرچه این یکی از علایم پیری و کاهش حافظه است اما اگر با دیگر علایم ذکر شده در این قسمت همراه شود، می تواند یکی از نشانه های افسردگی باشد)
- عدم علاقه به بهداشت شخصی
- کاهش اشتها
آمارها نشان می دهند که اکثر زنان مسن و پیر، حدود 18 سال به عنوان زن بیوه زندگی می کنند و بنابراین مجبور به انجام امور خود هستند. ترس از دست دادن همسر برای زنانی که از لحاظ مالی مستقل نیستند، موجب نگرانی می شود و این می تواند افسردگی را تشدید کند. بسیاری از زنان پیر و سالمند احساس ناامیدی می کنند زیرا معتقدند که برای شروع دوباره، بیش از حد پیر هستند. این یکی از نشانه های قطعی افسردگی زنان مسن است.
4-افسردگی در زنان باردار
بسیاری از متخصصان زنان و زایمان بر این باورند که تمام زنان در طی 9 ماه بارداری، سطوحی از افسردگی (حتی بسیار خفیف) را تجربه می کنند. هورمون ها در طول هر سه ماهه بارداری به طرز چشمگیری تغییر می کنند و این به تنهایی می تواند باعث افسردگی شود. هورمون ها در دوران بارداری به قدری زیاد و سریع تغییر می یابند که گاهی اوقات زنان حتی قبل از اطلاع از بارداری شان هم دچار افسردگی می شوند. بنابراین دوران بارداری که طبق معیارهای اجتماعی باید یک دوره شاد در زندگی باشد، اغلب مملو از ترس، اندوه و در نتیجه افسردگی خواهد بود.
دکتر Thomas R. Verny روانپزشکی ست که مطالعات زیادی را در این زمینه انجام داده است. او در طی مطالعات خود مشاهده کرد که امروزه بسیاری از زنان با ناباروری و سقط جنین مواجه می شوند و این موارد موجب ایجاد اضطراب و ترس آنها شده است (به خصوص اگر این مشکلات در بارداری های قبلی هم رخ داده باشند). وی به زنان توصیه می کند تا در دوران بارداری از موارد تشدید کننده ی افسردگی مانند استرس، تغذیه نامناسب و بی خوابی دوری کنند و رفتارهای مثبت و سبک زندگی سالمی را در پیش گیرند.
علائم افسردگی در زنان باردار عبارتند از:
- خستگی مفرط (فراتر از خستگی طبیعی مربوط به حمل کودک)
- اختلالات خواب
- گریه های مداوم و شدید
- تغییرات خلقی غیر قابل توضیح
- عدم توانایی در تمرکز
- ترس بی دلیل از سقط جنین
- رفتارهای تضعیف کننده مانند ماندن در رختخواب در تمام طول روز (بدون اینکه پزشک دستور داده باشد)
بارداری برای برخی از زنان یکی از بهترین دوران زندگی و روزهایی سرشار از شادی و انتظار است اما برای همه اینطور نیست. گاهی اوقات افسردگی بارداری بدلیل نگرانی هایی مانند ناتوانی از پشتیبانی مالی کودک، ترس از تربیت فرزند به تنهایی (در صورت جدایی یا نبود همسر) یا سایر مسائل اتفاق می افتد. تغییرات هورمونی نیز با این موارد همراه می شود و احتمال افسردگی را بالا می برد.
افسردگی پس از زایمان یکی از شناخته شده ترین افسردگی های زنان پس از زایمان است. به دنیا آمدن فرزند و اضافه شدن عضو دیگری به خانواده، بسیار هیجان انگیز است اما افسردگی پس از زایمان حدود 3 تا 6 ماه پس از تولد نوزاد و بدون هیچ دلیل روشنی اتفاق می افتد. این افسردگی می تواند بسیار جدی باشد و در موارد شدید ممکن است منجر به خودکشی شود. هرگز علائم افسردگی پس از زایمان را در خود یا دیگران نادیده نگیرید.
مدیریت افسردگی در زنان
هرگز سعی نکنید افسردگی خود یا دیگران را تشخیص دهید چون تشخیص اختلالات روانی فقط باید توسط متخصصان و پزشکان آموزش دیده انجام شود. برای درمان افسردگی زنان (در هر سن و مرحله از زندگی) روش های درمانی موثری وجود دارد.
برخی توصیه های ساده و در عین حال موثر برای پیشگیری از افسردگی زنان عبارتنداز:
خوب بخورید (غذاهای سالم و مقوی بخورید و از غذاهای فرآوری شده پرهیز کنید)، به اندازه کافی بخوابید و وزن خود را در حد نرمال نگه دارید یا حداقل هر روز کمی ورزش کنید. بسته به آب و هوای محل زندگی تان از مکمل های ویتامین D استفاده کنید، از نوشیدنی های کافئین دار و مشروبات الکلی پرهیز کنید و شکر و چربی های مضر را از رژیم غذایی خود حذف کنید. برخی از متخصصان معتقدند که موز و سیب، روحیه مثبت را تقویت می کنند و بسیار سالم هستند، بنابراین این میوه ها را در رژیم غذایی روزانه خود بگنجانید. شکلات تلخ (حداقل 70٪) هم به بهبود خلق و خو کمک می کند و یک آنتی اکسیدان قوی هم هست!
زنان، بنیان خانواده ها را شکل می دهند و بعنوان مادر، خواهر، دختر، همسر و دوست، نقش های بسیار مهمی در زندگی همه ی ما دارند. زندگی برای زنانی که بی میل و بی انگیزه هستند، طاقت فرسا می شود و می تواند منجر به افسردگی شود. همانطور که مهمانداران هواپیما به مسافران توصیه می کنند که در موارد اضطراری ابتدا ماسک اکسیژن خود را بزنند و سپس به دیگران کمک کنند، زنان هم باید از خود مراقبت کنند و سلامت خودشان را در اولویت قرار دهند.
اگر شما هم یک مادر یا همسر هستید، باید بدانید که تا زمانی که خودتان سالم نباشید، نمی توانید به شخص دیگری کمک کنید. بسیاری از زنان آنقدر درگیر خانواده و فرزندان می شوند که گاهی این اصل را فراموش می کنند. برای خود وقت بگذارید، ورزش کنید، به زیبایی تان اهمیت دهید، یک کتاب عالی بخوانید یا برای ماساژ و تفریح به آبگرم بروید. هرچند که این موارد سطحی به نظر می رسند اما می توانند به جلوگیری از افسردگی در زنان کمک کنند.
زنان موجوداتی حساس هستند و به راحتی احساسات خود را بروز می دهند. به همین دلیل علائم افسردگی در زنان بسیار واضح است و این منجر به تشخیص و درمان زودهنگام می شود. تشخیص و درمان زودهنگام، همیشه بهترین روش مدیریت افسردگی در زنان است.
