آزمایش آلکالین فسفاتاز (Alkaline Phosphatase) که به آن تست ALP هم گفته می شود، برای بررسی میزان آنزیم آلکالین فسفاتاز (ALP) در خون استفاده می شود. این آنزیم در بسیاری از نقاط بدن وجود دارد اما عمدتا در کبد، استخوان ها، روده و کلیه ها یافت می شود. غیر طبیعی بودن میزان آنزیم آلکالین فسفاتاز (ALP) در بدن می تواند نشانه بیماری کبدی یا مشکلات دیگر باشد.
آزمایش ALP می تواند به تنهایی انجام شود، ولی از آنجایی که خیلی از بیماریها باعث غیرطبیعی شدن این آنزیم در بدن می شوند، آزمایش آلکالین فسفاتاز به همراه سایر آزمایشات مثل آزمایش پنل کبد انجام می گیرد تا اطلاعات بیشتری درباره محتمل ترین علت نتیجه غیرطبیعی آزمایش بدست بیاید.
آزمایش ایزوآنزیم ALP نیز قسمتی از بدن که منشأ ALP در خون است را شناسایی می کند، ولی این نوع آزمایش ALP پیچیده تر است و خیلی مورد استفاده قرار نمی گیرد.
هدف از انجام آزمایش ALP
آزمایش ALP برای تشخیص طبیعی یا غیر طبیعی بودن میزان آنزیم آلکالین فسفاتاز در بدن به کار می رود. آزمایش خون ALP می تواند برای غربالگری، تشخیص و نظارت بر بیماری های کبدی و سایر بیماریها استفاده شود.
- غربالگری: غربالگری به معنی بررسی و جستجوی نشانه های بیماریها قبل از بروز علائم آنها است. به ندرت پیش می آید که تستهای غربالگری فقط میزان ALP را اندازه گیری کنند، در واقع این تست بخش استانداردی از چند آزمایش مثل پنل کبد و پنل متابولیک جامع (CMP) است. معمولا این آزمایشات در معاینات معمولی چکاپ تجویز می شوند.
- تشخیص: به فرایند پیدا کردن علت بیماری بعد از بروز علائم، تشخیص گفته می شود. از آزمایش ALP اغلب وقتی استفاده می شود که بیمار دچار علائم احتمالی مشکلات کبدی مثل تهوع و استفراغ، یرقان، خستگی، درد شکم یا کاهش وزن غیرقابل توجیه شده باشد. علاوه بر این، در صورت داشتن علائم اختلال استخوانی احتمالی مثل درد استخوان، حساسیت به شکستگی استخوان و یا غیر طبیعی بودن شکل استخوان، این آزمایش تجویز می شود. در صورت وجود علائم عمومی، آزمایش ALP به عنوان بخشی از پنل کبد یا CMP می تواند به شناسایی علت بیماری کمک کند.
با اینکه آزمایش ALP به تنهایی برای تشخیص بیماریهای زمینه ای کافی نیست؛ اما بخش مهمی از روند تشخیص بیماری به حساب می آید. درجه بالا بودن میزان آلکالین فسفاتاز می تواند نشان دهنده شدت یا نوع بیماری باشد. از آزمایش ایزوآنزیم ALP هم برای ارزیابی انواع خاصی از ALP استفاده می شود که در تعیین قسمت آسیب دیده بدن و تشخیص مشکل کمک می کند.
- پایش: مانیتورینگ یا همان پایش در واقع ردیابی و پیگیری سیر وضعیت سلامتی یا پاسخ بیمار به روند درمان است. آزمایش ALP به عنوان بخشی از یک پنل، برای بررسی اینکه آیا بیماری کبدی یا سایر بیماریها و مشکلات در حال بهبودی هستند، بدتر شده اند یا ثابت مانده اند استفاده می شود.
آزمایش ALP چه چیزی را ارزیابی می کند؟
این آزمایش میزان نوعی آنزیم به نام آلکالین فسفاتاز را در خون اندازه گیری می کند. نتایج این آزمایش بر اساس واحد بین‌المللی در لیتر (IU/L) نشان داده می شوند.
با اینکه عملکرد آنزیم آلکالین فسفاتاز در بدن هنوز به طور دقیق مشخص نشده؛ اما طبق گفته محققان این آنزیم برای چندین فرایند مهم بدن ضروری است. ALP در کبد، استخوان ها، جفت خانمهای باردار، روده، کلیه ها و سایر قسمت های بدن یافت می شود. غیر طبیعی بودن میزان این آنزیم در بدن، می تواند نشانه ای از آسیب به بافت یا اختلال در فرآیندهای طبیعی در بدن باشد.
نوع دیگری از آزمایشALP، تست ایزوآنزیم ALP یا تست شکنش ALP است که در آن زیر گروههای خاصی از انواع آنزیم آلکالین فسفاتاز ارزیابی می شوند. این زیرگروهها نشان می دهند که آنزیم ALP کجای بدن تولید شده است. با اینکه تست ایزوآنزیم ALP مفید و کاربردی است؛ اما به لحاظ فنی چالش برانگیز است. برای همین نسبت به آزمایش آزمایش عمومی ALP کمتر از آن استفاده می شود.
چه زمانی باید آزمایش آلکالین فسفاتاز بدهیم؟
اغلب اوقات آزمایش ALP بخشی از یک پنل است و به همراه سایر آزمایشات دیگر بررسی وضعیت کبد و کلیه انجام می شود. به عنوان مثال، در پنل کبد و پنل متابولیک جامع، ALP به عنوان بخشی از یک معاینه معمولی یا برای بررسی علائمی که ممکن است بخاطر بیماریهای کبدی یا کلیوی باشند ارزیابی می شود.
ممکن است زمانی که بیمار دچار علائم مشکلات کبدی یا استخوانی شده از آزمایش ALP به تنهایی استفاده می شود تا ریشه مشکل را پیدا کنند. علاوه بر این، این آزمایش برای نظارت روی پاسخ بیمار به درمان بیماری های کبدی یا استخوانی نیز استفاده می شود.
از آزمایش ایزوآنزیم ALP بیشتر برای پیگیری بعد از غیر طبیعی شدن نتیجه آزمایش ALP استفاده می کنند. از آنجایی که آزمایش ALP در زمینه های مختلفی استفاده می شود، پزشک تعیین می کند که بهترین زمان برای تجویز این آزمایش چه موقع است.
نحوه انجام آزمایش ALP
آزمایش ALP معمولا توسط پزشک تجویز می شود. ممکن است پزشک این آزمایش را به تنهایی تجویز کند، ولی در اکثر موارد به همراه چند آزمایش دیگر انجام می شود. برای انجام آزمایش از شما خون گرفته می شود و این خونگیری معمولا در مطب، درمانگاه یا بیمارستان انجام می شود.
آیا می توانیم در خانه آزمایش ALP را انجام بدهیم؟
معمولا آزمایش آلکالین فسفاتاز در خانه انجام نمی شود، ولی گاهی اوقات می توانید در خانه نمونه خون بگیرید و آن را به آزمایشگاه بفرستید. با این حال آزمایش ایزوآنزیم آلکالین فسفاتاز را نمی توان با کیتهای خانگی انجام داد.
مراحل انجام آزمایش ALP
آزمایش های آلکالین فسفاتاز و از جمله تست ایزوآنزیم ALP، معمولا با استفاده از نمونه خونی که از ورید بازوی شما گرفته شده، انجام می شود. این نمونه خون در مطب، درمانگاه، بیمارستان یا محیطهای مشابه گرفته می شود. برای آزمایش در خانه می توانید نمونه خون را از انگشتتان بگیرید و سپس آن را به آزمایشگاه بفرستید.
قبل از آزمایش
آماده شدن برای آزمایش ALP به نوع آزمایش و الزامات آزمایشگاهی که قرار است نمونه خون را تجزیه و تحلیل کند بستگی دارد.
به طور کلی برای انجام آزمایش ALP به تنهایی نیازی به ناشتا بودن نیست، ولی بعضی آزمایشگاهها از شما می خواهند که 6 تا 12 ساعت قبل از انجام آزمایش، به جز آب هیچ نوع غذا یا نوشیدنی دیگری مصرف نکنید.
وقتی آزمایش ALP به همراه سایر آزمایشات انجام می شود، معمولا لازم است که شما ناشتا باشید. تست ایزوآنزیم ALP هم معمولا به ناشتا بودن نیاز دارد.
علاوه بر این، پزشک از شما درباره هر نوع دارو یا مکملی که مصرف می کنید سوال می پرسد و در صورت لزوم زمان یا دوز آنها را طوری تنظیم می کند که روی نتیجه آزمایش اثری نگذارند. اگر قرار است از کیتهای خانگی برای انجام آزمایش استفاده کنید باید به دستورالعملهای مربوطه مراجعه نمایید تا ببینید که آیا آمادگی خاصی لازم دارد یا نه.
حتما بخوانید: 16 کاری که برای سالم ماندن در طول زندگی باید انجام دهید
در طول آزمایش
برای انجام آزمایش ALP از ورید بازوی شما خون گرفته می شود. قبل از این کار، یک رگ بند دور بازویتان بسته می شود تا رگها برجسته و نمایان شوند. بعد با پنبه الکلی ناحیه مورد نظر را ضد عفونی می کنند و سپس تکنسین سوزن را در قسمت گودی دست و نزدیک آرنج وارد می کند. خون گرفته شده در ویال کوچکی جمع آوری می شود.
خونگیری برای آزمایش معمولا چند دقیقه بیشتر طول نمی کشد و موقع وارد کردن سوزن در رگ فقط مقداری احساس سوزش خفیف می کنید.
برای انجام تست در خانه باید طبق دستورالعملهای مربوطه پیش بروید. نوک انگشتتان را با پنبه الکلی ضد عفونی کنید و سپس با سوزن کوچکی از نوک انگشت خون بگیرید و آن را روی کاغذ مخصوص آزمایش بریزید. سپس باید این برگه را به آزمایشگاه برسانید. برای انجام صحیح مراحل تست در خانه، دستورالعملهای گفته شده در کیت آزمایش را دنبال کنید.
بعد از آزمایش
بعد از خونگیری برای آزمایش ALP، با پنبه روی محل را فشار می دهند تا خونریزی متوقف شود. معمولا این خونگیری عوارض جانبی خاصی ندارد، ولی ممکن است پوستتان حساسیت نشان بدهد یا محل تست مقداری کبود شود.
بعد از آزمایش می توانید رانندگی کنید و به فعالیتهای روزمره تان بپردازید. اگر لازم بود که برای آزمایش ناشتا باشید، توصیه می کنیم چیزی با خودتان ببرید تا بعد از آزمایش میل کنید. در آزمایش خانگی هم معمولا عارضه خاصی اتفاق نمی افتد، ولی اگر نوک انگشتتان به خونریزی ادامه داد آن را بانداژ کنید.
نتایج آزمایش ALP
معمولا نتیجه آزمایش آلکالین فسفاتاز ظرف چند روز کاری بعد از دریافت نمونه توسط آزمایشگاه آماده می شود. برای دریافت نتیجه آزمایشهای خانگی باید چند روز بیشتر صبر کنید، چون آزمایش شما باید از طریق پست به آزمایشگاه ارسال شود. نتیجه آزمایش خانگی معمولا به صورت آنلاین یا از طریق یک اپلیکیشن گوشی به شما اطلاع داده می شود.
تفسیر نتایج آزمایش ALP
نتیجه آزمایش شما میزان آلکالین فسفاتاز در خونتان را نشان می دهد که بر حسب واحد بین المللی در لیتر (IU/L) گزارش می شود. علاوه بر این، محدوده مرجعی هم در نتیجه آزمایش شما لیست می شود که در آزمایشگاههای مختلف فرق می کند.
محدوده مرجع رایج بین 44 تا 147 IU/L است، ولی بعضی از آزمایشگاههای حرفه ای محدوده 30-120 IU/L را به عنوان محدوده مرجع در نظر می گیرند.
بالا بودن میزان ALP در خون می تواند نشانه ای از بیماری های کبدی یا استخوانی و یا سایر مشکلات و بیماریها باشد؛ اما این بالا بودن همیشه نشانه مشکل نیست. به طور کلی برای تفسیر نتیجه آزمایشALP چند عامل در نظر گرفته می شود:
- میزان افزایش: میزان بسیار بالای ALP اغلب اوقات به دلیل انسداد مجاری صفراوی اتفاق می افتد؛ اما این میزان بالای آلکالین فسفاتاز به تنهایی نمی تواند مشکلات کبدی و سایر بیماریها را از هم تفکیک کند.
- نتیجه سایر آزمایشات: آزمایش ALP اغلب اوقات با سایر آزمایشها مثل آزمایش آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)، آلانین آمینوترانسفراز (ALT)، گاما گلوتامیل ترانس پپتیداز (GGT) و یا ‘5- نوکلئوتیداز (5’-NT) انجام می شود. نسبت هر کدام از این آنزیمها در تعیین نتیجه آزمایش شما موثر است.
- سلامت عمومی شما: در کنار میزان ALP گزارش داده شده در نتیجه آزمایش، تمام علائم شما هم در نظر گرفته می شود.
گاهی اوقات میزان ALP در بدن شما بدون ابتلا به بیماریهای زمینه ای افزایش می یابد؛ به عنوان مثال میزان ALP در خانمهای باردار، کودکان، نوجوانان در حال رشد و افراد مسن بالاتر است. علاوه بر این، میزان آلکالین فسفاتاز در بدن افرادی که گروههای خونی خاصی دارند بعد از مصرف وعده های غذایی چرب افزایش پیدا می کند. (منبع)
کمتر پیش می آید که میزان ALP در بدن فرد پایینتر از حد طبیعی باشد، ولی این اتفاق می تواند به دلیل سوء تغذیه، کمبود مواد مغذی، کم کاری تیروئید و برخی اختلالات ارثی نادر که روی عملکرد ALP یا کبد تأثیر می گذارند رخ بدهد. پایین بودن دائمی میزان ALP می تواند نشان دهنده نوعی اختلال نادر ژنتیکی در متابولیسم استخوان به نام هیپوفسفاتازی (HPP) باشد.
Mcv آزمایش خون چیست؟ زمان انجام آن و نکات قبل، حین و بعد آزمایش
اگر آزمایش ایزوآنزیم ALP داده اید، نتیجه آزمایش شما میزان انواع مختلف آلکالین فسفاتاز را نشان می دهد. افزایش این آنزیم در برخی قسمتهای بدن می تواند محل آسیب بافتی یا سایر بیماری ها را نشان بدهد.
فرقی نمی کند چه نوع آزمایش ALP داده باشید، در هر صورت این پزشک است که می تواند نتیجه آزمایش شما را تفسیر کند و بهترین گزینه برای درمان را در اختیارتان بگذارد.
