کاهش پلاکت خون یا بیماری ترومبوسیتوپنی نوعی اختلال در روند تولید و نگهداری پلاکت های خون است. زمانی که بدن به اندازه کافی پلاکت تولید نکند، یا آن ها را از دست دهد و از بین ببرد، میزان پلاکت در خون کاهش می یابد. تعداد پلاکتها به‌طور طبیعی حدود ۱۵۰ هزار تا ۴۵۰ هزار عدد در هر میکرولیتر خون می‌باشد. در صورت ابتلا به این اختلال تعداد آن‌ها به کمتر از ۵۰۰۰۰ در هر میکرولیتر خون خواهد رسید. در ادامه تمامی نکات از علائم تا تشخیص و بهترین رژیم غذایی برای افزایش پلاکت خون را بررسی کردیم.
علایم کاهش پلاکت خون
دلایل کاهش پلاکت خون
- مشکلات مغز استخوان
- کم خونی آپلاستیک
- کمبود ویتامین B 12
- کمبود فولات
- کمبود آهن
- عفونت های ویروسی از جملهHIV ، اپشتین بار و آبله مرغان
- قرار گرفتن در معرض شیمی درمانی، پرتودرمانی یا مواد شیمیایی سمی
- مصرف زیاد الکل
- سیروز
- سرطان خون
- میلوودیسپلازی
- تخریب پلاکت ها
- بارداری
عوارض ترومبوسیتوپنی (کاهش پلاکت خون)
بیماری ترومبوسیتوپنی ممکن است منجر به خون ریزی خطرناک داخلی شود و در صورت افت بیش از حد پلاکت ها خطر حملات مغزی و خونریزی مغزی نیز بالا میرود.
روش تشخیص
1- آزمایش خون
برای تشخیص کاهش پلاکت خون، لازم است که آزمایش کامل شمارش سلول‌های خونی (CBC) انجام شود. همچنین شاید خونتان از لحاظ آنتی‌بادی‌هایی که بدن علیه پلاکتها تولید می‌کند، آزمایش شود. این آنتی‌بادی‌ها پروتئین هایی هستند که پلاکتها را از بین می‌برند و گاهی بر اثر مصرف برخی داروهای خاص و گاهی نیز به عللی نامعلوم تولید می‌شوند.در بزرگسالان، تعداد پلاکت طبیعی بین ۱۵۰،۰۰۰ تا ۴۵۰،۰۰۰ پلاکت در هر میکرولیتر خون است. اگر تعداد کل خون شما کمتر از ۱۵۰،۰۰۰ پلاکت داشته باشد، ترومبوسیتوپنی دارید.
2- معاینه فیزیکی
پزشک شما به دنبال علائم خونریزی زیر پوست می‌گردد. او به‌علاوه شکم را بررسی می‌کند تا ببیند که آیا طحال شما بزرگ شده است یا خیر. اگر پزشک احساس کند که طحال بزرگ شده است، باید سونوگرافی انجام دهید.
درمان کاهش پلاکت خون
درمان مناسب شما با توجه به شدت علائم خونریزی و علت ترومبوسیتوپنی تعیین می‌شود. تمام بیماران مبتلا به ترومبوسیتوپنی باید از مصرف آسپیرین یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ايپوبرفن پرهیز کنند زیرا این داروها باعث کاهش عملکرد پلاکت و توانایی تشکیل لخته می‌شوند. اگر ترومبوسیتوپنی شما خفیف است و یا خونریزی فعالی ندارید، ممکن است به هیچ درمانی نیاز نداشته باشید. اگر تصور می‌شود ترومبوسیتوپنی شما ثانویه به علت عفونت ویروسی باشد، تعداد پلاکت شما ممکن است چندین بار بررسی شود تا از بازگشت آن به حالت عادی اطمینان حاصل شود.
- ترومبوسیتوپنی زودگذر، همان‌طور که در طول درمان‌های شیمی‌درمانی مشاهده می‌شود، با تزریق پلاکت قابل درمان است. در صورت داشتن خونریزی فعال با ترومبوسیتوپنی، تزریق پلاکت نیز به طور مکرر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- اگر ترومبوسیتوپنی شما نتیجه‌ی مصرف یک دارو است، پزشکتان ممکن است این دارو را متوقف کند. این کاملاً به نظر پزشک و شرایط شما بستگی دارد؛ در واقع یک بازی تعادل است.
- اگر ترومبوسیتوپنی شما نتیجه ترومبوسیتوپنی ایمنی (ITP) باشد، ممکن است شما با داروهایی مانند استروئیدها، ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIg) یا ایمونوگلوبولین ضد D درمان شوید.
- در بسیاری از انواع ترومبوسیتوپنی، طحال محل اصلی تخریب پلاکتها یا به دام انداختن پلاکتها است. اسپلنكتوني جراحي برداشتن طحال ممكن است تعداد پلاکت‌هایتان را بهبود بخشد.
- پورپورای ترومبوسیتوپنی ترومبوتیک (TTP) با تعویض پلاسما درمان می‌شود. در این روش، پلاسما (بخش مایع خون) از طریق IV حذف می‌شود و پلاسمای یخ‌زده تازه جایگزین می‌شود.
بهترین رژیم غذایی برای افزایش پلاکت خون
1- مواد غذایی غنی از فولات: فولات یک ویتامین B ضروری برای سلول‌های خون سالم است.
2- مواد غذایی غنی از ویتامین B12: ویتامین B12 برای تشکیل گلبول‌های قرمز خون ضروری است. پایین بودن سطح B-12 در بدن نیز ممکن است در کم بودن تعداد پلاکتها نقش داشته باشد.
3- مواد غذایی غنی از ویتامین C: ویتامین C نقش اساسی در عملکرد سیستم ایمنی بدن دارد و به عملکرد صحیح پلاکتها نیز کمک می‌کند. این ویتامین توانایی بدن در جذب آهن را تقویت می‌کند که یکی دیگر از مواد مغذی ضروری برای پلاکتها است.
4- مواد غذایی سرشار از ویتامین D: ویتامین D در عملکرد صحیح استخوان‌ها، عضلات، اعصاب و سیستم ایمنی بدن نقش دارد. طبق اعلام انجمن حمایت از اختلالات پلاکت (PDSA)، ویتامین D همچنین در عملکرد سلول‌های مغز استخوان که تولید پلاکت و سایر سلول‌های خونی را بر عهده دارند، نقش مهمی دارد.
5- مواد غذایی سرشار از ویتامین K: ویتامین K برای لخته شدن خون و سلامت استخوان‌ها ضروری است.
6- مواد غذایی سرشار از آهن: آهن برای سطوح سالم گلبول‌های قرمز و پلاکتها ضروری است. تحقیقات انجام شده بر روی کودکان نوپا و نوجوانان مبتلا به کم‌خونی فقر آهن نشان می‌دهد که آهن ممکن است تعداد پلاکتها را در افراد مبتلا به این بیماری افزایش دهد.
در این جدول بهترین منبع غذایی ویتامین های ذکر شده وجود دارد:
| آهن | جگر گاو
غلات صبحانه غنی‌شده لوبیا سفید و لوبیا قرمز شکلات تیره عدس‌ها توفو |
| ویتامین K | ناتو (سویای تخمیر شده)
سبزیجات برگ‌دار مانند اسفناج کلم بروکلی سویا و روغن سویا کدوحلوایی |
| ویتامین D | زرده تخم مرغ
ماهی‌های چرب مانند ماهی قزل‌آلا، ماهی تن و ماهی خال‌مخالی روغن‌های کبد ماهی شیر و ماست غنی‌شده غلات صبحانه غنی‌شده آب پرتقال غنی‌شده جایگزین‌های لبنی غنی‌شده مانند شیر سویا و ماست سویا |
| ویتامین C | کلم بروکلی
جوانه بروکسل مرکبات، مانند پرتقال و گریپ‌فروت کیوی فلفل دلمه‌ای قرمز و سبز توت‌فرنگی |
| ویتامین B12 | جگر و گوشت گاو
ماهی قزل‌آلا، ماهی سالمون و ماهی تن غلات غنی‌شده جایگزین‌های لبنی غنی‌شده مانند شیر بادام یا شیر سویا |
| فولات | سبزیجات برگ سبز تیره مانند اسفناج و جوانه بروکسل
جگر گاو لوبیا چشم بلبلی غلات صبحانه و محصولات لبنی غنی‌شده با این ویتامین برنج مخمر |
خود مراقبتی
- الکل مصرف نکنید.
- از یک مسواک خیلی نرم استفاده کنید.
- بینی را بسیار آرام بشورید و پاک کنید.
- هنگام استفاده از قیچی، چاقو، سوزن یا دیگر ابزارهای تیز دقت کنید.
- هنگام پخت غذا مواظب سوختگی ها باشید.
- برای اصلاح صورت از تیغ و ژیلت استفاده نکنید.
- از ورزشهای تماسی و دیگر فعالیتهایی که موجب جراحت میوشند بپرهیزید.
- از یک ناخن گیر مناسب (با لبه های گرد) استفاده کنید.
