چرا سالمندان زمین می خورند؟ 12 ویژگی دوران سالمندی

رسالمندی دوره‌ای از زندگی است که تغییرات فیزیولوژیکی و روانی متعددی را به همراه دارد .یکی از چالش‌های مهم این دوران، افزایش خطر زمین خوردن است .زمین خوردن در سالمندان می‌تواند پیامدهای جدی مانند شکستگی استخوان، کاهش استقلال و حتی کاهش کیفیت زندگی را به دنبال داشته باشد .اما چرا این اتفاق می‌افتد؟

برای پاسخ به این پرسش، لازم است ابتدا ویژگی‌های دوران سالمندی را بشناسیم و سپس عوامل مؤثر بر زمین خوردن را بررسی کنیم.

12 ویژگی دوران سالمندی که بر تعادل و حرکت تأثیر می‌گذارند

1 .کاهش توده عضلانی و قدرت بدنی

با افزایش سن، عضلات تحلیل می‌روند و قدرت آنها کاهش می‌یابد .این موضوع باعث می‌شود سالمندان کنترل کمتری روی حرکات خود داشته باشند و احتمال زمین خوردن افزایش یابد.

2 .ضعف تعادل و هماهنگی حرکتی

سیستم عصبی مرکزی که مسئول هماهنگی و تعادل بدن است، با گذشت زمان دچار تغییراتی می‌شود که می‌تواند منجر به ناپایداری حرکتی و افزایش احتمال سقوط شود.

3. کاهش تراکم استخوان (پوکی استخوان )

با افزایش سن، استخوان‌ها ضعیف‌تر می‌شوند و در برابر ضربه‌ها مقاومت کمتری دارند .این موضوع نه‌تنها احتمال شکستگی را افزایش می‌دهد، بلکه در برخی موارد حتی ممکن است یک شکستگی، خود باعث زمین خوردن شود.

4 .مشکلات بینایی و شنوایی

کاهش قدرت بینایی و شنوایی می‌تواند باعث کاهش آگاهی از محیط اطراف شود .افراد مسن ممکن است موانع را نبینند یا به‌موقع صدای هشداردهنده‌ای را نشنوند که می‌تواند منجر به زمین خوردن شود.

5 .افت فشار خون هنگام ایستادن (افت فشار خون وضعیتی )

بسیاری از سالمندان هنگام تغییر وضعیت از حالت نشسته یا خوابیده به حالت ایستاده، دچار افت ناگهانی فشار خون می‌شوند .این وضعیت ممکن است باعث سرگیجه و در نهایت سقوط شود.

6 .مشکلات عصبی و بیماری‌هایی مانند پارکینسون

بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون یا سکته‌های مغزی بر تعادل، کنترل عضلانی و هماهنگی بدن تأثیر منفی می‌گذارند و خطر زمین خوردن را افزایش می‌دهند.

7 .اختلال در عملکرد شناختی و زوال عقل

مشکلاتی مانند آلزایمر یا سایر انواع زوال عقل باعث کاهش قدرت تصمیم‌گیری و واکنش سریع به خطرات محیطی می‌شود .سالمندان مبتلا به این مشکلات ممکن است موانع را نادیده بگیرند یا دچار سردرگمی شوند.

8 .استفاده از داروهای خاص

برخی داروهای تجویزی برای فشار خون، دیابت، اضطراب و افسردگی می‌توانند باعث خواب‌آلودگی، سرگیجه یا عدم تعادل شوند که همگی از عوامل مؤثر بر زمین خوردن هستند.

9 .کاهش انعطاف‌پذیری مفاصل و سفتی عضلات

افزایش سن معمولاً با کاهش انعطاف‌پذیری همراه است .سالمندانی که انعطاف‌پذیری کمی دارند، نمی‌توانند به‌خوبی حرکات اصلاحی انجام دهند و احتمال افتادن آنها بیشتر است.

10 .عدم فعالیت بدنی کافی

بی‌تحرکی موجب ضعف عضلانی، کاهش استقامت بدنی و از بین رفتن تعادل می‌شود .سالمندانی که فعالیت بدنی منظمی ندارند، بیشتر در معرض زمین خوردن هستند.

11 .مشکلات پا و استفاده از کفش نامناسب

درد پا، ناهنجاری‌های اسکلتی مانند خار پاشنه، و پوشیدن کفش‌های نامناسب (مانند دمپایی‌های بدون پشتیبانی )همگی می‌توانند موجب بی‌ثباتی در حرکت شوند.

12 .محیط زندگی ناایمن

وجود فرش‌های لغزنده، پله‌های بدون نرده، نور کم، سیم‌های پراکنده در مسیر راه رفتن، و نبود دستگیره در حمام و سرویس بهداشتی از جمله عواملی هستند که خطر زمین خوردن را افزایش می‌دهند.

چگونه می‌توان از زمین خوردن سالمندان جلوگیری کرد؟

با آگاهی از ویژگی‌های دوران سالمندی و شناخت عواملی که تعادل را تحت تأثیر قرار می‌دهند، می‌توان اقدامات پیشگیرانه‌ای انجام داد:

• افزایش فعالیت بدنی: ورزش‌های تعادلی و تقویتی مانند تای‌چی، یوگا و پیاده‌روی منظم به بهبود قدرت عضلانی و هماهنگی بدن کمک می‌کند.
• بررسی بینایی و شنوایی: سالمندان باید به‌طور منظم معاینه چشم و گوش انجام دهند تا مشکلات احتمالی زودتر شناسایی و اصلاح شوند.
• اصلاح محیط خانه: حذف موانع خطرناک، استفاده از نور کافی، نصب دستگیره‌های کمکی و استفاده از فرش‌های غیرلغزنده می‌تواند به کاهش خطر سقوط کمک کند.
• انتخاب کفش مناسب: کفش‌های طبی با پاشنه کوتاه، ضدلغزش و مناسب برای پا توصیه می‌شود.
• مدیریت داروها: پزشک باید داروهایی را که ممکن است باعث سرگیجه یا خواب‌آلودگی شوند، بررسی کرده و در صورت امکان جایگزین کند.
• رژیم غذایی مناسب: مصرف کافی کلسیم، ویتامین D و پروتئین برای حفظ سلامت استخوان‌ها و عضلات ضروری است.

در کنار نکاتی که قبلاً گفته شد، موارد عملی‌تر و جزئی‌تری نیز وجود دارند که می‌توانند تأثیر قابل‌توجهی در کاهش خطر زمین خوردن سالمندان داشته باشند .در ادامه چند راهکار دقیق‌تر و کاربردی‌تر ارائه می‌شود:

۱ .استفاده از وسایل کمک حرکتی

اگر سالمند دچار عدم تعادل است، می‌توان از عصا یا واکر استاندارد استفاده کرد .اما مهم است که این وسایل متناسب با قد و شرایط فرد تنظیم شوند تا کارایی لازم را داشته باشند.

۲ .نصب ضربه‌گیر و محافظ در خانه

• در لبه‌های تیز میز، کابینت و دیوار از محافظ‌های نرم استفاده کنید.
• کف‌پوش‌های لاستیکی یا فومی در بخش‌هایی که احتمال زمین خوردن بیشتر است، مانند حمام و آشپزخانه، قرار دهید.

۳ .تغییر چیدمان خانه برای دسترسی آسان

• وسایلی که سالمند به‌طور روزمره از آنها استفاده می‌کند (مانند کنترل تلویزیون، عینک، داروها )را در جایی بگذارید که نیازی به خم شدن یا کشیدن بیش از حد بدن نباشد.
• ارتفاع تخت، صندلی و مبل‌ها را تنظیم کنید تا هنگام نشستن و بلند شدن، سالمند تعادل خود را حفظ کند.

۴ .آموزش صحیح بلند شدن پس از زمین خوردن

یکی از نکات بسیار مهم این است که اگر سالمند به هر دلیلی زمین خورد، بتواند بدون آسیب بیشتر، خود را بلند کند یا حداقل در موقعیتی قرار بگیرد که دیگران راحت‌تر به او کمک کنند .سالمندان باید یاد بگیرند که:

1. آرام باشند و از تلاش ناگهانی برای بلند شدن خودداری کنند.
2. به پهلو بچرخند و با کمک دست‌ها و زانوها به حالت چهار دست و پا درآیند.
3. به یک وسیله محکم (مانند صندلی یا میز )نزدیک شوند و با دست‌ها روی آن تکیه کنند تا آرام بلند شوند.

۵ .استفاده از نورپردازی هوشمند در خانه

• نورهای سنسوردار که با حرکت روشن می‌شوند، به سالمندان کمک می‌کنند شب‌ها مسیر خود را راحت‌تر پیدا کنند.
• نوارهای LED کم‌مصرف در کنار راهروها، پله‌ها و حتی داخل سرویس بهداشتی می‌توانند دید بهتری فراهم کنند.

۶ .پوشیدن لباس‌های مناسب برای جلوگیری از زمین خوردن

• لباس‌های خیلی بلند، گشاد یا دارای دنباله می‌توانند باعث گیر کردن به اجسام و زمین خوردن شوند.
• استفاده از جوراب‌های ضد لغزش مخصوص سالمندان برای جلوگیری از لیز خوردن روی سرامیک یا پارکت توصیه می‌شود.

۷ .مراقبت از سلامت پاها و ناخن‌ها

• بلند بودن ناخن‌ها یا مشکلاتی مانند میخچه و زخم پا می‌تواند تعادل سالمند را تحت تأثیر قرار دهد.
• مراجعه منظم به پزشک یا متخصص پا (پدیاتریست )برای بررسی سلامت پاها ضروری است.

۸ .حذف خطرات کوچک اما جدی

• سیم‌های برق یا کابل‌های اینترنت را از مسیرهای رفت‌وآمد سالمند حذف کنید.
• استفاده از تلفن‌های بی‌سیم یا موبایل برای جلوگیری از عجله سالمند به‌سمت تلفن هنگام زنگ خوردن.

۹ .تمرینات ذهنی برای بهبود تمرکز و آگاهی از محیط

• بازی‌های فکری مانند شطرنج، پازل و سودوکو باعث بهبود قدرت شناختی و واکنش‌های سریع می‌شوند.
• تمرینات ساده مانند نام بردن وسایل اطراف هنگام راه رفتن (مثلاً: “میز”، “صندلی”، “فرش” )باعث افزایش آگاهی از محیط و کاهش احتمال افتادن می‌شود.

۱۰ .بررسی پزشکی دوره‌ای برای پیشگیری از مشکلات تعادلی

• آزمایش تراکم استخوان برای بررسی شدت پوکی استخوان و کاهش احتمال شکستگی.
• بررسی قند خون، زیرا دیابت می‌تواند به نوروپاتی (بی‌حسی در پاها )منجر شود که تعادل را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• کنترل کم‌خونی و فقر آهن، چون ضعف و سرگیجه از علائم شایع آن هستند.

۱۱ .آشنایی اطرافیان با کمک‌های اولیه پس از زمین خوردن سالمند

خانواده و پرستاران باید بدانند که بعد از زمین خوردن سالمند:

• ابتدا سالمند را از نظر علائم شکستگی بررسی کنند (مثلاً درد شدید، تغییر شکل عضو ).
• اگر آسیب جدی نیست، او را به‌آرامی بنشانند و آب یا نوشیدنی شیرین به او بدهند تا دچار افت فشار نشود.
• در صورت بی‌هوشی یا آسیب شدید، بدون حرکت دادن سالمند، اورژانس را خبر کنند.

۱۲ .تشویق سالمند به بیان نگرانی‌هایش درباره افتادن

بسیاری از سالمندان پس از یک‌بار زمین خوردن دچار ترس از راه رفتن می‌شوند و این ترس می‌تواند باعث کاهش فعالیت و ضعف عضلانی بیشتر شود .لازم است با آنها صحبت شود و اطمینان خاطر داده شود که با رعایت نکات ایمنی می‌توانند همچنان فعال بمانند.

نتیجه‌گیری

جلوگیری از زمین خوردن سالمندان نیاز به یک رویکرد چندجانبه دارد که شامل تغییرات محیطی، اصلاح سبک زندگی، توجه به سلامت جسمی و استفاده از تکنولوژی‌های کمکی است .با رعایت این نکات عملی، می‌توان سالمندان را از خطرات احتمالی محافظت کرد و کیفیت زندگی آنها را بهبود بخشید.