زندگی در شهرهای بزرگ مانند تهران،کرج، اصفهان و تبریز برای سالمندان با مشکلاتی همراه است. ترافیک سنگین، آلودگی هوا، فواصل طولانی بین مراکز درمانی و کمبود فضاهای مناسب برای پیاده‌روی، از جمله موانع پیش‌روی این عزیزان هستند. به‌عنوان مثال، در شهر اصفهان، تلاش‌هایی برای تبدیل این شهر به «شهر دوستدار سالمند» در حال انجام است، اما هنوز نیاز به اقدامات بیشتری در این زمینه احساس می‌شود.
با توجه به پیش‌بینی‌ها، جمعیت سالمندان ایران تا سال ۱۴۳۰ به بیش از یک سوم جمعیت کشور خواهد رسید. دشواری پرستاری سالمند در کرج و دیگر شهرهای بزرگ ضرورت توجه ویژه به این قشر آسیب‌پذیر را دوچندان می‌کند. در این راستا، طرح «شهر دوستدار سالمند» با همکاری سازمان بهداشت جهانی و صندوق جمعیت سازمان ملل متحد، به‌عنوان رویکردی جدید در شهرسازی معرفی شده است. این طرح بر لزوم مناسب‌سازی فضاهای شهری، حمل‌ونقل عمومی، مسکن و خدمات اجتماعی برای سالمندان تأکید دارد. در اصفهان، با انتخاب چهار محله به‌عنوان پایلوت، اقدامات اولیه در این زمینه آغاز شده است، اما هنوز تا تحقق کامل این اهداف فاصله وجود دارد.
مدیریت بحران‌های روانی سالمندان در شهرهای بزرگ
در شهرهای بزرگ، سالمندان با چالش‌های روانی متعددی مواجه هستند که ناشی از عوامل محیطی و اجتماعی است. احساس تنهایی، افسردگی، اضطراب و زوال عقل از جمله مشکلاتی هستند که می‌توانند با زندگی شهری تشدید شوند. مراقبت از سالمندان در این محیط‌ها نیازمند آشنایی با اصول روان‌شناسی سالمندی است.
برای مثال، در مواجهه با بیماری‌هایی مانند آلزایمر، رفتار مناسب اهمیت ویژه‌ای دارد. مراقب باید بداند که چگونه با پرسش‌های تکراری سالمند برخورد کند و در صورت بروز فراموشی و گیجی، او را به آرامش برساند. آموزش‌هایی مانند حفظ عزت‌نفس سالمند، پاسخ‌دهی بدون قضاوت و تقویت ارتباط عاطفی می‌توانند به بهبود وضعیت روانی سالمندان کمک کنند. در نهایت، فراهم کردن محیطی امن و حمایت اجتماعی مناسب می‌تواند نقش مهمی در ارتقای سلامت روانی سالمندان در شهرهای بزرگ ایفا کند.
اهمیت ورزش و تحرک در سالمندان شهرهای بزرگ
در شهرهای بزرگ، سالمندان به‌طور طبیعی دچار ضعف عضلانی، ناپایداری حرکتی و مشکلات تعادلی می‌شوند. جابجایی، نشستن، راه رفتن و بلند شدن برای آن‌ها چالش‌برانگیز است. مراقبی که روش صحیح بلند کردن یا نشاندن سالمند را بلد نباشد، ممکن است به مهره‌های کمر یا مفاصل آسیب بزند. یادگیری تکنیک‌هایی مانند “جابجایی دو نفره” یا “حمایت از قامت هنگام ایستادن” از جمله آموزش‌هایی‌ست که تنها مراقبان تخصصی دریافت می‌کنند. اگر این مهارت‌ها به‌درستی اجرا نشوند، ممکن است باعث شکستگی استخوان لگن یا زانو در سالمند شوند، که یکی از شایع‌ترین دلایل بستری سالمندان در بیمارستان‌هاست. در شهرهای بزرگ، کمبود فضاهای مناسب برای ورزش سالمندان، مانند پارک‌های مجهز و باشگاه‌های تخصصی، این چالش را دوچندان می‌کند. ایجاد زیرساخت‌های مناسب و آموزش مراقبان در زمینه ورزش‌های مناسب سالمندان می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی آن‌ها کمک کند.
تغذیه سالمندان؛ چرا باید توسط فرد آگاه تنظیم شود؟
با افزایش سن، نیازهای تغذیه‌ای تغییر می‌کنند. بسیاری از سالمندان دچار سوء‌تغذیه، کم‌خونی، کم‌آبی بدن، یا مشکلات گوارشی هستند. برخی نیز به دلیل مصرف داروهای خاص یا ابتلا به بیماری‌های مزمن (مانند دیابت یا فشار خون) محدودیت‌هایی در رژیم غذایی دارند.
یک مراقب متخصص باید بتواند با هماهنگی پزشک یا متخصص تغذیه، رژیم مناسب سالمند را تنظیم کند. دانستن اینکه چه نوع غذای نرم برای کسی که مشکل بلع دارد مناسب است، یا اینکه چه نوشیدنی‌هایی به سالمند کم‌اشتها کمک می‌کند، بخشی از این مهارت تخصصی است.
از طرفی، تغذیه سالمندان فقط مربوط به نوع غذا نیست؛ زمان، نحوه‌ی سرو، محیط، و حتی دمای غذا هم روی میل آن‌ها تأثیر دارد. گاهی اوقات، ایجاد یک فضای آرام و دلنشین هنگام غذا خوردن می‌تواند اشتهای سالمند را به طرز چشمگیری افزایش دهد.
نقش مراقب در تقویت ارتباط سالمند با خانواده
یکی از باورهای اشتباه این است که وقتی مراقب سالمند استخدام می‌شود، خانواده می‌تواند به‌طور کامل از وظایف خود کنار بکشد. در حالی‌که یکی از وظایف اصلی مراقب حرفه‌ای، حفظ و تقویت پیوند بین سالمند و اعضای خانواده است.
سالمندانی که حس کنند هنوز برای فرزندان و اطرافیان‌شان ارزشمندند، انرژی روانی بالاتری خواهند داشت و روند افت سلامتی در آن‌ها کندتر خواهد شد. مراقب متخصص، با گزارش‌های روزانه به خانواده، اطلاع‌رسانی از وضعیت جسمی و روانی سالمند، و تشویق او به ارتباط با عزیزان، به این فرآیند کمک می‌کند.
او همچنین می‌تواند در تنظیم ملاقات‌ها، تماس‌های تصویری، یا حتی مشارکت سالمند در تصمیمات خانوادگی نقش کلیدی داشته باشد. در واقع، مراقب حرفه‌ای جای خانواده را نمی‌گیرد، بلکه حامی عاطفی آن‌ها برای مراقبت بهتر است.
مهارت در مدیریت بحران؛ تفاوت مراقب حرفه‌ای با فرد معمولی
در نگهداری از سالمند، شرایطی پیش می‌آید که به‌هیچ‌وجه قابل پیش‌بینی نیستند. افت فشار ناگهانی، حمله قلبی، مشکلات تنفسی، بی‌هوشی، یا زمین خوردن، تنها چند نمونه از بحران‌هایی هستند که ممکن است در هر لحظه رخ دهند. اینجاست که تفاوت یک مراقب آموزش‌دیده با یک فرد معمولی به‌وضوح مشخص می‌شود.
مراقب حرفه‌ای در برابر این موقعیت‌ها نه‌تنها خونسردی خود را حفظ می‌کند، بلکه می‌داند دقیقاً چه کاری باید انجام دهد. مثلاً اگر سالمند دچار زمین‌خوردگی شد، مراقب می‌داند که نباید او را بلافاصله بلند کند. ابتدا باید از نبود شکستگی مطمئن شود، عضو آسیب‌دیده را بی‌حرکت نگه دارد و در صورت لزوم با اورژانس تماس بگیرد. یا اگر سالمند دچار اختلال تنفسی شد، مراقب باید نحوه باز کردن راه هوایی، کمک به تنفس یا استفاده از کپسول اکسیژن را بلد باشد.
همچنین دانستن زمان تماس با اورژانس، ارائه اطلاعات دقیق به پزشک، ثبت علائم حیاتی و کنترل شرایط تا رسیدن کمک، مهارت‌هایی هستند که فقط با آموزش به‌دست می‌آیند. در نبود این آگاهی، حتی چند دقیقه می‌تواند تفاوت بین یک مشکل قابل حل و یک فاجعه جبران‌ناپذیر باشد.
به همین دلیل، یکی از دلایل اصلی نیاز به مراقب تخصصی، توانایی واکنش مؤثر در شرایط بحرانی است. این موضوع نه‌تنها خیال خانواده را آسوده می‌کند، بلکه جان سالمند را نیز در لحظات حیاتی نجات می‌دهد.
