در این مطلب با کمک مجلات معتبر پزشکی، شما را با عوارض جانبی، کاربردها، دوز مصرف و طرز استفاده اصولی، نکات بارداری و همه نکات ضروری دیگر آمپول هپارین آشنا می کنیم.
هپارین چیست؟
- هپارین یک داروی رقیق کننده ی خون است که برای پیشگیری از لخته شدن خون استفاده میشود
- موارد استفاده شامل آمبولی ریه، آمبولی شریان محیطی و ترومبوزیس است.
- هپارین یک داروی تجویزی است. این دارو بصورت تزریقی موجود است که در بیمارستان توسط پزشک داده میشود
- اولین فرم تزریقی دارو تنها در بیمارستان داده میشود و نحوه ی استفاده از دوزهای بعدی در خانه به بیمار آموزش داده میشود.
- داروی هپارین تنها بصورت عمومی دردسترس است.
نحوه عملکرد
- هپارین به گروه داروهای ضدانعقاد تعلق دارد. داروهای متعلق به یک دسته عملکرد مشابهی دارند و برای شرایط مشابهی مورد استفاده قرار میگیرند.
- هپارین از تشکیل لخته های خون در رگها جلوگیری میکند یا اینکه لخته هایی که از قبل تشکیل شده اند و درحال بزرگ شدن هستند را از بین میبرد.
- بهترین گیاهان برای باز شدن رگهای قلبی عروقی را از دست ندهید!
عوارض جانبی
عوارض جانبی شایع
- کبودی پوست
- خونریزیهای طولانی
- تحریک، درد یا سوزش در ناحیه ی تزریق دارو
- واکشنهای آلرژیک مانند کهیر، تب و لرز
- افزایش آنزیمهای کبدی در نتایج آزمایشات عملکرد کبد
اگر این عوارض خفیف باشند، در عرض چند روز یا چند هفته از بین میروند. اگر شدید و طولانی شدند به پزشک مراجعه کنید.
عوارض جانبی جدی
درصورت داشتن عوارض جانبی جدی سریعا به پزشک مراجعه کنید. درصورت مشاهده ی عوارض مرگبار سریعا به اورژانس بروید. عوارض جانبی جدی و علایم آنها عبارتنداز:
- صورتی یا قهوه ای شدن ادرار
- مدفوع تیره یا سیاه رنگ (میتواند نشانه ی خونریزی معده باشد)
- خونریزیهای شدید یا خونریزیهایی که متوقف نمیشوند
- سرفه های همراه با خون
- استفراغ هایی که با خون همراه است
- سردرد
- ضعف
- سرگیجه
واکشنهای آلرژیک سخت، علایم آن عبارتنداز:
- خون مردگی در قسمت تزریق دارو
- لرز
- تب
- دانه های پوستی یا کهیر
- خارش
- سوزش
- تنگی نفس
- ورم صورت، لبها، گلو یا زبان
خونریزی شدید. علایم عبارتنداز:
- کبودی
خونریزی های غیرمعمول یا خونریزیهایی که طولانی مدت هستند؛ مانند:
- خونریزی غیرمعمول لثه ها
- خون دماغ شدن های مکرر
- پریودی های شدید
تداخلات دارویی
قرص هپارین ممکن است با داروها، ویتامینها و گیاهان دیگر تداخل داشته باشد. تداخل زمانی اتفاق می افتد که نحوه ی عملکرد دارو تغییر میکند. این میتواند مضر باشد یا از عملکرد مناسب دارو جلوگیری کند. برای پیشگیری از این تداخلات پزشک باید از تمام داروهایی مصرفی بیمار، اطلاع داشته باشد. درمورد همه ی داروها، ویتامینها یا گیاهان دارویی که فرد درحال حاضر آنها را مصرف میکند به پزشک اطلاع دهید. درمورد نحوه ی تداخل دارو با داروهای دیگر از پزشک یا داروساز سوال کنید:
تداخلاتی که خطر عوارض جانبی را افزایش میدهند
مصرف هپارین بهمراه برخی داروها خطرخونریزی و کبودی را افزایش میدهد. مثالهایی از این داروها عبارتنداز:
- آسپیرین
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند سلوکسیب، ایبوپروفن و ناپروکسن
- داروهایی مانند کلوپیدوگرل و دی پیریدامول
- هیدروکسی کلروکین
- داروهای گیاهی مانند جینگوبیلوبا، روغن ماهی و سیر
تداخلاتی که موجب کاهش اثر هپارین میشوند
مصرف بعضی داروها بهمراه هپارین، موجب کاهش اثر این دارو میشوند. مثالهایی از این داروها عبارتنداز:
- دیگوکسین
- آنتی بیوتیکهای تتراسایکلین مانند داکسی سایکلین و مینوسیکلین
- نیکوتین
- نیترات مانند ایزوسورباید دی نیترات، مونونیترات و نیتروگلیسیرین
- آنتی هیستامینهایی مانند دیفن هیدرامین
هشدارها
آلرژی
هپارین میتواند موجب واکنشهای آلرژیک سخت شود. علایم آن عبارت است از:
- خون مردگی در ناحیه ی تزریق دارو
- تب
- لرز
- دانه های پوستی
- کهیر
- خارش
- تنگی نفس
- ورم صورت، لبها، گلو و زبان
اگر به واکنشهای آلرژیک مبتلا شدید سریعا به پزشک مراجعه کنید. اگر علایم خیلی شدید بود به اورژانس مراجعه کنید. درصورت آلرژی به این دارو از مصرف دوباره ی آنها اجتناب کنید. مصرف دوباره ی آنها میتواند کشنده باشد.
هشدار برای بیماران خاص
- بیماران فشارخون: این بیماران بیشتر در معرض خونریزی ناشی از هپارین قرار دارند. قبل از مصرف هپارین با پزشک مشورت کنید.
- افرادیکه در انعقادخون مشکل دارند: مصرف هپارین در افرادیکه خونریزیهای غیرطبیعی دارند موجب تشدید این وضعیت میشود. هپارین را با احتیاط مصرف کنید.
- افرادیکه سابقه ی زخم معده با خونریزی دارند: بیماران مبتلا به زخم معده ی فعال، نباید از هپارین استفاده کنند. این موجب بدتر شدن زخم ها و خونریزیهای خطرناک میشود. اگر سابقه ی زخم معده دارید، مصرف هپارین خطر خونریزی را افزایش میدهد. قبل از مصرف هپارین با پزشک مشورت کنید.
- بیماران کبدی: مصرف هپارین در افرادیکه بیماری های سخت کبد یا سابقه ی این بیماری را دارند، خطرخونریزی را افزایش میدهد. قبل از مصرف هپارین با پزشک صحبت کنید.
- بیماران آسم: افراد مبتلا به آسم بیشتر در معرض واکنشهای آلرژیک سخت هستند.
حتما بخوانید: بهترین و جدیدترین روش درمان عفونت ریه چیست؟ (خانگی و مدرن)
هشدار برای گروههای دیگر
- برای زنان باردار: مطالعات برروی حیوانات باردار نشاندهنده ی خطر هپارین برروی جنین بود. بااینوجود مطالعات کافی درمورد نحوه ی تاثیر دارو برجنین در انسان انجام نشده است. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید قبل از مصرف دارو ابتدا با پزشک مشورت کنید. هپارین تنها باید زمانی مصرف شود که کاملا نیاز باشد و منافع آن از مضراتش بیشتر باشد.
- برای زنان شیرده: عبور هپارین از شیرمادر هنوز مشخص نیست. این ممکن است موجب آسیب به جنین شود پس قبل از مصرف، حتما با پزشک مشورت کنید.
- برای سالمندان: برای افراد بالای 60 سال خطرخونریزی افزایش پیدا میکند. احتمالا پزشک از دوزهای پایینتر دارو درمان را آغاز میکند.
- برای کودکان: مصرف این دارو برای کودکان مورد مطالعه قرار نگرفته است. دوز توصیه شده ی دارو براساس تجربیات بالینی است.
- نوزادان و کودکان باید از هپارینهای فاقد نگهدارنده استفاده کنند. نگهدارنده ی بنزیل الکل موجب اثرات جانبی خطرناک و حتی مرگ در کودکان و نوزادان میشود.
نحوه مصرف
دوز مصرفی هپارین برای هر فردی متفاوت است و به شرایط زیر بستگی دارد:
- سن فرد
- بیماری تحت درمان
- شدت بیماری فرد
- دیگر بیماری هایی که فرد به آنها مبتلا است
- نحوه ی واکنش فرد به اولین دوز دارو
فرمها و شدتهای دارو
عمومی: هپارین
- فرم: تزریقی بدون نگهدارنده
- شدتها: 1,000 units/mL, 10,000 units/mL
- فرم: تزریقی حاوی نگهدارنده ی بنزیل الکل
- شدتها: 1,000 units/mL, 5,000 units/mL, 10,000 units/mL, 20,000 units/mL
دوز مورد نیاز برای ترومبوزیس سیاهرگی عمقی و آمبولی ریه
دوز بزرگسالان (18 تا 59 سال)
- دوز معمول شروع: 333 واحد/کیلوگرم وزن بدن بصورت تزریقی زیر پوست
- دوز نگهدارنده: 250 واحد/کیلوگرم وزن بدن بصورت تزریقی زیر پوست هر 12 ساعت. ناحیه ی تزریق دارو را هر بار تغییر دهید تا از تشکیل لخته و کبودی در آن ناحیه جلوگیری شود.
دوز کودکان (0 تا 17 سال)
- دوز مورد نیاز کودکان براساس بیماری و سابقه ی پزشکی کودک توسط پزشک تعیین میشود.
دوز سالمندان (60 سال و بالاتر)
- خطر خونریزی در این افراد بیشتر است. پزشک از دوزهای پایینتر شروع میکند.
دوز مورد نیاز برای ترومبوزیس سیاهرگی عمقی بعد از جراحی
دوز بزرگسالان (18 تا 59 سال)
- دوز معمول شروع: پزشک یا پرستار 5000 واحد بعد از جراحی تزریق میکنند.
- دوز نگهدارنده: 5000 واحد تزریقی هر 8 تا 12 ساعت. مصرف این دارو بمدت 7 روز تا زمانیکه بیمار بتواند راه برود ادامه پیدا میکند.
دوز کودکان (0 تا 17 سال)
- دوز مورد نیاز کودکان براساس بیماری و سابقه ی پزشکی کودک توسط پزشک تعیین میشود.
دوز سالمندان (60 سال و بالاتر)
- خطرخونریزی در این افراد بیشتر است. پزشک از دوزهای پایینتر شروع میکند.
حتما بخوانید: بهترین و جدیدترین روشهای طبیعی پاکسازی ریه طبق تحقیقات جدید چیست؟
نکاتی درمورد مصرف
- قرص خوراکی هپارین برای درمان کوتاه مدت استفاده میشود. درصورتیکه بصورت تجویز شده مصرف نشود خطرات جدی بدنبال خواهد داشت.
- درصورت قطع ناگهانی مصرف دارو یا عدم مصرف: لخته های خونی تشکیل یا تشدید میشوند. این میتواند کشنده باشد.
- عدم مصرف هپارین طبق برنامه ی مشخص: دارو عملکرد خوبی نخواهد داشت. برای عملرد خوب دارو همیشه باید مقداری از آن در بدن باشد.
- درصورت مصرف بیش ازحد دارو: خطرعوارض جانبی دارو بهبود میابد از جمله خونریزی بیشتر میشود. این میتواند کشنده باشد و سریعا باید به اورژانس مراجعه کنید.
- درصورت فراموش کردن مصرف یک دوز دارو: به محض یادآوری دوز فراموش شده را مصرف کنید. هیچگاه دو نوبت دارو را با هم مصرف نکنید. این میتواند عوارض جانبی خطرناکی داشته باشد.
- چه موقع میتوان گفت دارو عملکرد خوبی دارد: زمانیکه لخته های خونی تشکیل نشوند و لخته های فعلی از بین بروند.
ملاحظات ویژه
مسافرت
- همیشه دارو را همراه خود داشته باشید. هنگام پرواز آن را نزد خود نگه دارید.
- درمورد اشعه ی x فرودگاهها نگران نباشید. آنها نیمتوانند به دارو صدمه بزنند.
- ممکن است نیاز باشد دارو را به کارکنان فرودگاه نشان دهید. پس از خارج کردن دارو از جعبه ی اصلی اش خودداری کنید.
- هیچگاه دارو را در داشبرد ماشین نگذارید. هپارین نباید در محلهای خیلی سرد یا گرم قرار گیرد.
نظارتهای بالینی
پزشک با انجام آزمایشاتی از نحوه ی عملکرد دارو مطلع میشود. این موجب تعیین دوز مناسب دارو میشود.
پزشک برای اطمینان آزمایشات زیر را تجویز میکند:
- عملکرد کلیه: اگر کلیه ها بخوبی کار نکنند، خطر خونریزی افزایش میابد. پزشک برای اطمینان عملکرد کلیه را چک میکند.
- عملکرد کبد: اگر کبد بخوبی کار نکند، خطر خونریزی افزایش میابد. پزشک برای اطمینان عملکرد کبد چک میکند.
- نشانه های خونریزی: پزشک احتمالا سطح پلاکتهای خون را کنترل میکند. همچنین برای اطمینان از عدم وجود خون در مدفوع از بیمار آزمایش مدفوع میگیرد. این آزمایشات برای اطمینان از عدم خونریزی است.
جایگزین های هپارین
داروهای دیگری هم برای درمان این بیماری ها وجود دارد. برای هر فردی داروی خاصی مورد نیاز است. درمورد نوع دارو با پزشک مشورت کنید.
حتما بخوانید: Inr در آزمایش چیست؟ مقدار نرمال آن در خون چقدر باید باشد؟
نکته: هدف ما دادن اطلاعات به روز و مرتبط است. باتوجه به اینکه داروها اثر متفاوتی بر افراد مختلف دارند، نمیتوانیم بگوییم که اطلاعات گفته شده در بالا شامل تمام اطلاعات مورد نیاز است. این مطلب جایگزین مشاوره ی پزشکی نیست. قبل از مصرف هر دارو با پزشکتان که از سابقه ی پزشکی شما اطلاع دارد مشورت کنید.
