درپاسخ به این پرسش باید گفت خیر، پایین آمدن پلاکت خون همیشه نشانه بروز سرطان نیست. نقش خون شما در بدنتان همانند نقش آب در یک شهر شلوغ است. همان‌طور که آب از طریق لوله‌کشی به قسمت‌های مختلف شهر رسیده، خون نیز از طریق رگ‌ها در سطح بدن شما پراکنده شده است. در این میان پلاکت خون مثل کارگران آب و فاضلاب عمل می‌کند. این کارگران از گرفتگی لوله‌ها یا نشتی آن‌ها جلوگیری می‌کنند، پس پلاکت خون نیز مانع لخته شدن یا خونریزی بیش از حد می‌شود. بنابراین با کم شدن این سلول‌های کوچک وضعیتی به نام ترومبوسیتوپنی رخ می‌دهد که منجر به نگرانی‌های مختلفی می‌شود اما همیشه به معنای بروز سرطان نیست. در صورتی که از تعداد کم پلاکت‌های خون خود نگران هستید و برایتان سوال شده که آیا احتمال بروز سرطان در بدن شما وجود دارد، راهنمای زیر را به طور کامل مطالعه کنید.
پلاکت خون چیست و در بدن چه نقشی دارد؟
پلاکت‌ها یا ترومبوسیت‌ها قطعات سلولی کوچک و دیسکی شکل هستند که در مغز استخوان تولید می‌شوند. عملکرد اصلی آن‌ها تسهیل لخته شدن خون با چسبیدن به محل آسیب رگ خونی است؛ همچنین به یکدیگر وصل می‌شوند تا یک پلاگین ایجاد کنند.
این فرآیند برای توقف خونریزی و شروع روند بهبودی شما حیاتی است. تعداد پلاکت‌های طبیعی بین 150000 تا 450000 در هر میکرولیتر خون متغیر خواهد بود. شمارش کمتر از این تعداد به کبودی سریع، خونریزی طولانی مدت و افزایش خطر بروز خونریزی منجر می‌شود.
با درک علل کاهش تعداد پلاکت‌های خون راحت‌تر می‌توانید خطرات بالقوه پیش روی خود را بشناسید و برای درمان آن‌ها دست به کار شوید.
دلایل پایین بودن پلاکت خون
عوامل متعددی به کاهش تعداد پلاک‌های خون منجر می‌شوند که برخی از رایج‌ترین دلایل را در ادامه شرح می‌دهیم:
- اختلالات مغز استخوان: مغز استخوان مرکز تولید سلول‌های خونی از جمله پلاکت‌ها است. شرایطی مانند کم‌خونی آپلاستیک، لوسمی و سندرم‌‌های میلودیسپلاستیک این روند تولیدی را مختل می‌کنند و به کاهش تولید پلاکت منجر می‌شوند.
- افزایش روند تخریب پلاکت‌ها: در برخی از شرایط خاص سیستم ایمنی شما به طور اشتباه به پلاکت‌ها حمله می‌کند و با گذر زمان آن‌ها را از بین می‌برد. این اتفاق در اختلالات خودایمنی بیشتر دیده می‌شود.
- داروها: برخی از داروها، به ویژه آن‌هایی که در شیمی درمانی استفاده می‌شوند، بر تولید پلاکت خون تاثیر دارند و باعث تخریب آن‌ها می‌شوند. علاوه بر داروهای شیمی درمانی، آنتی بیوتیک‌ها، داروهای ضد تشنج و برخی از داروهای ضد التهابی در کاهش تعداد پلاکت‌ها نقش دارند.
- عفونت‌های ویروسی: عفونت‌هایی همانند HIV، هپاتیت سی و سایر بیماری‌های ویروسی بر تولید پلاکت‌ها تاثیر منفی دارند و باعث تخریب آن‌ها می‌شوند.
- مصرف الکل: مصرف بیش از حد الکل، تولید پلاکت در مغز استخوان را سرکوب می‌کند و به کاهش تعداد آن‌ها منجر می‌شود.
از کجا بفهمیم پلاکت خونمان پایین است؟
اگر تعداد پلاکت‌های پایین خود را به موقع تشخیص دهید، متخصص با ارزیابی کامل بدن شما می‌تواند علت زمینه‌ای این عارضه را به شما اعلام کند. برای تشخیص وضعیت پلاکت خون خود آزمایش‌های زیر را انجام دهید:
- آزمایش خون جامع: شمارش کامل خون یا CBC ، آزمایش اولیه برای ارزیابی سطح پلاکت و بررسی سایر اجزای خون است. این آزمایش برای بررسی عملکرد مغز استخوان نیز کاربرد دارد.
- بیوپسی مغز استخوان: در موارد خاص، بیوپسی مغز استخوان نیز برای ارزیابی توانایی تولید سلول‌های خونی و بررسی سلول‌های سرطانی ضروری است.
- روش‌های مختلف تصویربرداری: آزمایشات تصویربرداری همانند سی تی اسکن یا MRI تا حدودی برای شناسایی هر گونه تومور یا ناهنجاری در بدن امکان‌پذیر است. در واقع از این طریق می‌توان ناهنجاری‌هایی که تولید پلاکت را تحت تاثیر قرار می‌دهند به راحتی تشخیص داد.
عوارض پایین بودن پلاکت خون
از آنجایی که پلاکت خون در لخته شدن تاثیر بسزایی دارد، پایین بودن آن به عوارض جانبی مختلفی منجر می‌شود. مشاهده کبودی‌های غیرقابل توضیح بر روی پوست یا کبودی در اثر ضربه‌های جزئی از جمله عوارض این نوع بیماری هستند.
در بانوان کمبود پلاکت خون منجر به قاعدگی‌های شدید می‌شود و در ادامه این شرایط نیز کم‌خونی رخ می‌دهد. در موارد خیلی شدید، تعداد کم پلاکت‌ها به خونریزی داخلی منجر می‌شوند که این شرایط بلافاصله قابل مشاهده و تشخیص نیستند اما وضعیت بسیار اضطراری و جدی خواهند بود.
متاسفانه پایین بودن پلاکت‌های خون بر عملکرد اندام‌ها نیز موثر است. بدین ترتیب در صورت مشاهده هر یک از این عوارض خیلی سریع به پزشک مراجعه کنید و برای درمان پایین بودن پلاکت خون خود دست به کار شوید.
ارتباط پایین بودن پلاکت خون با انواع سرطان‌ها و شیمی درمانی
در حالی که پایین بودن پلاکت خون همیشه نشانه سرطان نیست اما در برخی موارد این عارضه به بعضی از سرطان‌ها ارتباط دارد. برای مثال سرطان‌هایی همانند لوسمی، سرطان خون و لنفوم به طور مستقیم بر توانایی مغز استخوان برای تولید سلول‌های خونی از جمله پلاکت‌ها تاثیر منفی دارند.
در این موارد روند تکثیر سلول‌های بدخیم از تولید سلول‌های طبیعی سبقت می‌گیرد و منجر به پایین آمدن پلاکت خون می‌شود. سرطان متاستاتیک نیز از دیگر شرایط مربوط به پایین بودن پلاکت خون است. سرطان‌هایی که از سایر نقاط مغز استخوان گسترش یافته‌اند، تولید طبیعی سلول‌های خونی را مختل می‌کنند.
همین امر به تعداد کم پلاکت‌ها و همچنین کم‌خونی و لکوپنی منجر می‌شود. علاوه بر این سرطان‌های ذکر شده، گاهی شیمی درمانی و پرتودرمانی نیز به مغز استخوان آسیب می‌رسانند و در نهایت تولید پلاکت خون را کاهش می‌دهند.
این عارضه اغلب یک مورد از عوارض جانبی موقت دوره شیمی درمانی است که برای بیماران نگران‌کننده خواهد بود. به همین دلیل بیماران طی دوره شیمی درمانی خود به کمک و راهنمایی دقیق متخصص سرطان نیاز دارند.
در صورت مشاهده این علائم، پایین بودن پلاکت خون را جدی بگیرید
در صورتی که تعداد پلاکت‌های خون شما پایین تشخیص داده شده است و علائم زیر نیز در بدنتان زیاد مشاهده می‌شوند، باید بلافاصله به سراغ یک متخصص بروید. این علائم نگران‌کننده عبارت هستند از:
- لکه‌های بنفش بی‌دلیل روی پوست
- خونریزی طولانی مدت ناشی از بریدگی یا در حین جراحی‌های دندان‌پزشکی
- خونریزی مکرر از بینی
- خونریزی مکرر لثه
- خستگی یا ضعف دائمی
- لکه‌های ریز قرمز یا بنفش روی پوست
ناگفته نماند بروز این علائم نیز منحصر به وجود سرطان نیست و به بررسی‌های بیشتر نیاز دارند اما به هر حال برای اطمینان از سلامت خود باید با یک متخصص سرطان مشورت کنید.
راه‌های درمان پایین بودن پلاکت خون
در قسمت‌های مختلف ذکر کردیم که پایین بودن پلاکت خون همیشه نشانه سرطان نیست و شاید علل زمینه‌ای باعث بروز این عارضه شوند. از این رو اگر بیماری زمینه‌ای در بدن شما منجر به پایین آمدن پلاکت خون شود، با درمان این بیماری وضعیت پلاکت‌ها شما نیز بهبود می‌یابد.
برای مثال مدیریت اختلال خودایمنی یا قطع داروهای مشکل‌ساز در بهبود کمبود پلاکت‌های خون شما موثر است. در موارد شدید نیز تزریق پلاکت روشی مناسب برای افزایش سریع تعداد پلاکت‌ها و جلوگیری از عوارض ناشی از خونریزی خواهد بود.
خبر خوب اینکه برخی از داروها می‌توانند تولید پلاکت را تحریک کنند یا تخریب آن‌ها را تا جای ممکن کاهش دهند. برای مثال کورتیکواستروئیدها در بسیاری موارد به تولید پلاکت خون کمک می‌کنند. برای افراد مبتلا به این عارضه حتی اصلاح سبک زندگی نیز می‌تواند موثر باشد.
سخن آخر
با اینکه تعداد پایین پلاکت‌های خون یک مسئله نگران‌کننده برای سلامتی است اما همیشه دلیل بروز این عارضه سرطان نیست، بلکه شرایط مختلف قابل درمان و کنترل می‌توانند دلیل پایین بودن پلاکت خون باشند. به هر حال برای اینکه از وضعیت پلاکت‌های خون خود و سلامتی‌تان مطمئن شوید، باید از متخصصان حرفه‌ای حاضر در این حوزه کمک بگیرید.
سایت دکتر فرازمند یکی از روش‌های مناسب برای کسب اطلاعات دقیق در مورد این موضوع یا سایر مسائل مربوط به شیمی درمانی است. شما با کمک تیم متخصص دکتر فرازمند بدون شک پاسخ سوالات خود را می‌یابید.
