پت اسکن، ابزاری قدرتمند در تشخیص و بررسی عملکرد بدن است. با این حال، استفاده از مواد رادیواکتیو در این روش، نگرانی‌هایی را در مورد عوارض احتمالی برای اطرافیان بیمار ایجاد می‌کند.
در این مقاله به بررسی این موضوع می‌پردازیم که آیا پت اسکن برای افراد نزدیک به بیمار خطرناک است یا خیر. با مطالعه این مقاله، اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد عوارض پت اسکن، انجام آن و همچنین راهکارهای مناسب برای به حداقل رساندن خطرات احتمالی برای اطرافیان را به دست خواهید آورد.
پت اسکن چیست؟
پت اسکن (توموگرافی انتشار پوزیترون) یا PET/CT نوعی تصویربرداری پزشکی است که به پزشکان امکان مشاهده عملکرد و فعالیت‌های درونی بدن شما را می‌دهد. این اسکن در مقایسه با اشعه ایکس، سی تی اسکن یا ام آر آی که صرفاً تصاویر ساختاری ارائه می‌کنند، اطلاعاتی فراتر را ارائه می‌دهد.
اسکن PET با آشکارسازی نحوه جریان خون و مصرف اکسیژن و قند توسط بدن، اطلاعات ارزشمندی در مورد عملکرد و متابولیسم بدن شما در اختیار پزشکان قرار می‌دهد. این اطلاعات می‌تواند سرنخ‌های حیاتی در مورد چگونگی پیشرفت بیماری‌ها و همچنین کمک به تشخیص و ردیابی طیف وسیعی از بیماری‌ها، از جمله سرطان، بیماری‌های قلبی و آلزایمر ارائه دهد.
فرایند پت اسکن چگونه است؟
در این روش، پزشک ابتدا ماده رادیواکتیو به نام ردیاب رادیویی (یا به اختصار ردیاب) را به شما تزریق می‌کند. این ماده برای رسیدن به محل تصویربرداری، باید 40 تا 45 دقیقه در جریان خون بیمار در حال سکون باشد. ردیاب پس از تزریق، تابش ساطع می‌کند که توسط دستگاه پت اسکن دریافت و به تصاویر رنگی تبدیل می‌شود. این تصاویر نشان می‌دهند که ردیاب در کدام قسمت‌های بدن شما تجمع یافته است. تجمع ردیاب در نواحی خاص می‌تواند نشان‌دهنده وجود بیماری یا ناهنجاری در آن قسمت باشد.
عوارض جانبی پت اسکن
انجام پت اسکن ممکن است در ابتدا ترسناک به نظر برسد؛ اما جای نگرانی نیست. این روش تصویربرداری هسته‌ای هیچ خطری برای شما ندارد. در مقایسه با سایر روش‌های تصویربرداری مانند ام آر آی یا سی تی اسکن، اسکن PET تصاویری از فرآیندهای بیولوژیکی بدن ارائه می‌دهد و احتمال شناسایی سریع‌تر بیماری‌ها را افزایش می‌دهد.
با وجود مزایای فراوان، پت اسکن ممکن است برای برخی افراد ناخوشایند باشد؛ زیرا نیازمند تزریق ردیاب رادیواکتیو است. با این حال، جای نگرانی نیست؛ زیرا این ردیاب در واقع مخلوطی از قند و یک رادیوایزوتوپ با دوز بسیار کم است. همه این موارد باعث شده است تا عوارض پت اسکن به حداقل برسد.
آیا پت اسکن برای اطرافیان خطرناک است؟
همانطور که گفته شد، انجام پت اسکن (توموگرافی انتشار پوزیترون) روشی کارآمد و مفید برای تشخیص و بررسی بیماری‌ها است. با این وجود، استفاده از مواد رادیواکتیو در این روش، ممکن است نگرانی‌هایی را در مورد خطرات احتمالی برای افراد نزدیک بیمار، از جمله زنان باردار و کودکان، ایجاد کند؛ اما جای نگرانی نیست. میزان تابش ساطع شده از بیمار پس از پت اسکن بسیار کم است و به طور کلی خطری برای اطرافیان ایجاد نمی‌کند. دوز تابش تزریق شده در این روش بسیار ناچیز است و به سرعت از بدن بیمار دفع می‌شود. همچنین، تابش ساطع شده از بیمار به طور قابل توجهی محدود به بدن او است و به ندرت به افراد دیگر می‌رسد. بدن انسان نیز به طور طبیعی تابش را جذب می‌کند و از انتشار آن به محیط اطراف جلوگیری می‌کند.
برای اطمینان خاطر بیشتر و جلوگیری از عوارض پت اسکن برای اطرافیان، می‌توان اقدامات احتیاطی ساده‌ای را انجام داد:
- محدودیت تماس: در 24 ساعت اول پس از اسکن، بهتر است تماس نزدیک با بیمار، به ویژه کودکان و زنان باردار، محدود شود.
- شستشوی دست‌ها: پس از تماس با بیمار، شستشوی کامل دست‌ها با آب و صابون می‌تواند به دفع هرگونه مواد رادیواکتیو احتمالی از بدن کمک کند.
- مصرف مایعات: بیمار باید در 24 ساعت اول پس از اسکن، مایعات زیادی بنوشد تا به دفع مواد رادیواکتیو از بدن خود کمک کند.
آیا پت اسکن با وجود استفاده از مواد رادیواکتیو، عوارض جانبی منفی دارد؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که عوارض پت اسکن بسیار نادر و خفیف هستند. در بیشتر موارد، عوارض جانبی این روش به شرح زیر است:
- درد یا سوزش جزئی در محل تزریق: این عارضه معمولاً موقتی است و به سرعت برطرف می‌شود.
- احساس سرگیجه یا تهوع: این عارضه نیز نادر است و معمولاً با استراحت و نوشیدن مایعات برطرف می‌شود.
- سردرد: سردرد یکی از عوارض جانبی شایع پت اسکن است که معمولاً با مسکن‌های بدون نسخه قابل درمان است.
در موارد نادر، ممکن است عوارض جانبی جدی‌تری مانند واکنش آلرژیک به ردیاب رادیواکتیو رخ دهد. با این حال، این عوارض پت اسکن بسیار نادر هستند و در کمتر از 1 درصد از افراد اتفاق می‌افتند.
نکاتی برای کاهش عوارض پت اسکن
- قبل از انجام اسکن، با پزشک خود در مورد سابقه آلرژی و سایر مشکلات سلامتی خود صحبت کنید.
- به مدت 4 تا 6 ساعت قبل از اسکن، از خوردن و آشامیدن خودداری کنید.
- در روز اسکن، لباس‌های راحت و گشاد بپوشید.
- پس از اسکن، مایعات زیادی بنوشید تا به دفع ردیاب رادیواکتیو از بدن شما کمک کند.
- در نهایت، اگر نگرانی‌هایی در مورد عوارض پت اسکن دارید، حتماً با پزشک خود صحبت کنید.
خطرات پت اسکن و موارد منع مصرف
بارداری
پت اسکن نباید در دوران بارداری انجام شود؛ زیرا تابش می‌تواند به جنین آسیب برساند. اگر احتمال بارداری می‌دهید، از انجام این اسکن خودداری کنید.
شیردهی
مادران شیرده باید قبل از انجام اسکن، شیر خود را دوشیده و ذخیره کنند؛ زیرا پس از اسکن به مدت 24 ساعت نمی‌توانند به نوزاد خود شیر بدهند.
آلرژی به ید یا شکر
اگر به ید یا شکر (از جمله آسپارتام و ساخارین) آلرژی دارید، باید قبل از انجام پت اسکن به پزشک خود اطلاع دهید. در صورت آلرژی، ممکن است از ترکیب دیگری به جای ید که معمولاً برای ساخت ماده ردیاب همراه با گلوکز مصرف می‌شود، استفاده شود. این ترکیب جدید از باریوم رقیق تشکیل شده است.
درد و تورم
پس از تزریق ماده ردیاب، ممکن است برای مدت کوتاهی احساس سوزش یا درد در محل تزریق داشته باشید. همچنین احتمال تورم و کبودی در محل تزریق نیز وجود دارد. این موارد از عوارض پت اسکن محسوب می‌شوند.
نتیجه‌گیری
اکثر بیماران از این موضوع بی‌اطلاع هستند که در زندگی روزمره خود و بدون هیچ گونه آگاهی، در معرض تابش اشعه قرار می‌گیرند. در واقع، میزان تابشی که اکثر ما در طول یک سال دریافت می‌کنیم، معادل پنج تا شش عکس رادیوگرافی است که تقریباً مشابه میزان تابش در پت اسکن است.
در انتخاب پزشک متخصص توجه داشته باشید که حتما در رفع نگرانی‌های بیماران مهارت داشته و به افرادی که آلرژی یا بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت دارند، توجه ویژه‌ای کند. در مراقبت از شما، هیچ چیز نباید نادیده گرفته شود و همین امر، عوارض پت اسکن را به پایین‌ترین میزان خود می‌رساند. همچنین به یاد داشته باشید که قبل از انجام هر اسکن یا آزمایشی باید کل سابقه پزشکی شما به طور کامل بررسی شود.
