سیاه شدن سر استخوان ران، که به عنوان نکروز آواسکولار یا استئونکروز نیز شناخته میشود، یک بیماری جدی است که در آن جریان خون به سر استخوان ران کاهش مییابد یا به طور کامل متوقف میشود. این کاهش یا قطع جریان خون باعث مرگ سلولهای استخوانی و در نهایت تخریب ساختار استخوان میشود. بدون خونرسانی مناسب، استخوانها نمیتوانند مواد مغذی و اکسیژن لازم را دریافت کنند، که این امر منجر به تخریب و فروپاشی بافت استخوانی میشود.
مکانیسم ایجاد نکروز آواسکولار چیست
در بسیاری از موارد، نکروز آواسکولار به دلیل انسداد یا تنگی عروق خونی کوچک که وظیفه تأمین خون به سر استخوان ران را دارند، ایجاد میشود. این انسداد ممکن است به دلایل مختلفی از جمله تشکیل لخته خون، آسیب به رگهای خونی به دلیل ضربه یا آسیبدیدگی، یا حتی فشارهای خارجی بر روی رگها رخ دهد.
افزایش فشار داخل استخوانی نیز میتواند مانع از جریان طبیعی خون شود.
مصرف طولانیمدت استروئیدها، مصرف زیاد الکل، ضربه شدید به لگن یا ران، بیماریهای خودایمنی و کمخونی داسیشکل از جمله عواملی هستند که میتوانند باعث نکروز آواسکولار شوند.
هنگامی که نکروز آواسکولار در سر استخوان ران رخ میدهد، استخوان به تدریج ضعیف و شکننده میشود. با گذشت زمان، استخوان آسیبدیده میتواند فروپاشیده و منجر به تغییر شکل سر استخوان ران و مفصل لگن شود. این تغییر شکل باعث درد شدید و محدودیت در حرکت میشود. در مراحل پیشرفته بیماری، تعویض مفصل لگن با پروتز میتواند تنها راهحل موثر برای کاهش درد و بازیابی حرکت مفصل باشد.
چه بیماری هایی موجب سیاه شدن سر استخوان ران میشوند
تعدادی از بیماریها میتوانند باعث کاهش یا قطع خونرسانی به سر استخوان ران و در نتیجه نکروز آواسکولار شوند. برخی از مهمترین این بیماریها عبارتند از:
مصرف طولانیمدت استروئیدها
مصرف طولانیمدت کورتیکواستروئیدها، که برای درمان بیماریهایی مانند آسم، روماتیسم مفصلی و سایر بیماریهای خودایمنی تجویز میشوند، یکی از عوامل مهم خطر برای سیاه شدن سر استخوان ران است. این داروها ممکن است باعث افزایش چربی در خون و در نهایت ایجاد انسداد در رگهای خونی شوند.
بیماریهای مرتبط با مصرف الکل
مصرف زیاد و طولانیمدت الکل میتواند باعث تجمع چربی در داخل عروق خونی شود که این امر میتواند جریان خون به سر استخوان ران را مختل کند. الکل همچنین میتواند مستقیماً به سلولهای استخوانی آسیب برساند.
کمخونی داسیشکل
این بیماری ژنتیکی منجر به تغییر شکل گلبولهای قرمز خون به شکل داسی میشود. این گلبولهای تغییر شکل یافته به راحتی میتوانند عروق خونی کوچک را مسدود کنند و باعث کاهش جریان خون به استخوانها شوند، که این امر خطر نکروز آواسکولار را افزایش میدهد.
پانکراتیت
پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) نیز میتواند با ایجاد لختههای خونی و التهاب عمومی، به نکروز آواسکولار منجر شود.
ترومبوز و آمبولی چربی
ترومبوز (لخته خون) یا آمبولی چربی (انسداد عروق توسط ذرات چربی) میتوانند جریان خون را به استخوانها مختل کرده و موجب نکروز آواسکولار شوند.
دیابت و بیماریهای عروقی
دیابت و سایر بیماریهای عروقی میتوانند به مرور زمان به عروق خونی آسیب برسانند و منجر به کاهش جریان خون به استخوانها و در نتیجه نکروز آواسکولار شوند.
علائم سیاه شدن سر استخوان ران چیست
علائم این بیماری در مراحل اولیه ممکن است مبهم و خفیف باشند، اما با پیشرفت بیماری، علائم واضحتر و شدیدتر میشوند. متبحرترین پزشک و بهترین جراح لگن کسی است که بتواند بیماری را در مراحل ابتدایی و وقتی علائم گنگی دارد تشخیص بدهد.
برخی از علائم رایج نکروز آواسکولار شامل موارد زیر است:
درد مفصل ران
درد در ناحیه مفصل ران یا کشاله ران یکی از اولین علائم نکروز آواسکولار است. این درد ممکن است به صورت مبهم و تدریجی شروع شود و در ابتدا فقط هنگام فعالیتهای بدنی یا حمل وزن احساس شود. با پیشرفت بیماری، درد ممکن است مداوم شده و حتی در حالت استراحت نیز وجود داشته باشد. درد همچنین میتواند به زانو یا باسن نیز انتشار یابد.
محدودیت حرکتی
با تخریب بافت استخوانی و تغییر شکل سر استخوان ران، دامنه حرکت مفصل لگن بهتدریج کاهش مییابد. بیماران ممکن است در خم کردن، چرخاندن یا باز کردن پاها مشکل داشته باشند. این محدودیتهای حرکتی میتواند باعث کاهش توانایی بیمار در انجام فعالیتهای روزمره شود.
لنگیدن
با افزایش درد و کاهش دامنه حرکت مفصل، بیمار ممکن است بهطور ناخواسته شروع به لنگیدن کند تا فشار کمتری به مفصل آسیبدیده وارد شود. لنگیدن یکی از علائم شایع در مراحل پیشرفته نکروز آواسکولار است.
خشکی و سفتی مفصل
بیماران ممکن است احساس سفتی و خشکی در مفصل لگن داشته باشند که این امر میتواند حرکت را دشوارتر و دردناکتر کند.
کاهش توانایی در تحمل وزن
در مراحل پیشرفته بیماری، توانایی بیمار در تحمل وزن بر روی پای آسیبدیده کاهش مییابد. این وضعیت ممکن است حتی باعث ناتوانی کامل در راه رفتن شود.
درمان سیاه شدن سر استخوان ران چیست
درمان نکروز آواسکولار یا سیاه شدن سر استخوان ران به مرحله بیماری، شدت آسیب، و عوامل فردی بیمار بستگی دارد. هدف از درمان، جلوگیری از پیشرفت بیماری، کاهش درد، و حفظ عملکرد مفصل است. درمانهای مختلفی برای نکروز آواسکولار وجود دارند که از روشهای غیرجراحی تا روش های جراحی مانند تعویض مفصل لگن یا توتال هیپ آرتروپلاستی متغیر هستند.
درمانهای غیرجراحی
در مراحل اولیه نکروز آواسکولار، زمانی که آسیب به استخوان محدود است، میتوان از روشهای غیرجراحی استفاده کرد:
داروها: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) میتوانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند. در برخی موارد، داروهای ضدانعقاد برای جلوگیری از لختهشدن خون تجویز میشوند.
فیزیوتراپی: فیزیوتراپی میتواند به تقویت عضلات اطراف مفصل ران و بهبود دامنه حرکت کمک کند. همچنین، تمرینهای خاصی برای کاهش فشار بر روی مفصل آسیبدیده تجویز میشوند.
استفاده از وسایل کمکی: استفاده از عصا یا واکر میتواند به کاهش وزن وارد بر مفصل آسیبدیده کمک کرده و درد را کاهش دهد.
تغییر سبک زندگی: کاهش وزن و محدود کردن فعالیتهایی که به مفصل فشار وارد میکنند، میتوانند به کاهش پیشرفت بیماری کمک کنند.
درمانهای جراحی
در صورت پیشرفت بیماری و آسیب گسترده به سر استخوان ران، جراحی ممکن است ضروری باشد. برخی از روشهای جراحی عبارتند از:
دکمپرشن: در این روش، سوراخهایی در استخوان ران ایجاد میشود تا فشار داخل استخوان کاهش یابد و خونرسانی بهبود یابد. این روش معمولاً در مراحل اولیه بیماری انجام میشود.
تعویض مفصل لگن: در مراحل پیشرفته بیماری که تخریب مفصل شدید است، تعویض مفصل لگن میتواند درد را تسکین داده و عملکرد مفصل را بهبود بخشد.
