هاری، واکسن، هشدارها، حقایق تکان دهنده و نکات مهم +فیلم

یکی از بدترین مرگ هایی که ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد مرگ به خاطر گزیدگی توسط یک حیوان هار است و دقیقا هر سال همین مساله برای 55000 نفر در سراسر دنیا اتفاق می افتد. با اینکه ابتلا به هاری خیلی ترسناک است اما هنوز هم راههایی وجود دارند که از طریق آنها بتوانید از خودتان و عزیزانتان محافظت کنید. ما در این مطلب هر چیزی که لازم است درباره هاری و پیشگیری از آن بدانید در اختیارتان می گذاریم.

هاری چیست؟

سازمان جهانی بهداشت (WHO) هاری را به شکل زیر تعریف می کند: هاری نوعی بیماری مشترک میان انسان و حیوان و ناشی از عاملی به نام لیساویروس (Lyssavirus) است. بالاترین موارد ابتلا به هاری در آسیا و آفریقا رخ می دهد. هاری در این مناطق به طور بالقوه زندگی 3 میلیارد نفر را تهدید می کند.

هاری جزو بیماریهایی است که از طریق واکسیناسیون 100% قابل پیشگیری می باشد. با این حال علی رغم اینکه ابراز لازم برای مدیریت این بیماری در دسترس است اما متاسفانه هر سال ده ها هزار نفر در سراسر دنیا بر اثر ابتلا به هاری جان خود را از دست می دهند. این بیماری بیش از همه روی جوامع فقیر و محروم و به خصوص کودکان تاثیر می گذارد. آمار و ارقام نشان می دهند که از هر 10 مورد مرگ و میر ناشی از هاری 4 مورد مربوط به کودکان زیر 15 سال است.

علائم هاری

اولین علائم ابتلا به هاری چیزی شبیه آنفولانزاست و با ضعف و کسالت عمومی، تب و سردرد بروز می کند. علاوه بر این ممکن است فرد مبتلا، نشانه هایی مثل درد، سوزش یا خارش را اطراف محل عفونت و آسیب دیدگی تجربه کند. طبق اطلاع رسانی سازمان جهانی بهداشت (WHO)، دوره کمون یا نهفتگی این بیماری ممکن است کمتر از یک هفته یا بیشتر از یک سال به طول بینجامد اما معمولا این دوره بین یک تا سه ماه است.

پس از این مدت علائم شدیدتر می شوند و رفته رفته عملکرد مغز را با اختلال مواجه می کنند. بنا به گفته مرکز مدیریت و پیشگیری بیماری ها در ایالات متحده (CDC) این اختلال عملکرد در مغز با علائمی مثل اضطراب، گیجی و بیقراری شروع و کم کم به هذیان گویی، رفتار غیر طبیعی، توهم و بی خوابی منجر می شود.

همچنین بخوانید: علائم تب کنگو، روشهای پیشگیری و نکات مهم دیگر که باید بدانید!

هاری به دو شکل بروز می کند

1. هاری همراه با خشم که 70% از موارد انسانی ابتلا به هاری را به خودش اختصاص می دهد و با علائمی مثل هیجانات غیر طبیعی، ترس شدید از آب و گاهی ترس از پرواز که در نهایت به ایست قلبی- تنفسی و مرگ منجر می شود همراه است.
2. هاری فلج کننده که در 30% از افراد مبتلا به هاری رخ می دهد و زمان بیشتری طول می کشد تا بیمار را از پا در بیاورد. این نوع هاری با هیجانات کمتری بروز می کند و طی آن عفونت از محل آسیب دیده به اطرف گسترش پیدا می کند و رفته رفته همه عضلات بدن فلج می شوند.

هاری در سگ ها هم مشابه با همین دو نوع رخ می دهد با این تفاوت که مشخصه بارز هاری در سگ ها پرخاشگری و تهاجم بسیار شدید است.

هاری چطور باعث مرگ فرد مبتلا می شود؟

وقتی کسی به هاری مبتلا می شود توانایی مغز او برای تنظیم تنفس، ترشح بزاق و ضربان قلب با اختلال مواجه می شود و در نهایت قربانی در حالی که به بزاق و خون آغشته است جانش را از دست می دهد و یا به دلیل اسپاسم عضلانی در دیافراگم توانایی نفس کشیدنش را از دست می دهد و می میرد. حدود یک پنجم از مبتلایان به هاری نیز بر اثر آریتمی قلبی جان خود را از دست می دهند.

هاری چطور منتقل می شود؟

ویروس هاری در بدن حیوانات و در غدد بزاقی آنها وجود دارد؛ بنابراین تماس با بزاق، خون و یا مخاط آلوده به ویروس هاری می تواند بیماری را به انسان هم انتقال دهد. هاری از طریق خفاش ها هم به انسان منتقل می شود بنابراین باید هنگام مواجه با این حیوان احتیاط کرد.

طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت به لحاظ نظری اگر فرد مبتلا به هاری شخص دیگری را گاز بگیرد ممکن است ویروس به بدن فرد سالم نیز انتقال پیدا کند؛ اما با این حال هنوز این مساله کاملا تایید نشده است.

یکی دیگر از راه های بسیار نادری که می تواند ویروس هاری را انتقال بدهد عطسه کردن، پیوند عضو و یا خوردن گوشت آلوده به ویروس هاریست.

حتماً بخوانید: 19 دستور ساده خانگی ثابت شده برای پیشگیری از گزیدگی نیش حشرات

مهمترین و اصلی ترین منبع بیماری هاری در آمریکای شمالی و جنوبی و همینطور اروپا و استرالیا خفاش ها هستند. در کشورهای آسیایی هاری اغلب از طریق سگها به انسان منتقل می شود؛ اما به هر حال ممکن است حیوانات دیگری هم مثل خرگوش، راکون، راسو و روباه هم در هر جای دنیا عامل انتقال دهنده ویروس هاری باشند.

بنابراین توصیه می کنیم که هیچ وقت به حیوانات وحشی نزدیک نشوید مگر اینکه لباس و تجهیزات محافظ داشته باشید و دقیقا بدانید باید چکار کنید. علاوه بر این حتما به خاطر داشته باشید برای از بین بردن لاشه حیواناتی که به علل ناشناخته ای جانشان را از دست داده اند حتما با مرکز کنترل حیوانات تماس بگیرید. اگر متوجه شدید که یک حیوان وحشی به راحتی به شما اجازه نزدیک شدن می دهد به وجود بیماری هاری در آن شک کنید.

هاری چطور درمان می شود؟

هاری با تزریق واکسن هم در سگ ها و هم در انسان ها 100% قابل پیشگیری است؛ اما در صورت ابتلا به هاری و وقتی علائم بیماری خودشان را نشان می دهند دیگر شانسی برای زنده ماندن نه در انسان و نه در حیوان وجود ندارد.

خوشبختانه تزریق سریع واکسن هاری قبل از اینکه علائم بیماری در فرد ظاهر شوند می تواند هاری را متوقف کند؛ بنابراین اگر حیوانی شما را گاز گرفت یا به هر نحوی در معرض ابتلا به هاری قرار گرقتید بلافاصله و بی درنگ به پزشک مراجعه کنید.

از طرف دیگر یادتان باشد که بلافاصله محل گزیدگی حیوان را حداقل 15 دقیقه با آب و صابون شستشو بدهید. هر نوع ماده ضد ویروسی دیگری که بتواند ویروس را از بین ببرد نیز کمک کننده خواهد بود.

استفاده از ایمونوگلوبین نیز بلافاصله بعد از گزیدگی توسط حیوان آلوده می تواند موثر واقع شود. ایمونوگلوبین پروتئینی است که سیستم ایمنی بدن از آن برای شناسایی و خنثی کردن پاتوژن ها استفاده می کند.

آیا واکسیناسیون سگ ها برای پیشگیری از هاری عوارض جانبی خاصی هم دارد؟

درست مثل واکسیناسیون کودکان، واکسینه کردن سگ ها هم ممکن است با عوارض جانبی مختلفی مثل بیماری های خود ایمنی، مشکلات گوارشی، بیماری های پوستی و حتی مسائل رفتاری همراه باشد. به همین دلیل برخی معتقدند از آنجایی که هاری هم اکنون در آمریکای شمالی بسیار نادر است (کمتر از 5 مورد در سال)، بنابراین دیگر نیازی به واکسینه کردن سگ ها نیست.

اما اگر نگاهی به بیماری سرخک بیندازیم متوجه می شویم بیماری خطرناکی که زمانی تقریبا از بین رفته بود دوباره در حال بازگشت است و دلیل آن هم چیزی نیست جز توقف واکسیناسیون سرخک؛ بنابراین طرح واکسینه کردن سگ ها برای پیشگیری از ابتلای آنها به هاری همچنان به قوت خود باقیست.

اگر حیوان خانگی یا اعضای خانواده مان در معرض ابتلا به هاری قرار بگیرند چه کار باید کنیم؟

قرار نیست حتما حیوان مبتلا به هاری شما را گاز بگیرد تا به هاری مبتلا بشوید. حتی اگر با بزاق یا کفی که از دهان حیوان بیمار خارج می شود هم تماس داشته باشید احتمال ابتلای شما به هاری وجود دارد. از طرف دیگر، خفاش ها می توانند شما را در خواب گاز بگیرند؛ بنابراین به محض اینکه دچار گزیدگی شدید طبق چیزی که قبلا گفتیم محل گزش را کاملا تمیز کنید و بعد بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

مطلب مهم: سیستم ایمنی بدن خود را با این 9 غذا تقویت کنید (بهمراه دستور پخت)

اگر کشتن یا به دام انداختن حیوانی که شما را گاز گرفته آسان است این کار را انجام بدهید و بعد حیوان را همراه خودتان به بیمارستان ببرید. اگر قصد کشتن حیوان را دارید به مغز او آسیب نرسانید چون پزشکان به مغز حیوان برای انجام آزمایشات هاری نیاز دارند. علاوه بر این، صرف نظر از اینکه چه نوع حیوانی شما را گاز گرفته، حتما باید این موضوع را به مرکز کنترل حیوانات اطلاع بدهید به خصوص اگر این نوع حیوان به داشتن ویروس هاری معروف باشد. مرکز کنترل حیوانات در صورت لزوم منطقه را قرنطینه می کند و حیوانات مبتلا به هاری را از بین می برد.

آیا امیدی به زنده ماندن فرد مبتلا به هاری هست؟

هاری در کشورهای توسعه یافته به ندرت اتفاق می افتد. همانطور که گفتیم در ایالات متحده هر سال کمتر از 5 مورد ابتلا به هاری در انسان گزارش می شود. درمان های مورد استفاده برای این بیماری هم موارد نادری محسوب می شوند؛ اما یکی از روش های درمانی در سال های اخیر با نتایج شگفت آوری مواجه شده است.

این روش شامل قرار دادن بیمار در وضعیت کماست که به سیستم ایمنی بدن اجازه می دهد قبل از اینکه هاری مغز را تحت تاثیر قرار بدهد با آن مقابله کند. در سال 2012 از 41 بیماری که مبتلا به هاری شده بودند و تحت این روش درمانی قرار گرفتند 5 نفر زنده ماندند. شاید پیش خودتان بگویید این آمار خیلی کم است اما باید بدانید قبل از این آمار مرگ و میر ناشی از هاری 100% بوده و هیچ کس نتوانسته از آن جان سالم به در ببرد.

حقایقی درباره هاری

• هاری نوعی بیماری ویروسی است که روی سیستم عصبی مرکزی اثر می گذارد.
• ویروس هاری می تواند هر نوع حیوان خونگرمی را مبتلا کند.
• هیچ درمانی برای هاری وجود ندارد و تقریبا این بیماری در همه موارد مرگبار و کشنده است. معمولا حیوان مبتلا به هاری بعد از 5 روز ابتلا به بیماری تلف می شود.
• تنها راه آزمایش ابتلا به هاری بررسی بافت مغز حیوان مرده است. هیچ راهی برای آزمایش عفونت هاری در حیوان زنده وجود ندارد.
• تماس با بزاق دهان و یا گزیدگی توسط حیوان آلوده و همینطور ورود ویروس از راه زخم باز به بدن انسان باعث ابتلا به هاری می شود.
• دوره کمون هاری (دوره ابتلا به بیماری تا ظهور علائم آن) در افراد مختلف متفاوت است و معمولا 3 تا 8 هفته به طول می انجامد؛ اما ممکن است در برخی موارد از 9 روز تا چند سال هم متغیر باشد. دوره کمون این بیماری به عوامل متعددی مثل محل زخم، شدت زخم و سیستم ایمنی بدن حیوان آلوده به ویروس بستگی دارد. به طور کلی هر چه محل زخم از مغز دورتر باشد دوره کمون بیماری نیز بیشتر طول می کشد.
• به محض اینکه حیوانی به هاری آلوده شود می تواند بیماری را انتقال بدهد.
• هاری در سرتاسر قاره آمریکا بیماری بومی محسوب می شود و هاوایی تنها منطقه ایست که در آن هاری وجود ندارد. این بیماری در کنار سواحل شرقی فلوریدا، جنوب آریزونا و در امتداد مرز مکزیک شیوع بیشتری دارد.
• رایج ترین حیوانات حامل هاری در ایالات متحده راکون ها، خفاش ها، راسوها و روباه ها هستند. هاری در ایالات متحده به طور متوسط 2 نفر را در سال مبتلا می کند. این رقم در بین حیوانات خانگی 400 تا 500 مورد در سال است.

علائم هاری

• علائم اولیه هاری شامل تغییرات رفتاریست که به شکل اضطراب، تهاجمی تر شدن و یا دوستانه تر شدن غیر طبیعی در حیوان رخ می دهد.
• با پیشرفت بیماری کم کم حیوان مبتلا به هاری به نور و صدا حساس می شود و ممکن است دچار تشنج هم بشود.
• مرحله آخر هاری در حیوان بیمار فلج شدن و از دست رفتن توانایی بلع است. رفته رفته اندام ها یکی پس از دیگری فلج می شوند و در نهایت حیوان دچار نارسایی تنفسی می شود و می میرد.

قوانین مربوط به هاری

• اکثر ایالت های آمریکا طرح واکسناسیون هاری در سگ و گربه را اجرا می کنند.
• علاوه بر این در آمریکا حیوانات مبتلا به هاری و یا حیواناتی که انسان ها را گاز گرفته اند قرنطینه می شوند.
• در برخی ایالات هم حیوانات خانگی واکسینه نشده که توسط حیوان وحشی دیگری گاز گرفته شده اند در قرنطینه نگه داری می شوند تا درمان های لازم روی آنها انجام شود.

همچنین بخوانید: علایم، عامل و نحوه تشخیص و درمان بیماری مالاریا (جدیدترین تحقیقات)

چرا حیوانات مبتلا و یا مشکوک به هاری قرنطینه می شوند؟

• تقریبا در تمام موارد حیوانات خانگی که توسط هر حیوان دیگری گاز گرفته شده اند باید به مدت 10 روز قرنطینه شوند. این قرنطینه هم در خانه مالک حیوان و هم در مرکز کنترل حیوانات قابل انجام است.
• طول مدت قرنطینه 10 روز است. چون حیوان مبتلا به هاری بعد از اینکه علائم بالینی بیماری بروز کرد می تواند آن را منتقل کند و 10 روز بعد از بروز این علائم حیوان مبتلا به هاری تلف می شود.
• اگر حیوان مشکوک به هاری بعد از 10 روز زنده ماند می توان گفت که ویروس هاری در اثر گزش حیوان دیگر وارد بدنش نشده است.
• اگر حیوان مشکوک به هاری قبل از روز دهم بمیرد آزمایش های تشخیص هاری روی او انجام می شوند. اگر جواب آزمایش مثبت باشد قربانی انسانی که توسط حیوان گاز گرفته شده هنوز زمان کافی برای دریافت واکسن هاری و جلوگیری از ابتلا به آنرا دارد.

قرنطینه 6 ماهه چیست؟

• در بسیاری از کشورها وقتی حیوان واکسینه نشده ای مورد هجوم حیوانات دیگر قرار می گیرد یا دچار زخم مشکوکی می شود که دلیل آن مشخص نیست باید 6 ماه در قرنطینه و تحت نظر قرار بگیرد. از آنجایی که دوره کمون بیماری هاری کمتر از 6 ماه است این مدت قرنطینه برای اطمینان از اینکه حیوان در این زمان به حیوانات دیگر و یا انسان ها آسیبی نمی رساند در نظر گرفته می شود.
• اگر حیوان خانگی دارید به طور منظم برنامه واکسیناسیون او را دنبال کنید. در این صورت حتی اگر توسط حیوان دیگری گاز گرفته شود هم نیازی به قرنطینه 6 ماهه نیست.

راهنمایی های مهم برای پیشگیری

• اگر دستورالعمل های خاصی درباره هاری در کشورتان وجود دارد حتما یک نسخه از آنرا از اداره کنترل حیوانات شهری و یا درمانگاه ها دریافت و مطالعه کنید.
• اگر حیوان خانگی دارید حتما واکسیناسیون آنرا به موقع و منظم انجام بدهید. اولین واکسن هاری بچه گربه ها و توله سگ ها در 12 هفتگی شان زده می شود و مجددا در 1 سالگی شان باید واکسینه شوند. بعد از آن هر 3 سال یک بار و تا آخر عمر حیوان خانگی تان باید واکسن هاری اش را به طور مرتب بزنید.
• گواهی واکسناسیون حیوان خانگی تان را در دسترس نگه دارید.
• اگر حیوان خانگی تان انسان یا حیوان دیگری را گاز گرفت بلافاصله به دامپزشک مراجعه کنید. هنگام مراجعه به دامپزشک حتما گواهی واکسناسیون او را همراهتان ببرید.
• اگر حیوان دیگری حیوان خانگی شما را گاز گرفت بلافاصله به دامپزشک مراجعه کنید و از صاحب حیوان بخواهید مدارک واکسیناسیون حیوانش را ارائه بدهد. در صورتی که آن حیوان واکسینه نشده یا به طور مرتب برنامه واکسیناسیونش انجام نشده حتما به دامپزشک مراجعه کنید تا حیوانتان قرنطینه شود.
• اگر حیوان خانگی تان توسط حیوان دیگری زخمی شده و یا اگر در تماس مستقیم با حیوانات وحشی بوده، حتی اگر هیچ اثر و نشانه ای از زخم نداشته باشد بلافاصله به دامپزشک مراجعه کنید.
• در صورتی که خودتان توسط هر حیوان وحشی یا خانگی دچار خراشیدگی یا گزش شدید بلافاصله به دامپزشک مراجعه کنید و از مالک حیوان خانگی بخواهید مدارک واکسیناسیون حیوان را ارائه بدهد.

حتما بخوانید: علل سردی پاها، هشدارها، روشهای درمانی کاملا موثر و نکات مهم

کاهش خطر انتقال هاری از حیوانات به انسان

• هیچ وقت حیوانات وحشی را به عنوان حیوان خانگی نگه داری نکنید. آمریکایی ها بیش از 4.7 میلیون حیوان وحشی را که نمی توان آنها را واکسینه کرد به عنوان حیوان خانگی نگهداری می کنند.
• از تماس مستقیم با حیوانات وحشی و همینطور لاشه آنها خودداری کنید. اگر به حیوان وحشی مریض یا مجروحی برخورد کردید به آن دست نزنید و بلافاصله با سازمان کنترل حیوانات تماس بگیرید.
• از نزدیک شدن به حیواناتی که رفتار غیر طبیعی و غیر نرمالی دارند خودداری کنید. معمولا حیوانات وحشی سالم رفتار دوستانه و غیر معمولی از خودشان نشان نمی دهند. در صورتی که متوجه شدید یک حیوان وحشی با شما دوستانه رفتار می کند و اجازه می دهد به او نزدیک شوید شک کنید که مبتلا به هاری باشد.
• اجازه ندهید که حیوان خانگی تان در تماس با حیوانات وحشی و یا هر حیوان خانگی ناآشنا و مشکوکی قرار بگیرد.
• به حیوان خانگی تان در خانه غذا بدهید. اگر غذای حیوانتان را خارج از خانه قرار بدهید احتمالا در معرض گربه ها و سگ های ولگرد قرار می گیرد و ممکن است حیوانتان را مبتلا به هاری کند.
• زباله هایتان را از دسترس حیوانات دور نگه دارید. مطمئن شوید که کیسه های زباله کاملا محکم بسته شده اند و داخل سطل زباله قرار دارند.
• اجازه ندهید حیوانات وحشی وارد خانه تان شوند. اگر در منطقه ای زندگی می کنید که حیوانات وحشی در آن رفت و آمد دارند تا حد امکان پنجره ها و درزهای خانه را بپوشانید تا مانع از ورودشان به خانه شوید.
• هر نوع برخورد با حیوانات ولگرد را به مرکز کنترل حیوانات گزارش بدهید. ممکن است حیوانات ولگرد واکسینه نشده باشند و خطر انتقال هاری از طریق آنها وجود داشته باشد.
• موارد لازم درباره هاری را به کودکانتان آموزش بدهید. آنها را نترسانید، در عوض به آنها یاد بدهید تحت هیچ شرایطی نباید به حیوانات وحشی زنده و مرده و یا حیوانات خانگی ناآشنا و مشکوک نزدیک شوند.