زمانی که فردی به دلیل مشکلات جسمی دچار ناتوانی شده و برای مدت زیادی روی تخت یا ولیچر بماند ممکن است دچار خم هایی بر روی پوست خود شود که به آن زخم بستر گفته میشود. زخم بستر در نواحی که هنگام ننشستن یا دراز کشیدن تحت فشار بیشتری هستند رخ میدهد و معمولا این نوع از زخم افراد ناتوان، معلولین و افراد کهنسال را تهدید میکند.
در بی تحرکی‌های دراز مدت، فشار وارده بر یک ناحیه باعث اختلال و کاهش خونرسانی و در نتیجه تخریب پوست و لایه‌های آن شده که ابتدا در این نواحی لک قرمز رنگ و دردناک، به عنوان نشان اولیه زخم بستر ایجاد میشود، این لک به راحتی برطرف نمی‌شود و در صورتی که جدی گرفته نشده و درمان نشود باعث ایجاد ترک در پوست و نهایتا تبدیل به زخم‌های عفونی میشود. در این مقاله به شما آموزش خواهیم داد که چگونه از بروز این زخم ها پیشگیری کنید و بهترین روش های درمان آن را آموزش خواهیم داد.
زخم بستر چیست؟
زخم بستر یا بد سور Bedsore یا زخم فشاری Pressure sore ضایعه ای است که در پوست و بافت های زیر پوستی و بر اثر فشار ممتد و طولانی مدت بر پوست ایجاد میشود. زخم بستر اغلب در نقاطی از بدن ایجاد میشود که پوست روی یک برجستگی استخوانی قرار گرفته و در بین آنها عضله ای وجود ندارد.
مراحل ایجاد زخم بستر
علت ایجاد زخم بستر
علت زخم بستر این هست که به علت فشرده شدن مکرر پوست بین برجستگی استخوانی زیرین از یک طرف و سطح بستر از طرف دیگر، مویرگ های نغذیه کننده پوست مسدود میشوند. تا وقتی فشار از آن ناحیه برطرف نشده، این مویرگها بسته میمانند.
همچنین گاهی اوقات در حین مراقبت از یک بیمار ناتوان پرستار ، بیمار را به روی بستر یا ملحفه میکشد. این کشیده شدن پوست بخصوص اگر کمی هم مرطوب باشد موجب اصطکاک زیاد بین پوست و سطح زیرین شده و به پوست آسیب میزند.
محل های ایجاد زخم بستر
| درازکش به پشت | درازکش به شانه | نشسته در ولیچر |
| پشت سر | کناره های سر | پشت استخوان خاجی درست بین دو برجستگی باسن یا روی برجستگی باسن |
| پشت استخوان های کتف | گوشه لاله گوش | پشت استخوان های کتف یا ستون مهره |
| پشت استخوان خاجی درست بین دو برجستگی باسن | روی برجستگی کناری لگن (تروکانتر بزرگ) | پوست روی ساعد یا ران در جاییکه روی صندلی تکیه میدهند |
| روی برجستگی کناری زانو (پوست روی سر استخوان نازک نی) | ||
| روی پوست قوزک خارجی |
عوامل افزایش خطر ابتلا
روش های درمان زخم بستر
روش اول: توصیه های طب سنتی
1- عسل به مقدار ۲ واحد را با روغن زیتون به مقدار ۱ واحد مخلوط کنید. ترکیب را به خوبی هم بزنید و سپس هر روز هر هشت ساعت یکبار میل کنید.
2- مقداری از عسل طبیعی را روی منطقه آسیب دیده اعمال کنید و ۳۰ الی ۴۵ دقیقه بعد، با آب بشویید. این کار را یک الی دو بار در روز تکرار کنید.
3- ۶ قطره روغن اسطوخودوس و ۱۵ میل روغن نارگیل را با هم ترکیب کنید. مخلوط را روی گاز پانسمان ریخته و روی زخم قرار دهید. این کار را دو بار در روز تکرار کنید.
4- مقداری روغن زیتون یا روغن بادام شیرین خالص نیاز دارید. آنرا مستقیما به محل آسیب دیده اعمال کنید و بعد از ۳۰ الی ۶۰ دقیقه شستشو دهید. این کار را یک الی دو بار در روز تکرار کنید.
5- حنا کاملاً خالص را با روغن زیتون ترکیب و بر روی محل آیب دیده بمالید و بعد از ۳۰ دقیقه شستشو دهید.
6- مقداری ژل آلوئه ورا را از برگ آن استخراج کنید و بر روی محل آسیب دیده بمالید و بعد از ۳۰ الی ۴۰ دقیقه، شستشو دهید.
7- ۲ قاشق چای خوری نمک به یک فنجان آب اضافه کنید. آن را بجوشانید و اجازه دهید خنک شود. این محلول را برای پاکسازی نواحی آسیب دیده بدن استفاده کنید. اجازه دهید این نواحی به طور کامل خشک شوند و سپس آن ها را با بانداژ بپوشانید. چند بار در روز این کار را تکرار کنید.
روش دوم : حذف فشار
- اصلی ترین درمان زخم بستر حذف فشار ممتدی است که موجب تشکیل زخم شده است.
- بیمار باید به کمک پرستار یا سایر بستگان مرتبا تغییر وضعیت داده شود و همچنین در وضعیت مناسب قرار گیرد.
- کسی که دراز کشیده است باید هر یک ساعت یک بار و کسی که در روی صندلی چرخدار مینشیند باید هر ۱۵ دقیقه وضعیت خود را تغییر دهد.
- از تجهیزات کمک حرکتی برای جابه جا کردن بیمار بدون فشار زیاد استفاده کرد.
- استفاده از بالشت یا بالشتک های حاوی آب یا هوا میتواند به بیمار کمک کند تا فشار زیادی به محل زخم وارد نشود و همچنین در وضعیت مناسب قرار بگیرد.
روش سوم: برداشتن بافت مرده
برای اینکه بافت ها بهبود یابند ابتدا باید بافت های مرده از بدن خارج شوند.
- وسایل شستشو تحت فشار یا استفاده از پانسمان های خاص که موجب کنده شدن بافتهای مرده از زخم میشوند.
- همچنین استفاده از مواد شیمایی مخصوص که مانند آنزیم عمل کرده و بافت مرده را در خود حل میکنند.
روش چهارم: تمیز کردن زخم ها
برای جلوگیری از عفونت باید زخم را مرتبا تمیز نگه داشت.
- زخم مرحله یک را میتوان با آب تمیز و صابون ملایم به طور مرتب شستشو داد ولی وقتی زخم ایجاد شده است شستشو باید با محلول سالین یا نمکی انجام شود.
- پانسمان موجب خشک نگه داشتن زخم و جلوگیری از ورود میکروب به آن میشود. انواع مختلف پانسمان بصورت گاز، ژل و فوم وجود دارند.
- از پانسمان های حاصل از کشت فیبروبلاست و انواع پانسمان های گرفته شده از پوست میگو و سلول های پرده آمنیوتیک نیز می توان برای ترمیم زخم های بستر استفاده کرد.
روش پنجم: لیزر
از حرارت، لیزرهای کم توان و امواج اولترا ویولت و بنزوییل پراکسید 20 درصد هم می توان کمک گرفت. لیزرهای فرکوئنسی اولتراسوند که به صورت الکتریکال خونرسانی را تحریک می کند و لیزرهای ولتاژ مونوفازیک یا جریان های های ولتاژ پالس مونوفازیک نیز می تواند مفید باشد.
روش ششم: استفاده از پماد
1- پماد مارک Betadine
مزایا
- استفاده آسان
- چرب نیست..
معایب
- چسبناک است.
- باعث کثیفی لباس میشود.
قیمت: حدود 380 هزار تومان
برای خرید: کلیک کنید
2- پماد مارک نیو درم (ایرانی)
مزایا
- خنک کنندگی
- تسکین درد
- درمان سریع
معایب
- سوزش پوست
- نامناسب برای برخی از زخم بسترها
قیمت: حدود 50 هزار تومان
برای خرید: کلیک کنید
نکات تکمیلی
- پوست بیمار در طول روز باید با آب گرم و صابون شسته و سپس خشک شود.
- پوست قسمت هایی را که ممکن است مرطوب شوند با پودر تالک باید خشک نگه داشته شوند و پوست قسمتهایی که خشک شده اند با لوسیون مرطوب کننده باید مرطوب شود.
- پوست نقاطی را که احتمال زخم بستر در آنها وجود دارد باید هرروز بررسی شود تا به پیشگیری از زخم بستر کمک شود.
- در صورتی که بیمار دچار بی اختیاری ادرار و مدفوع است باید مانع ریخته شدن ادرار و مدفوع بر روی پوست شده و پوست را همیشه تمیز و خشک نگه داشت.
- بدن بیمار را هیدراته نگه دارید.
