دیفتِری یا حُنّاق بیماری حاد باکتریایی دستگاه تنفسی که یک بیماری عفونی بسیار واگیرداری است که باعث ایجاد غشایی کاذب در حلق و حنجره میشود. از عوارض آن گلودرد، تب، سرفه، و گرفتگی صدا است و در صورت وخامت، ناراحتی‌های قلبی، کلیوی، و فلج دست و پا را موجب میشود.
میزان مرگ و میر آن در کودکان خردسال و افراد مسن بیشتر از سایر افراد است.این بیماری را میتوان تحت کنترل درآورد ولی حالات شدید آن مانند تورم در گلو و مشکل در تنفس و بلع و مشکلات مرتبط با غدد لنفاوی وجود دارد که در این حالات باید سریعاً بیمار تحت مداوا قرار بگیرد و مسیر مسدود تنفسی به وسیله لوله باز شود. در این مقاله به بررسی علائم، علت و روش های درمان و پیشگیری پرداختیم.
علت دیفتری
نوعی باکتری به نام Corynebacterium diphtheriae سبب دیفتری می شود. این بیماری معمولا از طریق تماس فرد به فرد یا از طریق تماس با اشیائی که دارای باکتری است، مانند فنجان یا لباس سرایت می یابد. شما همچنین ممکن است دیفتری را در صورت بروز عفونت، سرفه، یا گرفتگی بینی در فرد آلوده مشاهده کنید. حتی اگر یک فرد آلوده نشانه یا علائم دیفتری را بروز ندهد و یا بهبود پیدا کرده باشد، قادر به انتقال عفونت باکتریایی تا شش هفته پس از عفونت اولیه است.
باکتری ها اغلب بینی و گلو را آلوده می کنند. هنگامی که شما آلوده می شوید، باکتریها مواد سمی و خطرناکی را تولید می کنند. سموم از طریق جریان خون شما پخش می شوند و اغلب باعث ایجاد پوشش ضخیم و خاکستری در بینی، گلو، زبان و راه تنفسی میشود.
علائم دیفتری
افراد در معرض خطر ابتلا دیفتری
- کودکان زیر 5 سال و افراد بالای 60 سال
- افرادی که واکسیناسیون نشده باشند
- افرادی که از کشورهایی که دیفتری در آنها شیوع دارد بازدید کنند.
- کسانی که یک اختلال سیستم ایمنی مانند ایدز داشته باشید.
- کسانی که در شرایط غیر بهداشتی و شلوغ زندگی می کنند.
انواع بیماری دیفتری
دیفتری حلق : در ابتدا روی كناره های برجسته حلق را غشا می پوشاند و سپس در قسمتهای دیگر آن پخش می شود به طوری كه ممکن است سقف دهان از جلو و مری و حنجره را از عقب بپوشاند و گاهی زبان كوچك را نیزكاملا بپوشاند در انواع شدید و سخت آنژین دیفتری غدد لنفاوی و نسوج قدامی گردن به طور واضح متورم می شود. به طور كلی اثرات سمی و عوارض ناشی از آن در دیفتری حلق و لوزه بسیار شدید تر و شایعتر از سایر انواع دیفتری است .
دیفتری حنجره : در این نوع دیفتری مجرای تنفسی مسدود می شوند و این نوع بیماری به تدریج ایجاد شده و پیشرفت می كند صدای بیمار می گیرد و سرفه هایی شدید همانند سیاه سرفه می كند در عرض 24 ساعت اختلالات تنفسی پیشرفت کرده و مشخص می گردد كه به ریه بیمار هوای کافی وارد نمی شود و بیمار سیانوزه می شود .در صورتیكه با استفاده از تراكئوستومی راه تنفسی باز نشود بیمار بعد از تقلای زیاد از حال رفته و در اثر خفگی خواهد مرد .
دیفتری لوزه : در ابتدای بیماری فقط در روی یكی ازلوزه ها و در یک نقطه کوچک وجود دارد كه به رنگ سفید متمایل به زرد می باشد.
عوارض احتمالی دیفتری
- مشکلات تنفسی
- صدمات قلبی
- صدمات کلیوی
- صدمات عصبی
داروهای استفاده شده در درمان دیفتری
آنتی توکسین: آنتی توکسین به صورت وریدی یا عضلانی تزریق می گردد و هدف آن خنثی کردن توکسین یا سم حاصل از دیفتری می باشد. قبل از دریافت آنتی توکسین پزشک تست آلرژی پوستی را انجام خواهد داد تا اطمینان حاصل کند فرد به ماده آنتی توکسین حساسیتی ندارد. افرادی که نسبت به آنتی توکسین حساسیت دارند باید حساسیت زدایی شوند. به این ترتیب ابتدا دوز اندکی از آنتی توکسین استفاده می شود و سپس تدریجا افزایش دوز صورت می پذیرد.
آنتی بیوتیک ها: دیفتری با استفاده از آنتی بیوتیک هایی مانند پنی سیلین یا اریترومایسین قابل درمان می باشد. آنتی بیوتیک ها معمولا باکتری را از بین می برند و بدن را از عفونت پاکسازی می نماید.
پیشگیری (واکسن بیماری دیفتری)
- بیماری دیفتری یکی از بیماری های قابل پیش گیری با واکسن است. مؤثرترین راه برای جلوگیری از بیماری دیفتری؛ واکسیناسیون نوزادان در اوایل زندگی و جلوگیری از تماس نزدیک افراد آلوده با افراد غیر آلوده و غیر ایمن است.
- واکسن هایی وجود دارد که از افراد در برابر بیماری دیفتری محافظت می کنند و کلیه فرمولاسیون ها حاوی غلظت توکسوئیدی هستند که تولید آنتی بادی در برابر سم بیماری دیفتری D) یا (d را تحریک می کنند. این واکسیناسیون های توکسوئیدی ممکن است حاوی واکسن سیاه سرفه (aP /ap) و کزاز T، توکسوئید کزاز باشند. آن ها به این شرح اند:DTaP ،Tdap ،DT و DTaP
- عوارض جانبی این واکسن ها معمولاً خفیف است مانند درد در محل تزریق و یا تب خفیف و این اثرات معمولاً طی یک روز برطرف می شوند. با این حال، برخی از بیماران؛ علائم شدیدتری نشان می دهند. بیمارانی که واکسنی دریافت می کنند باید از واکنش و آلرژی نسبت به واکسن و هر نوع مراقب پزشکی مرتبط با آن آگاه شوند (به عنوان مثال آلرژی به واکسن کزاز یا سیاه سرفه هر چند که این موارد به صورت نادر اتفاق می افتد).
- واکسن تنها ۱۰ سال بدن را در برابر این بیماری مقاوم نگه میدارد، بنابراین کودک شما مجددا باید در سن ۱۲ سالگی واکسینه شود. برای بزرگسالان، توصیه می شود واکسن دیفتری – سیاه سرفه – کزاز ترکیب شوند. بعد از آن هر ۱۰ سال، شما واکسن کزاز-دیفتری (Td) دریافت خواهید کرد. با انجام این مراحل می توانید از خود یا فرزندتان از ابتلا به دیفتری در آینده جلوگیری کنید.
مراقبت ها
- کودکان و افراد بالغی که به دیفتری مبتلا می شوند اغلب برای درمان در بیمارستان بستری می گردند. ممکن است این افراد در بخش مراقبت های ویژه ایزوله شوند تا احتمال انتشار دیفتری به سایر بیماران کاهش یابد.
- در صورتی که غشای خاکستری رنگ ناشی از دیفتری سبب بروز دشواری در تنفس گردد در آن صورت ممکن است بخشی از این لایه ضخیم توسط پزشک برداشته شود.
- در طول درمان از داشتن فعالیت فیزیکی اجتناب کنید، مخصوصا اگر قلب نیز آسیب دیده باشد.
- این بیماری بسیار مسری می باشد بنابراین در این زمان باید از سایرین دور بمانید.
- افرادی که با بیماران مبتلا به دیفتری در ارتباطند باید به طور مرتب دست های خود را شستشو دهند تا از انتشار دیفتری جلوگیری شود.
- به دلیل درد و دشواری در تنفس ضروری است تا مدتی از غذاهای نرم و مایعات استفاده نمایید.
- پس از بهبودی باید دوره کاملی از واکسن دیفتری دریافت شود تا از عود بیماری جلوگیری گردد. صرف مبتلا شدن به بیماری شما را از ابتلای مجدد به این بیماری در امان نخواهد داشت. در صورتی که واکسن دیفتری استفاده نشود احتمال ابتلای مجدد وجود خواهد داشت.
نتیجه
اگر کسی در خانواده ی شما دارای علائم دیفتری است، همچنین اگر در شخص دیگری علائم را مشاهده کردید و یا کسی در خانواده شما در معرض دیفتری است یا فکر می کنید که شما یا یکی از اعضای خانواده در معرض خطر هستید؛ فوراً به پزشک خود مراجعه کنید. در اینگونه بیماری های واگیردار پیشگیری بهتر از درمان است و بنابراین بهتر است قبل از مسافت به کشورهایی که ایمن نیستند حتما واکسیناسیون انجام دهید.
