ویتامین زینک: مقدار و نحوه مصرف زینک و نکات کاربردی

زینک (Zinc) یا روی نام عنصر حیاتی و کمیابی است که معمولا در غذاهایی مثل گوشت قرمز، مرغ و ماهی وجود دارد. مقدار کم این عنصر برای سلامتی عمومی، رشد و حس چشایی انسان مهم است. روی در کل بدن استفاده می شود. از آنجایی که بدن ما زینک یا همان روی اضافی را ذخیره نمی کند، حتما باید مقدار مناسب آن از طریق مواد غذایی دریافت شود. این ماده برای بهبود زخمها، عملکرد سیستم ایمنی، لخته شدن خون، عملکرد غده تیروئید و موارد بسیار دیگری ضروری است. علاوه بر این، عنصر زینک در حفظ قدرت بینایی و مقابله با ویرسها هم موثر است.

موارد مصرف زینک

از زینک در موارد زیر استفاده می شود:

• کمبود روی: برای افرادی که دچار کمبود روی هستند داروی زینک خوراکی یا تزریقی تجویز می شود. زینک تزریقی فقط توسط پزشک قابل تجویز است و معمولا مصرف مداوم زینک خوراکی هم توصیه نمی شود.
• اسهال: مصرف مکمل خوراکی زینک می تواند شدت و مدت اسهال در کودکان مبتلا به سوء تغذیه را کاهش دهد. رایج ترین دوز مصرفی در این شرایط 20 میلی گرم در روز است، اما دوزهای 5 تا 10 میلی گرم هم موثرند و حالت تهوع و استفراغ کمتری ایجاد می کنند.
• بیماری ویلسون: این بیماری نوعی اختلال اختلال ارثی است که باعث تجمع مس در اندامهای بدن می شود. مصرف زینک جلوی جذب مقدار زیاد مس را می گیرد و مس اضافی بدن را آزاد می کند.
• آکنه: شواهدی وجود دارد که نشان می دهد مصرف زینک خوراکی می تواند به درمان جوش و آکنه کمک کند؛ اما به نظر نمی رسد که مصرف پماد زینک بتواند عملکردی مشابه داروهای ضد آکنه مثل تتراسایکلین یا مینوسیکلین داشته باشد.
• اختلال کمبود روی (آکرودرماتیت انتروپاتیک): درمان زینک خوراکی در کاهش علائم این بیماری موثر است.
• بیماری چشمی در افراد مسن: مصرف روی خوراکی به خصوص همراه با ویتامینهای آنتی اکسیدان می تواند به درمان کاهش بینایی کمک کند و جلوی پیشرفت کم بینایی در افراد مسن را بگیرد.
• اختلال نقص توجه-بیش فعالی (ADHD): مصرف زینک خوراکی به همراه داروهای ADHD می تواند به کاهش علائم این بیماری کمک کند.
• رشد کودکان: تحقیقات نشان می دهد مصرف زینک خوراکی در دوران بارداری تحت نظر پزشک باعث رشد بهتر نوزاد در سال اول زندگی اش می شود.
• سرماخوردگی: مکیدن قرصهای حاوی زینک گلوکونات به کوتاه شدن دوره سرماخوردگی در بزرگسالان کمک می کند. اما هنوز مشخص نشده که مصرف روی به پیشگیری از سرماخوردگی کمک می کند یا نه.
• کرونا: زینک خوراکی یا تزریقی احتمال مرگ افرادی که به خاطر ابتلا به کرونا در بیمارستان بستری شده اند را کاهش می دهد؛ اما روی روند بهبود افرادی که کارشان به بیمارستان نکشیده تاثیری ندارد.
• افسردگی: می توان گفت مصرف زینک خوراکی به همراه داروهای ضد افسردگی در بهبود این بیماری موثر است. علاوه بر این، زینک خوراکی می تواند به کسانی که به درمان با داروهای ضد افسردگی به تنهایی پاسخ نمی دهند هم کمک کند.
• دیابت: مصرف زینک خوراکی می تواند میزان قند خون در افراد مبتلا به دیابت را کنترل کند.
• بیماریهای خفیف لثه: استفاده از خمیر دندانهای حاوی روی که با یا بدون عامل ضد باکتری در پیشگیری از التهاب لثه موثر است.
• بوی بد دهان: جویدن آدامس، مکیدن آب نبات یا استفاده از دهانشویه های حاوی زینک بوی بد دهان را کاهش می دهد.
• زخم معده: مصرف قرص زینک در پیشگیری و درمان زخم معده موثر است.
• جذام: مصرف قرص روی به همراه داروهای ضد جذام به درمان این بیماری کمک می کند.

اقدامات احتیاطی درباره مصرف زینک

مصرف این دارو به مقدار مناسب و تحت نظر پزشک در دوران بارداری بی خطر است؛ اما در صورتی که دارو در دوزهای بالا مصرف شود خطرساز خواهد بود. خانمهای باردار بالای 18 سال نباید بیشتر از 40 میلی گرم زینک در طول روز مصرف کنند. این مقدار برای افراد 14 تا 18 سال که باردار هستند 34 میلی گرم در طول روز است.

در صورتی که زینک به مقدار مناسب مصرف شود خطری برای نوزاد شیرخوار به وجود نمی آورد؛ اما مصرف مقادیر بالای آن در دوران شیردهی خطرناک است. خانمهای شیرده بالای 18 سال نباید بیشتر از 40 میلی گرم و خانمهای شیرده 14 تا 18 ساله هم نباید بیشتر از 34 میلی گرم زینک در روز مصرف کنند.

زینک (روی) چیست؟ مقدار مورد نیاز روزانه و پاسخ به سوالات متداول

دوز مناسب زینک برای نوزادان صفر تا 6 ماهه 4 میلی گرم در روز، برای نوزادان 7 تا 12 ماهه 5 میلی گرم، برای کودکان 1 تا 3 ساله 7 میلی گرم، برای کودکان 4 تا 8 ساله 12 میلی گرم، برای کودکان 9 تا 13 ساله 23 میلی گرم و برای افراد 14 تا 18 ساله 34 میلی گرم در روز است. استفاده از پماد زینک روی پوست آسیب دیده یا بریده نوزادان خطرناک است، چون از طریق پوست جذب بدن می شود و عوارض جانبی جدی ایجاد می کند.

مصرف طولانی مدت و بیش از حد الکل توانایی بدن در جذب روی را کاهش می دهد. علاوه بر این، جراحی چاقی نیز جذب زینک در بدن را کاهش و خطر کمبود روی را افزایش می دهد.

دریافت کم روی خطر ابتلا به بیماری کلیوی را افزایش می دهد. علاوه بر این، بیماران کلیوی تحت دیالیز هم در معرض خطر کمبود روی قرار دارند و باید مکمل زینک مصرف کنند.

اکثر رژیم های گیاهخواری در ابتدا منجر به جذب کمتر روی می شوند، اما کم کم بدن با این رژیم سازگار می شود و جذب روی هم بهتر می شود.

بهترین زمان مصرف زینک (روی) و ویتامین سی (و نحوه مصرف)

تداخلات دارویی

مصرف همزمان برخی داروها با زینک تداخل دارویی ایجاد می کند و روی عملکرد این دارو و سایر داروهای مصرفی تاثیر می گذارد. داروهایی که نباید همزمان با زینک مصرف شوند شامل موارد زیر هستند:

• آنتی بیوتیک های کینولون (Quinolone) و تتراسایکلین (Tetracycline): مصرف زینک میزان جذب آنتی بیوتیک از روده را کاهش می دهد؛ بنابراین مصرف همزمان زینک با کینولون یا تتراسایکلین اثر این آنتی بیوتیکها را کم می کند. برای جلوگیری از این تداخل دارویی توصیه می شود کینولون یا تتراسایکلین را حداقل 2 ساعت قبل یا 4 تا 6 ساعت بعد از مصرف مکمل زینک مصرف نمایید.
• سفالکسین (Cephalexin) یا کفلکس (Keflex): مصرف زینک باعث کاهش جذب سفالکسین در بدن می شود. برای جلوگیری از این اتفاق توصیه می شود زینک را 3 ساعت بعد از سفالکسین مصرف کنید.
• سیس پلاتین (Cisplatin) یا Platinol-AQ: سیس پلاتین داروییست که برای درمان سرطان استفاده می شود. مصرف همزمان این دارو با زینک باعث بی اثر شدن سیس پلاتین می شود.
• داروهای اچ آی وی/ ایدز: مصرف مکمل روی به همراه داروهای اچ آی وی یا ایدز اثرات این داروها را کم می کند. اگر در حال مصرف این داروها هستید قبل از استفاده از مکمل زینک حتما با پزشک مشورت کنید.
• پنی‌سیلامین (Penicillamine): زینک با پنی سیلامین که با نامهای Cuprimine یا Depen هم شناخته می شود نیز تداخل دارد و باعث کاهش اثرات آن می شود. برای همین توصیه می شود این دو دارو را با فاصله حداقل 2 ساعت از هم مصرف کنید.
• ریتوناویر (Ritonavir): ریتوناویر که با نام Norvir هم شناخته می شود یکی از داروهای درمان ایدز است. مصرف زینک می تواند جذب ریتوناویر را کاهش بدهد. بنابراین قبل از مصرف زینک حتما با پزشک مشورت کنید.

مصرف همزمان زینک با داروی آمیلوراید (Amiloride) میزان جذب روی در بدن را افزایش می دهد؛ اما مشکل خیلی بزرگی ایجاد نمی کند. همچنین مصرف همزمان زینک و داروی آتازاناویر (Atazanavir) که برای درمان عفونت اچ آی وی استفاده می شود هم میزان جذب آتازاناویر در بدن را کاهش می دهد. اما همچنان بدن به مقدار کافی آتازاناویر جذب می کند که بتواند با اچ آی وی مقابله کند؛ بنابراین این تداخل دارویی چندان نگران کننده نیست.

مقدار و نحوه مصرف زینک

همانطور که قبلا هم گفتیم، روی یا همان زینک یک ماده مغذی ضروریست که در غذاهایی مثل مرغ، ماهی و گوشت قرمز وجود دارد. به مقدار لازم ویتامینها و مواد مغذی که روزانه باید مصرف شوند مقدار توصیه شده رژیم غذایی (RDA) گفته می شود. RDA زینک برای خانمهای 18 ساله 9 میلی گرم و برای خانمهای 19 به بالا 8 میلی گرم است.

آقایان 18 ساله و بالاتر هم باید هر روز 11 میلی گرم زینک دریافت کنند. RDA زینک در دوران بارداری در سنین 18 سال 13 میلی گرم و در سنین 19 سال و بالاتر 11 میلی گرم است. خانمهای شیرده 18 ساله 17 میلی گرم و 19 ساله و بالاتر هم باید 12 میلی گرم زینک مصرف کنند. مقدار توصیه شده زینک برای کودکان به سن آنها بستگی دارد.

انواع شربت زینک، نحوه مصرف، قیمت و جایگزین ها

روی علاوه بر مواد غذایی در مکملها، لوسیون ها، ژل ها، پمادها، دهان شویه ها و بسیاری از محصولات دیگر هم وجود دارد. برای انتخاب بهترین محصول توصیه می کنیم با پزشک مشورت کنید.