ادرار خونی (HEMATURIA) به معنی دفع خون از سیستم دستگاه ادراری توسط ادرار می باشد. گاهی دفع لکه های خون را شما مستقیما در ادرار خود میبینید و گاهی بنا بر تشخیص پزشک این لکه ها در آزمایشات شما دیده میشود. این عارضه ممکن است ناشی از یک بیماری جدی تر در بدن شما باشد. در علم پزشکی ادرار خونی یا هماچوری، وجود گلبولهای قرمز در ادرار است که برای تشخیص علت آن از کلیه و سایر قسمتهای سیستم دستگاه ادراری آزمایشاتی گرفته خواهد شد. در ادامه به بررسی روش های تشخیص این بیماری و علت های رایج آن خواهیم پرداخت.
دستگاه ادراری چیست؟
وظیفه ی دستگاه ادراری، خارج کردن ضایعات و مایعات اضافی بدن است. دستگاه ادراری شامل موارد زیر است:
- دو کلیه
- دو میزنای
- مثانه
- پیشابراه
کلیه ها دو اندام لوبیا شکل هستند که اندازه ی آنها حدود یک مشت است. کلیه ها روزانه 120 تا 150 کوارت خون را تصفیه میکنند که این موجب تولید 1 تا 2 کوارت ادرار میشود. کودکان نسبت به بزرگسالان ادرار کمتری تولید میکنند. ادرار توسط میزنای از کلیه ها به مثانه میرود و پس از پر شدن مثانه از طریق پیشابراه تخلیه میشود.
دلیل خون در ادرار
1- عفونت‌های مجرای ادراری این عفونتها هنگامی رخ می‌دهند که باکتری‌ها از طریق میزراه وارد بدن شوند و در مثانه تکثیر پیدا کنند.
2- عفونت‌های کلیوی (پیلونفریت) این عفونتها هنگامی رخ می‌دهند که باکتری‌ها از طریق جریان خون یا میزنای‌ها وارد کلیه شوند.
3- سنگ مثانه یا کلیه سنگهای مثانه و کلیه نیز می‌توانند سبب هماچوری آشکار یا میکروسکوپی شوند.
4- بیماری کلیوی خونریزی ادراری میکروسکوپی از علایم شایع گلومرونفریت می‌باشد. گلومرونفریت ممکن است جزئی از یک بیماری سیستمیک مثل دیابت باشد یا اینکه خودش به تنهایی رخ بدهد.
5- عفونت‌های ویروسی یا استرپتوکوکی بیماری‌های عروق خونی (واسکولیت) و مشکلات سیستم ایمنی مانند نفروپاتیکه بر مویرگ‌های کوچک فیلترکننده‌ی خون در کلیه (گلومرول‌ها) تاثیر می‌گذارد، می‌توانند سبب بروز گلومرونفریت شوند.
6- سرطان خونریزی ادراری آشکار ممکن است نشانه‌ای از سرطان پیشرفته‌ی کلیه، مثانه یا پروستات باشد. متاسفانه شاید شما در مراحل اولیه‌ی این سرطان‌ها که قابلیت درمان بالاتری دارند، علامتی نداشته باشید و متوجه آنها نشوید.
7- اختلالات وراثتی کم‌خونی داسی شکلسبب هماچوری آشکار و میکروسکوپی میشود. همچنین سندرم آلپورت که بر غشاهای فیلترکننده‌ی گلومرول‌های کلیه اثر می‌گذارد نیز سبب بروز این هماچوری‌ها می‌گردد.
8- آسیب کلیوی ضربه خوردن و آسیب دیدن کلیه‌ها در تصادفات و ورزش‌های پربرخورد میتواند سبب وجود خون آشکار در ادرار شود.
9- عارضه دارویی داروی ضد سرطان سیکلوفسفامید و آلتیلین می‌توانند موجب خونریزی ادراری شوند. گاهی اوقات مصرف مواد ضد انعقاد خون، مثل آسپرین و مواد رقیق‌کننده‌ی خون، مثل هپارین یا داشتن مشکلی که موجب خونریزی مثانه شود، سبب وجود آشکار خون در ادرار می‌گردد.
10- ورزش سنگین در موارد نادر، ورزش سنگین سبب هماچوری آشکار میشود؛ دلیل این امر مشخص نیست. اگرچه هر کسی که ورزش سنگین انجام دهد ممکن است دچار چنین عارضه‌ای شود، اما دونده‌ها بیشتر به آن دچار می‌گردند.
ریسک فاکتورهای خون در ادرار
روش تشخیص توسط پزشک
1- سابقه پزشکی: سابقه ی پزشکی فرد به تشخیص علت خون ادراری کمک میکند. پزشک از بیمار میخواهد که سابقه ی ابتلا به بیماریها، داروهای مصرفی و علایم بیماری را به او بدهد.
2- معاینه فیزیکی: در معاینه ی فیزیکی پزشک شکم، کمر و درد و حساسیت مثانه و کلیه ها را بررسی میکند. او ممکن است برای بررسی پروستات، معاینه ی پروستات از طریق معقد را برای مردان و معاینه ی لگن را درخانمها جهت مشخص کردن منبع سلولهای خونی در ادرار انجام دهد.
3- معاینه پروستات: زمانی است که یک پزشک انگشت خود را به مقعد بیمار خود وارد می کند تا مستقیم غده پروستات را احساس کند. این برای ارزیابی بزرگ شدن یا بی نظمی در شکل پروستات انجام می شود.
4- معاینه لگن: در این روش پزشک متخصص زنان، اندام تناسلی خانم را به شیوه فیزیکی و بصری ارزیابی می کند.
5- آزمایش ادرار: آزمایش ادرار برای بررسی وجود خون یا عفونت و موارد دیگر انجام میشود.
6- آزمایش خون: در این روش نمونه خون بیمار برای انجام آزمایشات به آزمایشگاه فرستاده میشود. آزمایش خون میتواند سطح بالای کراتین خون را نشان دهد که این ممکن است نشاندهنده ی بیماری کلیه باشد.
7- سی تی اسکن: تصویری از مجاری ادراری بخصوص کلیه ها ایجاد میکند. برای انجام سی تی اسکن از اشعه ایکس استفاده میشود و میتواند سنگهای ادراری، عفونتها، کیستها، تومورها و حتی ضربات تروماتیک را تشخیص دهد.
8- سیستوسکوپی: سیستوسکوپی روشی ست که با استفاده از آن متخصص اورولوژی با استفاده از سیستوسکوپ به بررسی داخل مثانه و مجاری ادراری میپردازد و میتواند سرطان مثانه را تشخیص دهد.
درمان خون در ادرار
روش درمان به علت بیماری بستگی دارد. اگر هماتوریا بخاطر بیماری جدی نباشد، درمان بخصوصی نیاز نخواهد بود و بیماری بعد از یکی دو هفته به خودی خود درمان می شود. مگر اینکه مبتلا به سرطان یا بیماری های جدی تر باشید که در آزمایشات مشخص شود.
- به منظور کاهش خطر عفونت مجرای ادرار سعی کنید مقدار زیادی مایعات بنوشید، در صورت نیاز به دفع ادرار سریعا خود را تخلیه کنید.
- پس از مقاربت بلافاصله ادرار کنید.
- از محصولات بهداشتی زنانه که ممکن است موجب تحریک اندام‌های تناسلی شوند، پرهیز کنید.
- برای کمک به کم کردن احتمال ابتلا به سنگ کلیه به مقدار زیاد مایعات مصرف کنید و مصرف غذاهای حاوی نمک، پروتئین و اگزالات مانند اسفناج و ریواس را محدود کنید.
- ترک کردن سیگار ، پرهیز از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و نوشیدن مقدار زیاد آب میتواند خطر سرطان مثانه را کم کند.
- سعی کنید وزن سالمی داشته باشید، رژیم غذایی سالم مصرف کنید، فعال بمانید و از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی اجتناب کنید.
