همانطور که می دانید، سزارین نوعی عمل جراحی برای بیرون آوردن نوزاد از شکم مادر است. سزارین در بیشتر موارد بیخطر است و موجب تولد نوزاد سالم می شود. اما گاهی اوقات خطراتی را به همراه دارد. علاوه بر این، زمان بهبودی در سزارین بیشتر از زایمان طبیعی است.
اکثر زنان باردار سالم و بدون مشکل، می توانند زایمان خود را بصورت طبیعی انجام دهند. اما آمار سزارین در ایالات متحده و دیگر نقاط جهان در دهه های اخیر بسیار افزایش یافته است.
بیشتر متخصصان بر این باورند که در بسیاری از موارد، سزارین لازم نیست و زنان باردار باید حقایقی را در مورد این عمل جراحی بدانند. زنان باید بدانند که سزارین چیست، چرا انجام می شود و مزایا و معایب این عمل جراحی چیست. در این مطلب همه چیز را در مورد سزارین یاد خواهید گرفت.
سزارین چیست؟
همانطور که گفته شد، زایمان سزارین، به دنیا آوردن نوزاد از طریق جراحی یا برش شکم و رحم است. پس از تولد نوزاد، رحم و شکم مادر با بخیه هایی که بعدا جذب می شوند بسته می شود.
طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های ایالات متحده، در سال 2015 حدود 32٪ از زایمان ها از طریق سزارین انجام شده است. همچنین بین سالهای 1996 تا 2008، تعداد زایمان های سزارین 72٪ افزایش یافته است.
علائم و نشانه های زایمان چیست؟
علائم و نشانه های نزدیک بودن زایمان یا شروع آن عبارتند از:
- پاره شدن کیسه آب: پارگی خود به خود غشای جنین به عنوان “پارگی کیسه ی آب” شناخته می شود. پس از وقوع این امر، زایمان به طور خود به خودی دنبال می شود. اگر زمان زایمان نباشد، ممکن است لازم باشد که برای جلوگیری از عفونت، زایمان انجام شود. پارگی کیسه ی آب معمولاً تا زمان شروع زایمان، رخ نمی دهد.
- انقباضات: زایمان با شروع انقباضات شروع می شود. در این مرحله دهانه رحم شروع به باز شدن می کند. کاهش فاصله ی انقباضات در کمتر از ده دقیقه، نشانه ی شروع زایمان است.
- انقباضات برکسون هیکس: به این انقباضات، انقباضات پیش از زایمان، تمرینی یا کاذب گفته می شود. انقباضات برکسون هیکس در اواخر بارداری و در سه ماهه سوم اتفاق می افتد و لزوماً به معنی نزدیک بودن زایمان نیست. بعضی از خانم ها حتی در سه ماهه دوم نیز این انقباضات را تجربه می کنند. انقباضات برکسون هیکس معمولاً نسبت به زایمان واقعی خفیف تر است و در فواصل منظم اتفاق نمی افتد.
دلایل سزارین چیست؟
انجام سزارین در شرایط زیر ممکن است لازم باشد:
- زایمان طبیعی در حال پیشروی نباشد. اگر انقباضات، دهانه رحم را به اندازه ی کافی باز نکند و کودک نتواند از واژن خارج شود، زایمان سزارین انجام می گیرد.
- سلامتی نوزاد در خطر باشد. اگر بند ناف در شرایط نامناسبی قرار گرفته باشد یا ضربان قلب جنین غیرطبیعی باشد، زایمان طبیعی انجام نمی شود. در این موارد، سزارین این امکان را برای کودک فراهم می کند تا سریعتر خارج شود و خطرات پیش آمده برای او برطرف شود.
- کودک در موقعیت نامناسبی قرار گرفته باشد. اگر کودک در وضعیت بریچ (وضعیت نشسته یا پایین) قرار گرفته باشد، به این معنی ست که کودک به جای سر، با پا بیرون می آید. کودک همچنین ممکن است در موقعیت عرضی (پهلو) یا مایل (مورب) قرار داشته باشد. در چنین مواردی سزارین انجام می شود.
- بارداری چند قلویی باشد. اگر بارداری چند قلویی باشد، زایمان خیلی زود شروع شده باشد (زایمان زودرس)، جنین در وضع نامناسبی در رحم قرار گرفته باشد یا مشکلات دیگری وجود داشته باشد، ممکن است به زایمان سزارین نیاز باشد.
- جثه ی نوزاد بیش از حد بزرگ باشد. نوزادان بزرگتر در هنگام زایمان طبیعی در معرض عوارض بیشتری هستند. از جمله این موارد می توان به دیستوشی شانه (هنگامی که سر نوزاد از طریق واژن خارج می شود اما شانه ها گیر می کند) اشاره کرد. زنان بارداری که دیابت بارداری یا کنترل نشده دارند، بیشتر در معرض این خطر قرار دارند. به همین دلیل به زنانی که جنین بیش از 4 کیلوگرم دارند، توصیه می شود سزارین انجام دهند.
- جفت مشکل داشته باشد. بعضی اوقات جفت به درستی تشکیل نشده است، بخوبی کار نمی کند، در جای اشتباهی در رحم قرار دارد یا خیلی عمیق و محکم در دیواره رحم کاشته شده است. این مسائل می تواند مشکلاتی از قبیل جلوگیری از رسیدن اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز به جنین یا خونریزی واژن را ایجاد کند.
- مادر به عفونت مبتلا باشد. عفونت هایی مانند HIV یا تبخال ممکن است در هنگام زایمان طبیعی به کودک منتقل شوند. زایمان سزارین می تواند از انتقال ویروس به نوزاد جلوگیری کند.
- مادر بیماری پزشکی خاصی داشته باشد. زایمان سزارین این امکان را به پزشکان و پرستاران می دهد تا بیماری ها و مشکلات مادر را بهتر مدیریت کنند. به همین دلیل در مواردی که مادر به بیماری های خاص مبتلاست، از سزارین استفاده می شود.
سوالاتی که باید قبل از سزارین از پزشک خود بپرسید
- آیا می توانم در حین عمل، فردی را بعنوان همراه داشته باشم؟
- برای پیشگیری از درد، چه کارهایی می توانم انجام دهم؟
- عوارض عمل سزارین چیست؟
- در حال حاضر با توجه به شرایطم، چه نوع زایمانی را به من توصیه می کنید؟
کنترل درد سزارین چگونه انجام می شود؟
به زنانی که سزارین می کنند، ممکن است بیحسی اپیدورال، بیحسی نخاعی یا بیهوشی عمومی داده شود. هر کدام از این گزینه ها به اختصار در زیر توضیح داده شده اند:
- بیحسی اپیدورال از طریق تزریق در ستون فقرات انجام می شود و قسمت پایین بدن را بی حس می کند.
- بیحسی نخاعی نیز قسمت پایین بدن را بی حس می کند و از طریق تزریق مستقیم به مایع نخاع انجام می گیرد.
- بیهوشی عمومی هم در زایمان های سزارین اورژانسی استفاده می شود و موجب بیهوشی مادر در تمام طول عمل خواهد شد.
عمل سزارین چگونه انجام می گیرد؟
پزشک یک برش تقریبا 15 سانتی متری ایجاد می کند بطوریکه این برش از پوست، چربی و عضلات عبور کند. بیشتر برش ها در قسمت پایین شکم ایجاد می شوند و به آن برش بیکینی می گویند. برش عمودی یا کلاسیک فقط در سزارین اورژانسی انجام می شود. هنگامی که برش شکمی انجام شد، پزشک از یک برش برای باز کردن رحم استفاده می کند. اندازه ی این برش به مقداری ست که کودک بتواند از آن عبور کند. پس از بریدگی رحم، کیسه آب پاره می شود که معمولا بدون درد است. متخصص بیهوشی رحم را به پایین فشار می دهد و تولد نوزاد انجام می گیرد.
پس از زایمان کودک، بند ناف بریده می شود و جفت برداشته می شود. سپس پزشک، رحم و شکم را تمیز کرده و بخیه می زند. اینکار بیشتر زمان جراحی را به خود اختصاص می دهد. در این زمان می توانید درمورد در آغوش گرفتن فرزندتان پس از زایمان، زمان آغاز شیردهی و گرفتن فیلم و عکس، از پزشک سوال کنید.
سزارین چقدر طول می کشد؟
- زایمان سزارین حدود 45 تا 60 دقیقه طول می کشد و در اتاق عمل انجام می گیرد. بنابراین اگر در اتاق زایمان بودید، به اتاق عمل منتقل خواهید شد. حال و هوای اتاق عمل معمولا آرام و بی سر و صدا است.
- پس از وارد شدن به اتاق عمل، نوبت به بیحسی میرسد. در این زمان متخصص بیهوشی دست به کار می شود و پس از ضدعفونی کردن کمر، ستون فقرات را بیحس می کند. برای این کار، باید بی حرکت بنشینید و پشت خود را به سمت متخصص بی هوشی خم کنید (اگرچه با داشتن شکمی بزرگ، کار چندان ساده ای نیست). حدود ده تا پانزده دقیقه طول می کشد تا مسکن بطور کامل اثر کند، گرچه اثر آن را فوراً احساس خواهید کرد.
- بیحسی نخاع موجب بیحس شدن کامل کمر و پاها می شود اما ممکن است برخی کشیدن ها یا فشار آوردن ها را در طول عمل احساس کنید.
- بیهوشی کامل یا عمومی، تنها در موارد اورژانسی استفاده می شود.
- شکم پاک و تمیز شده و بخیه زده می شود.
- پرستار برای تخلیه ادرار از مثانه، از کاتتر استفاده می کند. این کار برای محافظت از مثانه در حین زایمان است. ضربان قلب، فشار خون و تنفس مادر نیز در زمان زایمان کنترل می شود.
بهبودی بعد از سزارین چقدر طول میکشد؟
- پس از انجام عمل، به اتاق ریکاوری منتقل خواهید شد و برای چند ساعت تحت نظارت قرار خواهید گرفت.
- ممکن است احساس لرزش، حالت تهوع و خواب آلودگی کنید.
- پس از آن به یکی از اتاق های بیمارستان منتقل خواهید شد.
- پس از آمادگی، می توانید کودک خود را در آغوش بگیرید و شیردهی را آغاز کنید.
- سعی کنید اطراف خود را خلوت کنید و افراد زیادی را نپذیرید.
- بیشتر خانم ها، یک یا دو روز بعد از سزارین، از بیمارستان مرخص می شوند.
- سزارین یک عمل جراحی ست و بهبودی کامل پس از آن حدود شش هفته طول می کشد.
سعی کنید با کودک خود بخوبی ارتباط برقرار کنید و در مورد روش صحیح شیردهی و موقعیت های مختلف آن، از پزشک یا پرستار سوال کنید.
سزارین چه خطرات و عوارضی دارد؟
زایمان سزارین نوعی عمل جراحی است بنابراین خطرات و عوارض احتمالی برای مادر و نوزاد به همراه دارد.
خطرات احتمالی زایمان سزارین عبارتند از:
- عفونت
- از دست دادن خون
- لخته شدن خون در پاها، اندام های لگن یا ریه ها
- آسیب به اندام های اطراف رحم مانند روده یا مثانه
- واکنش آلرژیک به دارو یا بیهوشی استفاده شده
توجه به این نکته مهم است که این خطرات تا حدودی در زایمان طبیعی نیز وجود دارند. مدت زمان بهبودی کامل پس از سزارین، معمولا بیشتر از زایمان طبیعی است. به این ترتیب ممکن است لازم باشد مدت زمان بیشتری را در بیمارستان سپری کنید.
انجام سزارین های مکرر، احتمال بروز برخی مشکلات پزشکی و مشکلات حاملگی مانند پارگی رحم و مشکلات جفت را در آینده افزایش می دهد.
بهترین روش انجام زایمان برای مادران باردار چیست؟
بی خطرترین روش زایمان برای مادر و جنین، زایمان طبیعی بدون عارضه است. اما بیشتر خانم ها عمل سزارین را به زایمان طبیعی ترجیح می دهند. زنان باید قبل از تصمیم گیری درباره نوع زایمان، ابتدا با پزشک مشورت کنند و نظر او را جویا شوند. در این تصمیم گیری باید تأثیر زایمان نه تنها بر بارداری فعلی، بلکه بر بارداری های آتی نیز در نظر گرفته شود.
صرف نظر از نوع زایمان، زایمان نباید قبل از 39 هفته بارداری اتفاق بیفتد (مگر در شریط خاصی که بارداری زودرس اتفاق بیفتد).
آیا می توان پس از سزارین، زایمان طبیعی (VBAC) انجام داد؟
منظور از VBAC، Vaginal birth after C-section یا زایمان طبیعی بعد از سزارین است. برخی از زنانی که قبلا سزارین کرده اند، دوست دارند فرزند بعدی خود را از طریق زایمان طبیعی بدنیا بیاورند. به این عمل، زایمان طبیعی بعد از سزارین یا VBAC گفته می شود. دلایل زنان برای انجام VBAC متفاوت است. برخی از زنان می خواهند از خطرات و بهبودی طولانی مدت پس از جراحی در امان باشند و برخی دیگر می خواهند زایمان طبیعی را تجربه کنند.
امروزه VBAC برای اکثر خانم هایی که قبلا سزارین داشته اند (از جمله خانم هایی که بیش از یک بار زایمان کرده اند) یک انتخاب منطقی و ایمن است. اگر مادر و جنین کاملا سالم باشند، بارداری بطور طبیعی پیش برود، مادر قبلا زایمان طبیعی موفق داشته باشد و درد زایمان در زمان معینی شروع شود، از این روش استفاده می شود. علاوه بر این شواهد موجود نشان می دهد که سزارین های مکرر می تواند منجر به خطرات جدی شود. اگر می خواهید VBAC را امتحان کنید، از پزشک خود در این مورد سوال کنید. یک عامل کلیدی در انجام VBAC، نوع برشی است که در سزارین قبلی انجام شده است.
پزشک می تواند خطرات زایمان مجدد به روش سزارین و VBAC را توضیح دهد. جدی ترین خطر VBAC این است که جای برش رحم در حین زایمان باز شود. به این مشکل پارگی رحم می گویند. اگرچه پارگی رحم بسیار نادر است اما برای مادر و کودک بسیار خطرناک است. کمتر از 1 درصد VBAC، به پارگی رحم منجر می شود. اما پزشکان همیشه نمی توانند وقوع پارگی رحم را پیش بینی کنند. این خطر هرچند بسیار ناچیز است اما موجب ترس بسیاری از مادران و پزشکان می شود.
درصد VBAC ها در ایالات متحده، به دلایل زیادی کاهش یافته است. برای مثال برخی از پزشکان، بیمارستان ها و بیماران در مورد خطرات ناشی از VBAC نگران هستند. برخی از بیمارستان ها و پزشکان به دلیل ترس از پرونده های قضایی و بیمه یا هزینه های پرسنلی، تمایلی به انجام VBAC ندارند.
تصمیم گیری درمورد VBAC کمی پیچیده است. اگر به VBAC علاقه مند هستید، با پزشک خود صحبت کنید و در مورد خطرات آن مطلع شوید. فقط شما و پزشک می توانید تصمیم بگیرید که چه چیزی برای شما بهتر است. VBAC و سزارین، هر دو مزایا و خطرات خود را دارند. نکات مثبت و منفی این دو روش را بدانید و قبل از انتخاب، از مشکلات احتمالی آن آگاه باشید. اگر پزشک یا بیمارستان شما از VBAC پشتیبانی نمی کند، ممکن است لازم باشد به بیمارستان یا پزشک دیگری مراجعه نمایید.