گایافنزین یک داروی خلط آور است و به خروج مخاط از دهان کمک می کند. نشان داده شده است که در کاهش گرفتگی سینه ناشی از عفونت، سرماخوردگی یا آلرژی های رایج، بیماری های تنفسی و برونشیت نقش دارد. از این دارو برای درمان سرفه ناشی از سیگار کشیدن و مشکلات تنفسی دراز مدت استفاده نمی شود. گایافنزین به رقیق شدن موکوس و برداشته شدن از مسیر تنفسی کمک می کند. بنابراین، تنفس را آسان می کند. کودکان کوچکتر از 6 سال نباید داروهای مربوط به سرفه کردن و سرماخوردگی را بدون تجویز پزشک دریافت کنند.
روش استفاده
گایافنزین به صورت خوراکی دریافت می شود. همچنین می توان آنرا در کنار وعده های غذایی با بدون غذا مصرف کرد. به جز دستور پزشک، هرگز قرص را نشکنید، خرد نکنید و نجوید. بیش از 6 دوز در یک روز مصرف نکنید. پزشک دوز مصرفی را با توجه به سن، پاسخ به درمان و شرایط پزشکی توصیه خواهد کرد. در کنار سرفه، اگر دارای علائمی دیگر مانند گلودرد شدید، تب، خارش و سردرد مداوم هستید، به پزشک خود اطلاع دهید.
عوارض جانبی
رایج ترین عوارض جانبی گایافنزین حالت تهوع و استفراغ است. اگر عوارض ناشی از بین نرفتند یا بدتر شدند سریعا به پزشک مراجعه کنید. اگر شما هر گونه پاسخ آلرژیک مانند بثورات پوستی خارش، تورم صورت، گلو و زبان، سرگیجه شدید و دشواری در تنفس را تجربه کردید، سریعا به پزشک خود اطلاع دهید.
سایر عوارض جانبی
- سرگیجه
- خواب آلودگی
- سردرگمی روحی ( در دوزهای بالا)
- تنفس کم (افسردگی تنفسی)
- بیش فعالی در صورت استفاده نادرست
- توهمات شنیداری و بصری
- سرخوشی
- یبوست
- حالت تهوع
- استفراغ
- بثورات پوستی و خارش
- حساسیت بالا
همچنین بخوانید: 6 درمان خانگی برای رفع گرفتگی/احتقان قفسه سینه (کاملا موثر)
مکانیسم عمل
افزایش حجم و کاهش ویسکوزیته ترشحات در نایژه و نای باعث حرکت آسان ترشحات در مجاری تنفسی می شود. همچنین با کمک به حرکت مژه ها به بیرون راندن ترشحات نیز منجر می شود. با تسهیل کردن روند حذف ترشحات کارایی رفلکس سرفه را نیز بهبود می بخشد.
اشکال دارویی
گایافنزین به صورت شربت یا قرص تحت نام برند های مختلف به فروش می رسد. گاهی اوقات این دارو با افدرین، فنیل افرین، پاراستامول (استامینوفن) و دکسترومتورفان ترکیب می شود. در بین داروهای ضد سرفه و سرماخوردگی که بدون نسخه پزشک ارائه
می شوند، تنها گایافانزین موجود می باشد. پیش از این، از گایافانزین در درمان فیبرومالژیا استفاده می شد. مطالعات انجام شده نشان دادند که استفاده از گایافانزین در مورد فیبرومالژیا موثر نبوده و استفاده از آن توسط مرکز غذا و دارو آمریکا (FAD) تایید نشده است. پس از آن در مورد اثرات استفاده از این دارو در افزایش شانس لقاح مطالعاتی انجام شد. چند روز قبل از تخمک گذاری، با نازک کردن و افزایش میزان کشش موکوس دهانه رحم عمل می کند و می تواند نفوذ سلول های اسپرم را تسهیل کند.
گایافنزین و تئوفیلین
گایافنزین یک داروی خلط آور و تئوفیلین یک متسع کننده نایژه ها می باشد. گایافانزین باعث می شود موکوس ها رقیق تر شوند و در نتیحه به راحتی توسط سرفه به بیرون رانده شوند. تئوفیلین میزان جریان هوا در سینه و ریه ها را با شل کردن ماهیچه ها بیشتر می کند.ترکیب هر دوی این دارو ها برای درمان حالت هایی مانند برونشیت، آسم و آمفیزم استفاده می شود. عوارض جانبی احتمالی شامل تشنج، تهوع شدید، استفراغ و ضربان قلب نامنظم می باشند. از اثرات جانبی دیگری که خطر کمتری دارند می توان به بثورات پوستی، تهوع خفیف، کاهش وزن، سردرد، سرگیجه، لرزش، بی خوابی و بی حسی اشاره کرد.
مطلب کاربردی: درمان انواع تنگی نفس با روشهای خانگی (سریع و کاملا موثر)
تداخلات دارویی
داروهایی که در زیر به آن ها اشاره می شود می توانند با گایافانزین و تئوفیلین واکنش دهند:
- قرص های جلوگیری از بارداری
- سیپروفلوکساسین، اریترومایسین، ریفامپین، لوفلوکساسین، کلاریترومایسین و کتوکونازول.
- محصولات اینترفرون ها مانند اینفرژن، بتاسرون، اکتیمون، اینترون A، آلفرون N و آونکس.
- هورمون های تیروئیدی مانند لووتیروکسین
- مسدود کننده های بتا مانند اتانول، پروپرانول، متوپرورول و تیمولول
- مسدود کننده های کانال کلسیم مانند نیفدیپین، وراپامیل و دیلتیازیم
- داروهای آسم مانند پروونتیل (آلبوترول) و سالمترول.
- داروهای ضد تشنج مانند فنوباربیتال و فنیتوئین
- داروهای ادرار آور
تعدادی از داروها که می توانند وارد تعامل با گایافانزین و تئوفیلین شوند آورده شده است. بهتر است یک لیست از داروهایی که مصرف می کنید هنگام مراجعه به پزشک برای جلوگیری از تداخلات احتمالی همراه خود داشته باشید. اگر دچار هر کدام از حالت های زیر هستید هرگز ترکیب گایافانزین و تئوفیلین را مصرف نکنید:
- زخم معده
- صرع
- بیماری قلبی
- فشار خون بالا
- آب آوردگی ریه
- اختلالات تیروئیدی
- بیماری های کبد و کلیه
- تب
- نارسایی قلب
- اختلال در ریتم قلب
حتماٌ بخوانید: انواع خلط سینه نشانه چیست؟ هشدارها و همه نکات مهم
احتیاط
اگر دارای شرایط زیر هستید از ترکیب گایافنزین و تئوفیلین استفاده نکنید:
- زخم معده
- صرع
- بیماری قلبی
- فشار خون بالا
- مشکلات تیروئید
- بیماری کبدی یا کلیوی
- تب
- ضربان قلب نامنظم
تداخل با داروهای دیگر
- ادویر دیکوس: استفاده از گایافانزین به همراه این دارو باعث ایجاد عوارض جانبی قلبی عروقی مانند افزایش ضربان قلب، فشار خون بالا و ضربان قلب نامنظم می شود. در صورت داشتن سابقه ابتلا به فشار خون، بیماری قلبی یا ضربان قلب نامنظم پزشک خود را مطلع کنید. پزشک وضعیت شما را کنترل خواهد کرد و بر آن اساس مقدار دوز مصرفی را تنظیم کرده، داروهای جایگزین تجویز می کند یا ممکن است مصرف هر دو نوع دارو را در کنار کنترل شرایط شما پیشنهاد دهد. مصرف هیچ دارویی را بدون مشورت با پزشک خود متوقف نکنید.
- سیمبالتا: استفاده همزمان از داروهای سیمبالتا و گایافانزین می تواند منجر به افزایش ضربان قلب و فشار خون شود. اگر سابقه بیماری قلبی دارید حتما به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک ممکن است دوز مصرفی را تنظیم کند و یا یک داروی جایگزین تجویز کند.
- غذا یا الکل: گایافانزین ممکن است با غذا یا الکل توسط تغییر مسیری که گایافانزین کار می کند یا یا افزایش عوارض جانبی مرتبط با آن تداخل را ایجاد کند. در هنگام مصرف گایافانزین در مورد پرهیزات غذایی لازم با پزشک خود صحبت کنید.
- داروهای ضد انعقاد یا استامینوفن: تداخلات دارویی در این مورد در سطح متوسط می باشد. مصرف همزمان هر دو دارو برخی از خطرات را افزایش می دهد. یک فرد ممکن است افزایش خطر خونزیزی بینی و لثه را به همراه کبودی های غیر معمول و مدفوع تیره تجربه کند.
- وارفارین: از این داروی ضد انعقاد برای جلوگیری از لخته های خونی استفاده می شود. این دارو همچنین برای سکته و اختلال در لخته شدن خون تجویز می شود. با این حال تداخل متوسط در بین گانافانزین و وارفارین دیده شده است.
- ایبوپروفین: گزارشاتی در مورد تداخلات دارویی بین گایافانزین و ایبوپروفن وجود داشته است. علائم مربوط به تداخلات دارو در این مورد شامل بی خوابی، لرز، اسپاسم نای، گیجی و اختلال در تمرکز در بین افراد می باشد.
- گایافانزین دکسترومتورفان به همراه گاباپنتین: استفاده همزمان از هر دو دارو می تواند میزان خطر عوارض جانبی را افزایش دهد که شامل خواب آلودگی، سردرگمی، دشواری در تمرکز و سرگیجه می باشد. در سالمندان می تواند منجر به اختلال در قضاوت، تفکر و هماهنگی حرکت شود. افرادی که در حال مصرف این داروها هستند حتما باید از مصرف الکل خودداری کنند. همچنین لازم است از انجام فعالیت هایی مانند رانندگی و کار با ماشین آلات سنگین که نیازمند تمرکز ذهنی می باشد نیز خودداری کرد. پزشک خود را در مورد تمام ویتامین ها، مکمل ها و سایر داروهایی که مصرف می کنید مطلع کنید.
- گایافانزین دکسترومتورفان به همراه ترادوزون: ترکیب این دارو ها می تواند خطر ابتلا به بیماری جدی به نام سندرم سروتونین را افزایش دهد. با وجود اینکه این بیماری بسیار نادر می باشد علائم آن شمال تغییر سطح فشار خون، توهم، عرق بیش از حد، لرزش یا تکان خوردن، تب، اسپاسم عضلانی، رعشه، افزایش ضربان قلب، سفتی، تهوع، اسهال، تشنج و گرفتگی معده می باشد. اگر این شرایط حاد شود حتی می تواند منجر به کما و یا مرگ نیز شود.
- بنادریل: هنگامی که بنادریل به صورت همزمان با گایافانزین استفاده می شود می تواند احتمال بروز عوارض جانبی خاصی مانند غلظت کم، سر درگمی، خواب آلودگی و سرگیجه را افازیش می دهد. برخی افراد ممکن است اختلال در هماهنگی حرکت، تفکر و قضاوت را نیز تجربه کنند.
داروهای زیر ممکن است در اختلال با گایافانزین باشند:
- لکساپرو
- لورتب
- تیلنول با کدئین
- زاناکس
- زفران
همچنین بخوانید: کپسول / قرص سرماخوردگی آزیترومایسین –عوارض، نحوه مصرف و نکات مهم
گایافنزین و تئوفیلین
گایافنزین با نرم کردن خلط‌ها باعث می‌شود تا با سرفه کردن این خلط‌ها از بین برود. تئوفیلین میزان جریان هوا درون قفسه سینه را افزایش می‌دهد. از ترکیب این دو دارو برای درمان بیماری برونشیت، آسم و نفخ استفاده می‌شود.
نکاتی پیرامون داروی گایافنزین
- قبل از مصرف دارو با پزشک صحبت کنید و سابقه بیماری‌های خود را برای پزشک تشریح کنید. اگر سابقه برونشیت، آسم و یا سرفه‌های خونی و پر از خلط دارید به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر سابقه بیماری کبد، دیابت و یا دیگر بیماری‌ها هستید حتما به پزشک خود اطلاع دهید. اگر میخواهید به نوزاد خود شیر بدهید قبل از مصرف این دارو حتما با پزشک خود مشورت کنید.
- گایافنزین برای درمان سرفه بسیار مناسب است. اگر این دارو به همراه داروهایی مثل لینزولید، رازاگلین، سلگلین، فنلزین و ایزوکربوکسازید مصرف شود می‌تواند واکنش‌های دارویی خطرناکی داشته باشد.
- قبل از مصرف این دارو اگر از داروی (حتی داروی گیاهی) دیگری استفاده می‌کنید حتما به پزشک خود اطلاع دهید تا از واکنش‌های دارویی احتمالی جلوگیری شود.
- الکل و برخی غذاها میتوانند باعث تشدید عوارض گایافنزین شوند. به همین دلیل قبل از مصرف این دارو از پزشک خود بخواهید تا غذاهایی که باید از آنها پرهیز کنید را برای شما مشخص کند.
تحقیقات
مطالعات نشان داده اند که گایافانزین می تواند باعث افزایش اثرات ضد درد پاراستامول شود. مطالعات بیشتر در مورد تعیین اینکه آیا گایافانزین قادر به افزایش فعالیت ضد دردی داروهای ضد التهابی استروئیدی (NSAIDs)، شامل ایبوپروفن، سلکوکسیب و نیمسولید هستند، انجام شد. علاوه بر این، اثرات گایافانزین بر روی سطوح پلاسمایی نیمسولید ها مورد بررسی قرار گرفت.
این مطالعه بر روی موش ها انجام شد و نشان داده شد که گایافانزین به تنهایی اثر ضد درد ندارد. با اینحال، ترکیب گایافانزین mg/kg 200 و دوزهای mg/kg 30 و 10 از ایبوپروفن، mg/kg 20 و 10 از نیمسولید یا mg/kg 5 و 1 از سلکوکسیب اثرات ضد درد معناداری را نشان داد. سطح پلاسمایی نیمسولید به طوز شگفت آوری بالا بود. بنابراین این مطالعه پیشنهاد داد که فعالیت ضد درد انواع مختلف NSAIDs می تواند توسط گایافانزین افزایش یابد.
