ریسپریدون چیست؟ کاربرد، روش مصرف و عوارض

در این مطلب اطلاعات کاملی در مورد داروی ریسپریدون ارایه شده است. ابتدا به معرفی این دارو می پردازیم و سپس به نکات مهم، نحوه ی عملکرد، موارد منع مصرف، عوارض جانبی، تداخلات دارویی و موارد دیگر خواهیم پرداخت.

ریسپریدون چیست؟

ریسپریدون یک داروی ضد روان پریشی است که برای درمان اسکیزوفرنی و سایر بیماری های روان پریشی استفاده می شود (روان پریشی نوعی بیماری روانی ست که مغز را تحت تاثیر قرار می دهد و فرد قدرت تشخیص واقعیت یا خیال را ندارد، به این ترتیب هزیان گویی و توهم اتفاق می افتد).

ریسپریدون به صورت قرص، شربت و بصورت تزریقی در دسترس است. نام تجاری ریسپریدون Risperdal است.

قرص های ریسپریدون با شدت های 500 میکرو گرم، 1 میلی گرم، 2 میلی گرم، 3 میلی گرم، 4 میلی گرم و 6 میلی گرم در دسترس هستند. محلول خوراکی نیز در دوز 1 میلی گرم در میلی لیتر در دسترس است.

ریسپریدون فقط با نسخه پزشک در دسترس است و معمولاً توسط متخصصان تجویز می شود. بنابراین از مصرف خودسرانه ی این دارو بشدت پرهیز کنید.

ریسپریدون برای چه درمان چه بیماری هایی استفاده می شود؟

• بیماری های روان پریشی مانند اسکیزوفرنی
• درمان دوره های شیدایی در افراد مبتلا به بیماری روانی و اختلال دو قطبی (افسردگی شیدایی)
• درمان کوتاه مدت رفتارهای شدید و پرخاشگرانه در افراد مسن مبتلا به بیماری آلزایمر (اگر روش های غیر دارویی دیگر جواب نداده باشد یا اگر فرد در معرض آسیب رساندن به خود یا دیگران باشد، ممکن است ریسپریدون تجویز شود)

اطلاعات کلیدی در مورد ریسپریدون

• ریسپریدون می تواند باعث اضافه وزن در برخی افراد شود. قبل از شروع دوره ی درمان، در این مورد با پزشک خود صحبت کنید.
• ریسپریدون ممکن است باعث خواب آلودگی یا سرگیجه شود. در صورت مشاهده ی این علایم، از کار با ماشین آلات یا رانندگی کردن خودداری کنید. هنگام مصرف این دارو باید از نوشیدن الکل خودداری کنید زیرا ممکن است موجب بیشتر شدن خواب آلودگی شود.
• داروهای ضد روان پریشی گاهی اوقات می توانند در کنترل دمای مرکزی بدن اختلال ایجاد کنند. این مسئله بیشتر در افراد مسن ایجاد می شود و می تواند منجر به گرمازدگی در دمای بالا و هیپوترمی (سرمازدگی) در دمای پایین شود. بنابراین باید سعی کنید از قرار گرفتن در شرایطی که می تواند منجر به گرم شدن بیش از حد یا کمبود آب بدن می شود، اجتناب کنید.
• داروهای ضد روان پریشی می توانند خطر لخته شدن خون در وریدهای عمقی پا (ترومبوز ورید عمقی) یا در ریه ها (آمبولی ریوی) را افزایش دهند. به همین دلیل در صورت مشاهده ی علایمی مانند درد خنجر زدن و قرمزی یا ورم غیر معمول در پا، درد در زمان تنفس یا سرفه، سرفه خونی یا تنگی نفس ناگهانی و دیگر علایم نشاندهنده ی خون لختگی، سریعا به پزشک مراجعه نمایید.
• در صورت مشاهده حرکات غیرطبیعی به ویژه در صورت، لب ها، فک و زبان در زمان مصرف این دارو، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. این علائم ممکن است نشان دهنده یک عارضه جانبی نادر باشد که تحت عنوان دیسکینزی تأخیری شناخته می شود. دیسکینزی تاردیو یا تاخیری به حرکات مکرر غیر ارادی دایمی و یک شکل گفته می شود که معمولا ناشی از عوارض مصرف برخی از داروها است. در این شرایط ممکن است پزشک از شما بخواهد که مصرف این دارو را متوقف کنید یا دوز مصرفی را کاهش دهید.
• اگر در حین مصرف این دارو این علائم را مشاهده کردید، بلافاصله با پزشک خود مشورت کنید: تب شدید، تعریق، سفتی عضلات، تنفس سریع و خواب آلودگی یا سستی. این علائم ممکن است به دلیل یک عارضه جانبی نادر بنام سندرم نورولپتیک بدخیم (یک اختلال نادر در سیستم عصبی خودکار) باشد و ممکن است لازم باشد درمان با ریسپریدون متوقف شود.

ریسپریدون چگونه کار می کند؟

ریسپریدون بر مغز تاثیر می گذارد. این دارو بر انتقال دهنده های عصبی مختلف، به ویژه دوپامین و سروتونین (5HT) تأثیر می گذارد.

دوپامین و سروتونین انتقال دهنده های عصبی هستند که در تنظیم خلق و خو و رفتار نقش دارند. مطالعات نشان داده است که بیماری روان پریشی، ناشی از اختلال در فعالیت انتقال دهنده های عصبی (عمدتا دوپامین) در مغز است. برای مثال علت بیماری اسکیزوفرنی، بیش فعالی دوپامین در مغز است و این ممکن است منجر به هذیان و توهم (که از ویژگی های بارز این بیماری است)، شود.

ریسپریدون با مسدود کردن گیرنده های دوپامین در مغز عمل می کند. این از فعالیت بیش از حد دوپامین جلوگیری می کند و به کنترل اسکیزوفرنی کمک می نماید.

بیماران اسکیزوفرنی ممکن است “علائم مثبتی” مانند توهم، اختلال در تفکر، خصومت و یا “علائم منفی” مانند بی احساسی و کناره گیری اجتماعی را تجربه کنند. ریسپریدون در تسکین علائم مثبت و منفی اسکیزوفرنی موثر است، در حالی که داروهای معمول ضد روان پریشی، در برابر علائم منفی تأثیر کمتری دارند.

ریسپریدون “علائم عاطفی” مرتبط با اسکیزوفرنی مانند افسردگی و احساس گناه یا اضطراب را هم تسکین می بخشد.

برای درمان اسکیزوفرنی، ریسپریدون را می توان به صورت تزریقی و به مدت دو هفته استفاده کرد.

دستورالعمل های دوز مصرفی ریسپریدون

• دوز تجویزی ریسپریدون بسته به بیماری تحت درمان در افراد مختلف متفاوت خواهد بود. پیروی از دستورالعمل های پزشک اهمیت بسیار زیادی دارد. گاهی اوقات برخی نکات مهم در مورد مصرف دارو، روی بسته بندی آن ذکر شده است.
• قرص ریسپریدون معمولاً یک یا دو بار در روز (بهمراه غذا و یا بدون غذا) مصرف می شود.
• دستورالعمل های فرم مایع ریسپریدون برای اندازه گیری دوز را با دقت دنبال کنید. ریسپردال مایع را می توان به همان صورت که هست مصرف کرد، یا می توان آن را با هر نوشیدنی غیر الکلی به جز چای رقیق کرد. اگر دارو را رقیق می کنید، آن را بلافاصله مصرف کنید و از ذخیره کردن آن اجتناب کنید.
• تزریق ریسپریدون در عضله باسن یا بازو انجام می شود. ریسپریدون تزریقی طولانی اثر، به آرامی در بدن آزاد می شود. افراد بیمار این دارو را باید هر دو هفته یک بار تزریق کنند. مزیت اصلی “ریسپریدون تزریقی طولانی اثر” این است که به صورت یک انبار عمل کرده و آرام آرام دارو را در بدن آزاد می‌ کند و درنتیجه نیازی نیست که هر روز یک قرص مصرف شود.
• اگر مصرف یک دوز را فراموش کردید، برای جبران آن نباید دو دوز مصرف کنید. فقط دوز بعدی خود را طبق نسخه ی پزشک مصرف کنید.
• تا ​​زمانی که پزشک اجازه ندهد، نباید مصرف این دارو را بصورت ناگهانی قطع کنید، حتی اگر احساس بهبودی می کنید و فکر می کنید دیگر به آن نیازی ندارید. این به این دلیل است که این دارو تنها علائم بیماری را کنترل می کند اما در حقیقت آن را درمان نمی کند. بنابراین اگر ناگهان درمان را متوقف کنید، علائم بیماری ممکن است برگردد. قطع دارو به طور ناگهانی ممکن است باعث بروز علائم ترک مانند تعریق، حالت تهوع، استفراغ، مشکلات خواب یا لرزش اندام های بدن شود (اگر چه این علایم به ندرت اتفاق می افتند). توقف درمان با این دارو، باید طبق دستور پزشک و به تدریج انجام شود.

چه کسانی می توانند ریسپریدون را مصرف کنند و چه کسانی نمی توانند؟

ریسپریدون برای بزرگسالان مناسب است. این دارو معمولاً برای کودکان تجویز نمی شود.

ریسپریدون برای افراد مبتلا به زوال عقل (که ناشی از بیماری آلزایمر نیست)، به عنوان مثال زوال عقل مخلوط یا عروقی تجویز نمی شود.

برای برخی از افراد، به ویژه افراد مسن باید ریسپریدون در دوز کم تجویز شود یا مصرف آن با نظارت بیشتر انجام گیرد. این شامل موارد زیر است:

• افراد مسن مبتلا به آلزایمر که تحت درمان با فوروزماید یا دیورتیک های قوی دیگر هم هستند. جلوگیری از کم آبی بدن در این افراد بسیار مهم است.
• افراد مبتلا به بیماری کبد یا کلیه.
• افرادی که بدن آنها کم آب است.
• افراد مبتلا به فشار خون پایین یا فشار خون بالا.
• افرادی که به بیماری های قلبی و عروقی مبتلا هستند. به عنوان مثال نارسایی قلبی، آنژین، سابقه ی حمله قلبی در گذشته یا ضربان قلب نامنظم (آریتمی).
• افرادی که ضربان قلب بسیار آهسته دارند (برادی کاردی یا کند تپشی).
• افرادی که سابقه شخصی یا خانوادگی ریتم غیرطبیعی قلبی دارند.
• افرادی که داروهای دیگری مصرف می کنند که می تواند خطر ریتم غیرطبیعی قلب را افزایش دهد.
• افرادی که دارای اختلال در سطح الکترولیت های خون هستند، به ویژه سطح پتاسیم یا منیزیم پایین خون.
• افرادی که سابقه سکته مغزی دارند یا در معرض ابتلا به سکته ی مغزی هستند (حمله ایسکمی گذرا).
• افرادی که سابقه شخصی یا خانوادگی لخته شدن خون (ترومبوآمبولی وریدی) دارند. به عنوان مثال لخته شدن خون در ورید پا (ترومبوز ورید عمقی) یا در ریه ها (آمبولی ریوی).
• افرادی که با عواملی که خطر لخته شدن خون را افزایش می دهند، مواجه هستند. به عنوان مثال سیگار کشیدن، اضافه وزن، مصرف قرص های ضد بارداری، سن بالای 40 سال، جراحی بزرگ اخیر یا بی تحرک بودن برای مدت طولانی.
• دیابت. (اگر به دیابت مبتلا هستید، باید در حین درمان با ریسپریدون سطح قند خون خود را دقیقاً کنترل کنید زیرا این دارو ممکن است باعث افزایش قند خون شود)
• افرادی که سابقه تشنج دارند (به عنوان مثال به بیماری صرع مبتلا هستند).
• افراد مبتلا به بیماری هایی که خطر صرع یا تشنج را افزایش می دهند، به عنوان مثال آسیب مغزی یا علایم ترک الکل.
• بیماری پارکینسون.
• افرادی که سطح هورمون پرولاکتین خون شان بالا است (هایپرپرولاکتینمی).
• افراد مبتلا به توموری که بر هورمون پرولاکتین تاثیر می گذارد (مانند سرطان پستان).

آیا استفاده از ریسپریدون در دوران بارداری بی خطر است؟

ایمنی این دارو در دوران بارداری به اثبات نرسیده است. این دارو نباید در بارداری به خصوص در سه ماهه اول و سوم استفاده شود، مگر اینکه مصرف آن ضروری باشد و توسط پزشک تجویز شده باشد. اگر این دارو در سه ماهه سوم استفاده شود، می تواند باعث بروز عوارض جانبی یا علائم ترک پس از تولد کودک شود و به همین دلیل ممکن است کودک به نظارت بیشتری نیاز داشته باشد.

اگر در دوره ی درمان با ریسپریدون باردار شدید، مهم است که بلافاصله با پزشک خود مشورت کنید. شما نباید ناگهان مصرف این دارو را متوقف کنید، مگر اینکه پزشک دستور داده باشد. قطع ناگهانی این دارو، می تواند علائم بیماری را مجددا برگرداند.

آیا مصرف ریسپریدون در دوران شیردهی بی خطر است؟

ریسپریدون می تواند به شیر مادر وارد شود. تأثیر این امر بر نوزاد شیرخوار مشخص نیست. توصیه می شود زنانی که نیاز به مصرف این دارو دارند، از شیردهی اجتناب کنند مگر اینکه مزایای بالقوه شیردهی برای نوزاد بیشتر از خطرات آن باشد.

عوارض جانبی ریسپریدون

داروها و عوارض جانبی احتمالی آنها می تواند از طرق مختلف بر روی افراد تأثیر بگذارد. موارد ذکر شده در زیر، برخی از عوارض جانبی ریسپریدون است. لازم به ذکر است که عوارض جانبی بیان شده در این قسمت، برای تمام مصرف کنندگان ریسپریدون اتفاق نمی افتد و فقط در برخی موارد مشاهده می شود.

عوارض جانبی بسیار شایع (از هر 10 نفر، بیش از 1 نفر را مبتلا می کند)

• حرکات غیر عادی دست ها، پاها، صورت، گردن و زبان مثل لرزش، انقباض، سفتی و سختی عضلات، کندی یا دشواری در حرکت (پارکینسون یا اختلالات اکستراپیرامیدال)
• افزایش ترشح بزاق
• سردرد
• مشکل در خوابیدن (بی خوابی)

عوارض جانبی شایع (بین 10 یا 100 نفر، 1 نفر را مبتلا می کند)

• خواب آلودگی، خستگی یا سستی
• سرگیجه
• بی قراری، تحریک یا اضطراب
• تغییر در اشتها
• افزایش وزن
• افزایش سطح هورمون پرولاکتین در خون (هایپرپرولاکتینمیا). این عارضه ی جانبی به طور غیرمعمول ممکن است منجر به علائمی مانند بزرگ شدن پستان، تولید شیر از پستان و اختلالات قاعدگی شود
• تاری دید
• التهاب مخاط بینی (رینیت) که باعث انسداد یا آبریزش بینی می شود
• خون دماغ شدن
• سرفه یا تنگی نفس
• خشکی دهان
• اختلالات روده مانند یبوست، اسهال، حالت تهوع، استفراغ، سوء هاضمه یا درد شکم
• ورم قوزک پا
• ضربان قلب سریع
• درد قفسه سینه
• تب

عوارض جانبی غیر معمول (بین 100 یا 1000 نفر، 1 نفر را مبتلا می کند)

• گیجی
• مشکلات جنسی مانند کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ یا عدم توانایی در ارگاسم
• فشار خون پایین و افت فشار خون هنگام حرکت از حالت خوابیده یا نشسته به حالت ایستاده که ممکن است باعث سرگیجه یا غش شود
• درد، ضعف یا سفتی عضلات یا مفاصل
• واکنش های پوستی مانند بثورات پوستی، خارش، ریزش مو، آکنه، تغییر رنگ پوست، خشکی یا پوسته پوسته شدن پوست
• درد گوش، احساس شنیدن صدای زنگ یا سر و صدای دیگر در گوش ها (وزوز گوش)
• قرمز شدن چشم ها، آبریزش یا خشک شدن چشم، ورم ملتحمه
• مشکل در گفتار، تمرکز، تعادل یا هماهنگی
• دیسکینزیای تأخیری یا تاردیو (حرکات مکرر و غیر ارادی دایمی)
• سکته یا مینی سکته (سکته خفیف)
• تغییر در چشایی
• ریتم نامنظم قلب
• ضربان قلب شدید (تپش قلب)
• افزایش سطح گلوکز خون یا دیابت. در صورت مشاهده احساس گرسنگی یا تشنگی غیرمعمول یا نیاز به دفع ادرار بیشتر از حد معمول، به پزشک خود اطلاع دهید. افراد دیابتی باید قند خون خود را در فواصل زمانی کوتاه کنترل کنند
• افزایش سطح کلسترول یا تری گلیسیرید در خون
• افزایش دمای بدن
• درد یا مشکل در دفع ادرار
• نیاز بیش از حد به دفع ادرار یا بی اختیاری ادرار
• عفونت مجاری تنفسی، مانند سینوزیت، آنفولانزا، برونشیت
• کاهش تعداد گلبولهای قرمز، گلبولهای سفید یا پلاکت در خون. در صورت بروز هر یک از این علائم باید با پزشک خود مشورت کنید: کبودی یا خونریزی غیرقابل توضیح، لکه های بنفش روی پوست، گلودرد، زخم های دهان، بالا رفتن درجه حرارت بدن (تب)، احساس خستگی یا بیماری. در این موارد برای بررسی سلول های خونی، لازم است آزمایش خون انجام شود.

9 تا از بهترین دمنوش ها برای تقویت اعصاب

تداخلات دارویی ریسپریدون

اگر از ریسپریدون استفاده می کنید، همیشه باید قبل از مصرف داروهای بدون نسخه با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید تا مطمئن شوید ترکیب دو دارو بی خطر است.

ریسپریدون و مسکن ها

مصرف مسکن هایی مانند پاراستامول، ایبوپروفن و آسپرین همراه با ریسپریدون بیخطر است و معمولا مشکلی بهمراه ندارد.

اگر ریسپریدون را با داروهای مسکن افیونی مانند کدئین، ترامادول، مرفین یا فنتانیل مصرف کنید، احتمال خواب آلودگی و بروز عوارض جانبی دیگر وجود دارد.

داروهایی که باعث خواب آلودگی می شوند

اگر ریسپریدون را با داروهای دیگری که باعث خواب آلودگی می شوند مانند داروهای زیر بخورید، بیشتر احساس خواب آلودگی خواهید کرد:

• آنتی هیستامین هایی که باعث خواب آلودگی می شوند مانند کلرفنامین، پرومتازین، تریپرولیدین، ​​هیدروکسیزین، سیناریزین (برخی از این موارد در داروهای ضد سرفه، سرماخوردگی، تب برفکی و بیماری سفر (یا بیماری حرکت که سیستم تعادلی گوش داخلی را بهم می زند) وجود دارند).
• داروهای ضد روان پریشی مانند هالوپریدول، کلرپرومازین
• بنزودیازپین ها مانند تمازپام، دیازپام، لورازپام
• گاباپنتین
• شل کننده های عضلانی مانند باکلوفن
• پیزوتیفن
• پرگابالین
• قرص های خواب آور مانند زوپیکلون، زولپیدم
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای مانند آمی تریپتیلین

داروهایی که بر ریتم قلب تأثیر می گذارند

اگر ریسپریدون همراه با داروهای زیر مصرف شود، ممکن است خطر در ریتم غیر طبیعی قلب افزایش یابد.

• داروهای ضد آریتمی (داروهایی برای درمان ضربان های غیر طبیعی قلب) مانند آمیودارون، پروکائین آمید، دیسوپیرامید، سوتالول
• آنتی هیستامین های آستمیزول، میزولاستین یا ترفنادین
• آرسنیک تری اکسید
• اتوموکستین
• داروهای ضد افسردگی خاص مانند آمی تریپتیلین، ایمی پرامین، ماپروتیلین
• داروهای ضد مالاریایی خاص مانند هالوفانترین، کلروکین، کینین، مفلوکین
• برخی دیگر از داروهای ضد روان پریشی مانند تیوریدازین، هالوپریدول، سرتیندول، پیموزید
• سیزاپراید
• دروندارون
• دروپریدول
• اریترومایسین یا پنتامیدین داخل وریدی
• متادون
• موکسی فلوکساسین
• ساکویناویر

داروهای کاهنده ی فشار خون

ریسپریدون ممکن است اثرات داروهایی که فشار خون را کاهش می دهند مانند داروهایی که برای درمان فشار خون بالا استفاده می شوند (داروهای ضد فشار خون بالا) و داروهایی که فشار خون را به عنوان یک عارضه جانبی کاهش می دهند مانند بنزودیازپین ها را افزایش دهد. اگر بهمراه ریسپریدون از داروهایی استفاده می کنید که فشار خون را کاهش می دهند، باید علایمی مانند سرگیجه یا ضعف را به پزشک خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز به تنظیم دوز یا تغییر دارو داشته باشید.

اسکیزوفرنی چیست؟ علایم، تست تشخیص و روش درمان

سایر تداخلات دارویی ریسپریدون

داروهای ادرار آور مانند فوروزماید می تواند سطح نمک ها مانند پتاسیم را در خون تغییر دهد، در صورت مصرف این دازو با ریسپریدون، ممکن است خطر ابتلا به ریتم نامنظم قلب افزایش یابد.

ریسپریدون ممکن است با اثر داروهای بیماری پارکینسون که با تحریک گیرنده های دوپامین در مغز کار می کنند، تداخل برقرار کند. برخی از این داروها عبارتنداز: لوودوپا، روپینیرول، پرگولید، بروموکریپتین.

ریسپریدون ممکن است با اثر داروهای ضد تشنج که برای درمان صرع استفاده می شود، تداخل برقرار کند.

داروهای زیر ممکن است تجزیه ریسپریدون را در بدن تسریع کنند و بنابراین می توانند اثر این دارو را کم کنند. در صورت مصرف هر یک از داروهای زیر، پزشک ممکن است نیاز به افزایش دوز ریسپریدون داشته باشد:

• کاربامازپین
• فنی توئین
• ریفامپیسین

داروهای زیر ممکن است تجزیه ریسپریدون را در بدن کاهش دهند و بنابراین می توانند مقدار این دارو را در خون افزایش دهند. در صورت مصرف هر یک از این داروها، ممکن است نیاز به استفاده از دوزهای کمتر ریسپریدون وجود داشته باشد:

• فلوکستین
• پاروکستین
• وراپامیل

توجه داشته باشید که ریسپریدون را بصورت خودسرانه مصرف نکنید و از به اشتراک گذاشتن این دارو با دیگران بپرهیزید (حتی اگر علایم بیماری تان مشابه باشد). همانطور که در بالا هم اشاره شد، این دارو را دقیقا طبق نسخه ی پزشک مصرف کنید و از قطع ناگهانی آن (بدون مشورت با پزشک)، بپرهیزید. همچنین تمام داروهای مصرفی خود را روی برگه یادداشت کنید و به پزشک نشان دهید تا از عدم بروز تداخلات دارویی اطمینان حاصل نمایید. در صورت بروز هرگونه عوارض جانبی، سریعا به پزشک مراجعه نمایید.

منبع 1

درمان بیماری اختلال دوقطبی بدون دارو