اسکیزوفرنی یکی از اختلالت روانی است که فرد ارتباطی با دنیای واقعی نمیگیرد و معمولا دچار توهم وهذیان میشود. اسکیزوفرنی در مردان و زنان تقریباً یکسان است اما ممکن است در مردان زودتر بروز کند. این علائم معمولاً در اوایل بزرگسالی ظاهر می شود. مردان اغلب در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه 20 این علائم را تجربه می کنند و زنان اغلب در 20 و اوایل 30 سالگی علائم خود را نشان می دهند. در ادامه تمامی نشانه ها و عوامل موثر بر اسکیزوفرنی و همچنین روش های درمان آن به طور جامع بررسی شده است.
علائم اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی می تواند علایم بسیار متفاوتی در افراد مختلف بروز دهد. روشی که بیماری، خود را آشکار می کند و پیشرفت می کند، بستگی به زمان شروع، شدت و طول مدت علائم دارد که تحت عنوان علائم مثبت، منفی و شناختی نامگذاری شده‌اند. هر سه نوع علامت تابعی از مشکلاتی در عملکرد مغز هستند. چرخه‌های خاموشی و عود مکرر رخ می دهند. شخص ممکن است مکرراً در طول زمان احساس بهبودی کند، حالش بد شود و دوباره بهتر شود.
1-علائم مثبت:
- هذیانها و توهم
- عدم توانایی در ساماندهی تفکرات
- اختلالات حرکتی
- ادا و اطوار غیر معمول
- رفتارهای تکراری
- بی حرکتی همراه با سفتی عضلانی که برای دوره‌های طولانی
2- علائم منفی:
- نقص عملکرد حوزه‌هایی مانند احساسات یا انگیزه
- فقدان یا کاهش بروز احساسات
- کاهش توانایی آغاز یا تداوم یک امر برنامه ریزی شده
- کناره گیری از اجتماع
- بی احساسی
3- علائم شناختی:
- مشکل در توجه و تمرکز
- مشکلات حافظه
- عدم توانایی برنامه ریزی و مدیریت برای رسیدن به یک هدف
- نتوانی در انجام کارهای روزمره
اسکیزوفرنی چیست؟
- اسکیزوفرنی یک اختلال مغزی و رفتاری شدید و ناتوان کننده است که طرز تفکر، احساس و رفتار فرد را تحت تاثیر قرار می دهد.
- افراد دارای اسکیزوفرنی در تشخیص واقعیت از تخیل، ابراز و مدیریت احساسات طبیعی و تصمیم گیری مشکل دارند.
- فرایند تفکر نیز ممکن است دارای اختلال باشد و انگیزه درگیر شدن با فعالیت های روزمره از بین رفته باشد.
- افراد در این موقعیت ممکن است صداهای غیر واقعی بشنوند و باور داشته باشند که دیگران ذهن آنها را می خوانند و افکار آنها را کنترل می کنند و علیه آنها توطئه می چینند.
- بیشتر افراد اسکیزوفرن از علایم مداوم یا متناوب در زندگی رنج می برد و معمولا به شدت توسط افرادی که بیماری آنها را درک نمی کنند، برچسب می خورند.
- بر خلاف تفکر عوام، افراد دارای اسکیزوفرنی شخصیت دو یا چند گانه ندارند و در اغلب حالات خطری برای دیگران ایجاد نمی کند.
- با این حال علائم برای کسانی که از بیماری رنج می برند، ترسناک است و می توانند آنها را بی مسئولیت و متلاطم کرده یا کاری کنند که خود را از همه چیز عقب بکشند.
- افراد اسکیزوفرن بیشتر از مردم عادی اقدام به خودکشی می کنند و تخمین زده شده که بیش از ده درصد افراد اسکیزوفرن در ده سال ابتدای بیماری خودکشی می کنند. به خصوص مردان جوان اسکیزوفرن.
- با اینکه اسکیزوفرنی یک بیماری مزمن است اما با درمان دارویی، روان درمانی و اجتماع درمانی قابل مدیریت است و به طور قابل ملاحظه ای زندگی افراد اسکیزوفرن را بهبود می بخشد.
عوامل موثر اسکیزوفرنی
به طور کامل دلیل بیماری اسکیزوفرنی شناحته نشده، اما برخی محققان عقیده دارند عوامل زیر بر این اختلال موثر هستند:
عوارض اسکیزوفرنی
- خودکشی
- صدمه به خود
- اختلالات اضطرابی و وسواس فکری (OCD)
- افسردگی
- اعتیاد به الکل، مواد مخدر و دخانیات
- ناتوانی در انجام وظایف و کارهای روزمره
- انزوای اجتماعی
- بیماری های جسمی
تشخیص اسکیزوفرنی
آزمایشات فیزیکی: این آزمایش برای کمک به بررسی مشکلات دیگر است که می‌تواند باعث به وجود آمدن علائم شود و هر گونه عوارض مرتبط با آن را نیز بررسی می‌کند.
تستهای تشخیصی کلینیکی: ممکن است شامل آزمایشاتی باشد که به بررسی شرایط با نشانه‌های مشابه غربالگری برای الکل و مواد مخدر کمک کند. همچنین ممکن است پزشک بررسی‌های تصویری مانند ام آر آی یا سی تی اسکن را درخواست کند.
- MRI تکنیکی است که با امواج صوت کار می کند و تصاویری از جهات مختلف مغز ارائه می دهد.
- سایر روش های تصویر برداری تشخیصی ، شامل روش هایی است که جریان خون و متابولیسم مغز را نشان می دهد. یکی از این ها روش SPECT یا توموگرافی رایانه ای تک فوتونی و دیگری PET توموگرافی تابش پوزیترون است.
تست روانپزشکی اسکیزوفرنی: روانپزشک وضعیت روحی را با مشاهده ظاهر و رفتار و بررسی افکار، خلق و خوی، خیالات واهی، توهمات، مصرف مواد و پتانسیل خشونت یا خودکشی بررسی می‌کند. این همچنین شامل بحث درباره سوابق خانوادگی و شخصی میشود.
روش های درمانی اسکیزوفرنی
1- درمان دارویی اسکیزوفرنی
- یکی از دلایل بیماری اسکیزوفرنی، تغییر سطح پیک‌های عصبی مغز همچون دوپامین، سروتونین و گلوتامات است که منجر به تغییر در بخش‌هایی از مغز میشود. به همین دلیل مشکلات رفتاری و هیجانی بروز پیدا می‌کند. داروهای مورد استفاده در درمان، سطح پیک‌های عصبی مغز را تنظیم کرده و علائم را کاهش می‌دهند.
- کلورپرومازین، هالوپریدول، پرفنازین، فلوفنازین، تریفلوپرازین و پیموزاید داروهایی هستند که توسط روانپزشک برای کاهش علائم اختلال اسکیزوفرنی تجویز میشوند.
- حداقل زمانی که فرد مبتلا برای اثرگذاری داروها لازم دارد، یک ماه و نیم است. پس از سه ماه مصرف منظم و مداوم، داروها به اوج اثرگذاری خود می‌رسند.
- اسکیزوفرنی بیماری طولانی مدت است و به همین دلیل مصرف دارو نیز باید طولانی باشد ومیانگین تا12 ماه طول میکشد.
| فلوفنازین | درمان کمکی کوتاه مدت هیجان شدید، تحریکات روانی- حرکتی، اضطراب و رفتارهای ناگهانی شدید |
| پرفنازین | پرفنازین در اسکیزوفرنی و حالات روانی ،مانیا و درمان کمکی کوتاه مدت اضطراب شدید، تحریکات روانی حرکتی، هیجان و تحریکات رفتاری شدید و ناگهانی ، استفراغ و تهوع شدید به کار می رود. |
| تیوریدازین | این دارو در موارد اسکیزوفرنی و سایر حالات جنون،مانیا، برای درمان کوتاه مدت و کمکی تحریک پذیری روانی حرکتی، اضطراب شدید و تحریک پذیری و بی قراری در سالمندان، مشکلات شدید رفتاری و ذهنی کودکان تجویز می شود. |
| کلرپرومازین | کلرپرومازین در اختلالات روانی نظیر اسکیزوفرنی، جنون، مانیا و نیز بصورت داروی کمکی در درمان هیجان شدید و اختلالات روانی حرکتی و نیز به عنوان ضد تهوع و درمان سکسکه شدید و پورفیری بکار می رود. |
| زیپراسیدون | زیپراسیدون یک داروی ضد روان پریشی آتیپیک است که با تغییر اثرات شیمیایی در مغز عمل می کند. زیپراسیدون برای درمان اسکیزوفرنیا و علائم مانی در اختلال دوقطبی (افسردگی- مانی) در بزرگسالان و کودکان که حداقل 10 سال دارند استفاده می شود. |
| آریپی پرازول | ابیلیفای ( آریپیپرازول ) یکی از داروهای ضد روانپریشی و ضدجنون است . ابیلیفای ( آریپیپرازول ) برای درمان علائم روانپریشی مانند اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی I مورد استفاده قرار می گیرد. |
تمامی داروهای معرفی شده در جدول بالا فقط در صورت نیاز و تشخیص پزشک تجویز میشوند. لذا از مصرف خود سرانه آن ها بپرهیزید.
2- حمایت خانواده و دوستان
- از گفتن عبارتی همچون دیوانه و روانی بپرهیزید چرا که در این صورت فرد دچار احساسات منفی بسیار زیادی شده و نسبت به مصرف دارو نیز بدبین میشود.
- قبول کنید که اسکیزوفرنی یک بیماری اعصاب است؛ لازم نیست از بیان آن خجالت بکشید. چرا که فرد مبتلا در به وجود آمدن این بیماری نقشی نداشته است و جای خجالت و شرمندگی وجود ندارد.
- در صورتی که فرد از خوردن دارو امتناع کرد، پیامدهای عدم مصرف همچون نیاز به بستری در بیمارستان و مشکلات شغلی و تحصیلی را به او یادآوری کنید.
- شرایط بیمار را به خوبی برایش توضیح دهید و اگر سوالی در این زمینه داشت پنهان کاری نکرده و به صورت کاملا علمی برایش توضیح دهید.
- حمایت عاطفی در درمان اسکیزوفرنی موجب کاهش انزوا و در خودماندگی‌های رایج بیماری اسکیزوفرنی میشود.
3- درمان های روانشناختی اسکیزوفرنی
1- درمان شناختی رفتاری
- این نوع از درمان بیشتر به نظم دهی فکری اسکیزوفرنی کمک می‌کند.
- این روش به بیماران اسکیزوفرن کمک می‌کند تا بهتر با محیط اطراف خود سازگار شوند و از دنیای توهم و هذیان فاصله بگیرند.
- درمان شناختی رفتاری افکار مختل شده و گسستگی افکار فرد اسکیزوفرن را هدف درمان قرار دهد.
2- استفاده از شوک الکتریکی
- در درمان شوک الکتریکی (E.C.T) با وارد کردن امواج الکتریکی به مغز بیمار در کمتر از یک ثانیه سعی در برگرداندن فعالیت مغز به حالت عادی دارند.
3- گفتار درمانی اسکیزوفرنی
- بیماران اسکیزوفرنی اغلب در برقراری ارتباط صحیح کلامی مشکل دارند و از نظر گفتاری نمی‌توانند ارتباط خوبی بین مفاهیم برقرار کنند؛ گاه عبارات و جملاتی به زبان می‌آورند که هیچ معنا و مفهومی ندارد. به همین دلیل گفتاردرمانی به عنوان یک درمان مکمل پیشنهاد میشود.
4- درمان های گفتگو محور
- در درمان اسکیزوفرنی روش‌های درمانی روان شناسی که گفتگو محور است می‌تواند اثر بخش باشد. در این روش درمانگر با مراجع به گفتگو می‌نشیند و با استفاده از روش‌های روانکاوی به جستجوی علل ریشه‌ای مشکل در گذشته و کودکی فرد می‌پردازد و سپس با شناسایی آنها مسیر درمان را مشخص می‌کند.
نتیجه
اکثرا افراد مبتلا به اسکیزوفرنی آرام و منزوی هستند، این افراد معمولا خشن نیستند و بیشتر از دیگران به خود آسیب میزنند. این افراد دارای افکار خودکشی هستند. شروع این بیماری معمولا در نوجوانی است، در صورتی که نشانه هایی از اسکیزوفرنی در اطرافیان خود مشاهده کردید از یک متخصص کمک بخواهید و روند درمان را زیر نظر متخصص ادامه دهید.
مرتبط با اسکیزوفرنی: قرص ریسپریدون –کاربرد، عوارض، طرز استفاده و نکات دیگر
