نقرس اختلالی است که باعث حملات ناگهانی و شدید درد ، تورم و قرمزی در مفاصل یا بافت نرم می شود. در بسیاری موارد، ابتدا حملات در مفصل شست پا اتفاق می افتد، اما بر روی بسیاری از مفاصل دیگر نیز تاثیر می گذارد. در واقع این بیماری یک نوع آرتروز التهابی است. این بیماری بر اثر تجمع زیاد ماده ای به نام اسید اوریک در بدن ایجاد شده و معمولا با مصرف زیاد پروتئین (بخصوص مصرف زیاد گوشت قرمز) در رژیم غذایی ارتباط دارد. یکی از عوامل افزایش دهنده ی اسید اوریک، دریافت زیاد مواد غذایی حاوی اسید آمینه ی “پورین” و مصرف زیاد غذاهای پر پروتئین بخصوص گوشت است. اسید اوریک در واقع پسماند متابولیسم و سوختن پروتئین در بدن است. در این مقاله به بررسی علل و علائم این بیماری خواهیم پرداخت و شیوه های درمان آن را بررسی میکنیم.
علائم نقرس
علت ابتلا به نقرس
اسید اوریک در بدن، در طول تجزیه پورین تولید می شود. پورین ترکیب شیمیایی است که در مقادیر زیاد در غذاهای خاصی همچون گوشت و غذاهای دریایی یافت می شود. به طور طبیعی اسید اوریک در خون حل می شود و مقادیر اضافی آن از طریق کلیه ها از بدن دفع می گردد. اگر اسید اوریک زیادی تولید شود یا اسید اوریک به درستی دفع نگردد ممکن است در بدن تجمع یابد و کریستال های شبیه سوزن را ایجاد نماید.
ریسک فاکتورهای نقرس
انواع نقرس
1- هایپراوریسمی بدون علامت
برای یک فرد ممکن است سطوح اسید اوریک بدون هیچ گونه علائم بیرونی افزایش یابد. در این مرحله، درمان لازم نیست، گرچه بلورهای اورات در بافت دیده می شوند و باعث آسیب اندکی می شوند.
2- نقرس حاد
این مرحله زمانی اتفاق می افتد که کریستال های اورات که به طور موجب التهاب حاد و درد شدید می شود. این حمله ناگهانی به عنوان “flare” نامیده می شود و به طور معمول در عرض ۳ تا ۱۰ روز فروکش می کند. گاهی اوقات ممکن است flare بواسطه وقایع استرس زا، الکل، مواد مخدر و نیز هوای سرد اتفاق بیفتد.
3- نقرس intercritical
این مرحله دوره بین حملات نقرس حاد است. ترشحات بعدی ممکن است برای ماهها یا سالها رخ ندهد اگرچه در صورت عدم درمان، با گذشت زمان، آنها می توانند طولانی تر و مکرر تر شوند. در طول این فاصله، بیشتر کریستال های اورات در بافت ها رسوب می کنند.
4- نقرس مزمن
نقرس مزمن، نوعی نقرس بسیار ناتوان کننده است. آسیب دائمی در مفاصل و کلیه ها رخ داده است. بیمار از آرتروز مزمن رنج می برد و توفی، توده های بزرگ کریستال های اورات در مناطق خنک بدن مانند مفاصل انگشتان ایجاد می شود.
تشخیص بیماری نقرس
1- در آزمایش مایعات مفصل پزشک از سوزن برای برداشتن مایعات از مفصل آسیب دیده استفاده می کند. هنگام بررسی مایعات در زیر میکروسکوپ، ممکن است بلورهای اورات قابل مشاهده باشند.
2- پزشک آزمایش خون را برای اندازه گیری میزان اسید اوریک و کراتینین در خون توصیه می کند. نتایج آزمایش خون می تواند گمراه کننده باشد.
3- عکس برداری با اشعه ایکس می تواند برای رد سایر دلایل التهاب مفصل مفید باشد.
4- سونوگرافی اسکلتی عضلانی می تواند بلورهای اورات را در یک مفصل یا در یک توفوس تشخیص دهد. این روش در اروپا بیشتر از ایالات متحده مورد استفاده قرار می گیرد.
5- سی تی اسکن با انرژی دوگانه می تواند وجود کریستال های اورات را در مفصل تشخیص دهد، حتی اگر به شدت ملتهب نباشد. این آزمایش به دلیل هزینه بالا در روتین بالینی معمولاً استفاده نمی شود و به طور گسترده در دسترس نیست.
روش های درمان بیماری نقرس
روش اول: دارو درمانی
1- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs): شامل گزینه های بدون نسخه مانند ایبوپروفن (آدویل، موترین وسایر)، ناپروکسن سدیم (Aleve) و همچنین NSAID های تجویز شده با قدرت بیشتر مانند ایندومتاسین (Indocin) یا سلکوکسیب (Celebrex) است.
2- کلشی سین (Colcrys ، Mitigare)، نوعی مسکن است که به طور موثر درد نقرس را کاهش می دهد.
3- داروهای کورتیکواستروئید، مانند داروی پردنیزولون ممکن است التهاب و درد نقرس را کنترل کند. کورتیکواستروئیدها به صورت قرص هستند یا به مفصل تزریق می شوند.
4- داروهایی به نام بازدارنده های گزانتین اکسیداز (XOI)، از جمله آلوپورینول (آلوپریم ، لوپورین ، زیلوپریم) و فبوکوستات (یولریک) ، میزان اسید اوریک بدن را محدود می کنند. در نتیجه سطح اسید اوریک خون و خطر ابتلا به نقرس کاهش می یابد.
5- داروهای اوریکوسوریک شامل پروبنسید (پروبالان) و لزینوراد (زورامپیک) توانایی کلیه ها را در دفع اسید اوریک بهبود می بخشند.
روش دوم: اصلاح رژیم غذایی
بایدها | نبایدها |
آجیل | مارچوبه |
قهوه و چای سبز | قارچ |
جو دوسر و برنج قهوه ای | دل، جگر، قلوه، مغز، کله پاچه، سیرابی |
روغن نارگیل، زیتون و روغن کتان | مخمر تغذیه ای |
عدس، لوبیا و سویا | گوشت قرمز |
شیر و ماست | شربت ذرت |
تخم مرغ | صدف خوراکی، خرچنگ، میگو |
سیب زمینی، بادمجان | آب میوه و نوشابه های شیرین |
کلم بروکلی | شاه ماهی، ماهی خال خالی، ماهی تن، ساردین |
روش سوم: اصلاح سبک زندگی
- نوشیدن آب به مقدار ۲ تا ۴ لیتر (۸ تا ۱۶ لیوان) در روز، باعث می شود اسید اوریک بیشتری از کلیه ها دفع شود. بنابراین به میزان آب مصرفی خود توجه کنید.
- مصرف نوشیدنی های الکی را کنار بگذارید.
- افرادی که اضافه وزن دارند، باید سعی کنند وزنشان را کاهش دهند تا به وزن مطلوب برسند.
- ورزش را در برنامه روزانه خود بگنجانید.
روش چهارم: درمان نقرس در طب سنتی
1- ۲۵ گرم سورنجان، ۲۰ گرم رازیانه، ۱۰ گرم کاکل ذرت، ۱۰ گرم دُم گیلاس، ۱۵ گرم تخم گشنیز، ۲۵ گرم خارخاسک، ۲۰ گرم میوه قرهقات و ۵۰ گرم ترنجبین را با هم مخلوط کنند سپس یک قاشق غذاخوری از این ترکیب را در قوری بریزند و به آن چهار تا پنج لیوان آب اضافه کنند و بگذارند این مخلوط به خوبی دَم بکشد این دمنوش باید در طول روز میل شود.
2- ۳۰ گرم زرشک سیاه (زرشک آبگیری)، ۲۰ گرم خارخاسک، ۱۰ گرم لیمو عمانی، ۲۰ گرم عناب و ۲۰ گرم ناخُنک را با هم ترکیب کنند سپس ۲ قاشق غذاخوری از این مخلوط را در یک قوری بریزند و به آن چهار تا پنج لیوان آب اضافه کنند و بگذارند به خوبی دَم بکشد این دمنوش باید در طول روز مصرف شود.
3- یک بطری از هرکدام از عرق ها مرزه، بومادران، خارشتر یا خارخاسک، کرفس، رازیانه و شنبلیله را با 250 گرم از آب گلابى، نارنگى، پرتقال، گوجه سبز، غوره و انگور روى شعله ملایم بجوشانید، سپس مقدارى عسل و یا شکر و یا قند به اندازهاى که شیرین شود وارد کرده و ۱۰ دقیقه دیگر بجوشانید. نصف قاشق چایخورى زعفران سائیده اضافه و ۱۰ دقیقه دیگر بجوشانید. در یخچال نگهدارى کنید. روزانه بین ۱ تا ۳ استکان میل کنید.
4- حجامت چهار مهره انتهای ستون مهره (قدنه) و حجامت کعبین (محل مسح روی پا در وضو) برای درمان نقرس مفید است.
5- زالو روی پا حداقل در ۳ نوبت با حفظ فاصله زمانی لازم یکی از درمانھای موثر و ضروری می باشد محل انداختن زالو روی محل درد است روی پا نزدیک به انگشتان بھترین جا برای زالو انداختن است.
نکات تکمیلی
- زمان آغاز حمله نقرس شدید، باید در اسرع وقت هر گونه داروی تجویز شده را مصرف کنید. این داروها، به تدریج درطی دو یا سه روز تاثیر خواهد گذاشت.
- دراز بکشید و پاهای خود را بالا ببرید.
- سعی کنید مفصل خود را خنک نگهدارید.
- لباس را از اطراف آن کنار بزنید و یک کیسه یخ، مانند یک کیسه نخودفرنگی یخزده پیچیده شده در حوله را بر آن بگذارید. بسته یخ را بر مفصل خود را برای حدود 20 دقیقه نگهدارید. بسته یخ را به طور مستقیم و بیش از 20 دقیقه متمادی بر پوست قرار ندهید. زیرا این کار میتواند به پوست شما آسیب برساند.