اسید اوریک، فواید، عوارض، درمان خانگی میزان بالای آن و نکات مهم

در این مطلب با کمک تحقیقات جدید پزشکی از مجلات معتبر در سرتاسر دنیا، شما را با اسید اوریک، مقدار نرمال آن، فواید آن در بدن و همه نکات ضروری که باید بدانید آشنا میکنیم.

هایپراوریسمی (اسید اوریک بالا) چیست؟

هایپراوریسمی اسید اوریک بیش از حد در خون است. اسید اوریک از کبد عبور می کند و وارد جریان خون می شود. بیشتر آن از طریق ادرار دفع می شود (از بدن شما خارج می شود) یا از میان روده تان عبور می کند تا به سطح نرمال برسد.

سطح اسید اوریک نرمال 2.4 – 6.0 میلی گرم یا دسی لیتر (زن) و 3.4-7.0 میلی گرم یا دسی لیتر (مرد) است. سطح نرمال آن از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت خواهد بود.

پورین برای سطح اسید اوریک خون مهم است. پورین ها حاوی ترکیبات نیتروژن هستند که درون سلول های بدن ساخته می شوند (درونی) و یا خارج از بدن از مواد غذایی حاوی پورین (خارجی) تشکیل می گردند. پورین در اسید اوریک تجزیه می شود. افزایش سطح اسید اوریک به علت بیش از حد بودن پورین ها ممکن است در بافت های تان انباشته و باعث تشکیل کریستال ها می شوند که احتمال دارد سطح اسید اوریک در خون را بالا ببرد.

حتما بخوانید: معرفی انواع روماتیسم و اختلالات آن که باید بشناسید!

تشکیل اسید اوریک ممکن است زمانی رخ دهد که سطح اسید اوریک خون بالاتر از 7 میلی گرم یا دسی لیتر باشد. در این حالت مشکلاتی مانند سنگ کلیه و نقرس (تجمع کریستال های اسید اوریک در مفاصل، به ویژه در انگشتان دست و پا) رخ می دهد.

علل هایپراوریسمی چیست؟

علل سطح اسید اوریک بالا (هایپراوریسمی) می تواند اولیه باشد (افزایش میزان اسید اوریک ناشی از پورین) و ثانویه (بالا بودن مقدار اسید اوریک به علت وضعیت یا بیماری دیگر). گاهی بدن اسید اوریک بیشتر از آنچه دفع می کند تولید می نماید.

علل سطوح اسید اوریک بالا:

هایپراوریسمی اولیه

• افزایش تولید اسید اوریک از پورین
• کلیه های نمی توانند اسید اوریک خون را دفع کنند و در نتیجه سطح آن بالا می رود.

هایپراوریسمی ثانویه

• برخی از سرطان ها، یا عوامل شیمی درمانی، ممکن است موجب افزایش سرعت مرگ سلولی شود که معمولا به علت شیمی درمانی است؛ اما قبل از شیمی درمانی، سطح اسید اوریک احتمال دارد بالا برود.
• پس از شیمی درمانی، اغلب تخریب سلولی به صورت سریع و سندروم تحلیل تومور ممکن است رخ دهد. شما در معرض خطر سندروم تحلیل تومور قرار می گیرید اگر برای نوع خاصی از لوسمی، لنفوم یا میلوما چندگانه شیمی درمانی می شوید.
• بیماری کلیه – باعث می شود نتوانید اسید اوریک را از بدن تان پاک کنید، بنابراین موجب هایپراوریسمی می شود.
• داروها – باعث افزایش سطح اسید اوریک در خون شود
• شرایط غدد درون ریز یا متابولیسم – انواع خاصی از دیابت، یا اسیدوز می تواند باعث بروز هایپراوریسمی شود
• افزایش سطح اسید اوریک ممکن است مشکلات کلیوی ایجاد کند یا هیچکدام از آنها نباشد. افراد ممکن است سالها با افزایش سطح اسید اوریک زندگی کنند و نقرس یا آرتروز (آرتروز به معنای “التهاب مفاصل “) مبتلا نشوند. فقط حدود 20 درصد افراد مبتلا به افزایش سطح اسید اوریک در حال حاضر نقرس دارند و برخی از افراد مبتلا به نقرس به طور قابل توجهی افزایش سطح اسید اوریک را در خون شان ندارند.

حتما بخوانید: سنگ کلیه، پاسخ به 10 سوال رایج بیماران توسط فوق تخصص

علائم هایپراوریسمی:

• ممکن است علائمی نداشته باشید.
• اگر سطوح اسید اوریک خون تان به طور قابل توجهی افزایش می یابد و شما تحت شیمی درمانی برای لوسمی یا لنفوم قرار می گیرید، ممکن است علائم کلیوی یا آرتروز نقرسی به علت سطح بالای اسید اوریک در خون تان داشته باشید.
• ممکن است تب، لرز، خستگی داشته باشید در صورتی که مبتلا به نوع خاصی سرطان هستید و میزان اسید اوریک تان بالا رود (ناشی از سندرم لیز تومور)
• اگر کریستال اسید اوریک در یکی از مفاصل شما ایجاد شود، ممکن است التهاب مفصلی (به نام “نقرس “) را مشاهده کنید. (توجه داشته باشید ممکن است نقرس با سطوح اسید اوریک نرمال نیز رخ دهد).
• ممکن است مشکلات کلیه (ناشی از تشکیل سنگ کلیه) یا مشکلات ادراری داشته باشید

کارهایی که می توانید در مورد هایپراوریسمی انجام دهید:

• مطمئن شوید هر دارویی که مصرف می کنید به پزشک تان یا تمام ارائه دهندگان خدمات بهداشتی اطلاع داده اید. (از جمله مصرف داروهای بدون نسخه، ویتامین ها و یا داروهای گیاهی).
• اگر سابقه بیماری قلبی، دیابت، کبد، کلیه دارید، به پزشک یا مراقبت بهداشتی تان یادآوری کنید.
• دستورالعمل های مربوط به کاهش سطح اسید اوریک خون تان و درمان هایپراوریسمی را دنبال کنید. اگر سطح خون تان به شدت بالا باشد، ممکن است داروهایی برای کاهش میزان اسید اوریک به میزان ایمن تجویز شود.

حتما بخوانید: نقرس چیست؟ انواع، علایم، رژیم غذایی، درمان قطعی و تصاویر

اگر میزان اسید اوریک خون تان بالاست و ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی تان فکر می کند که در معرض نقرس و سنگ کلیه هستید، سعی کنید رژیم غذایی کم پورین داشته باشید.

غذاهای ممنوعه عبارتند از:

• جگر، عصاره گوشت و آبگوشت
• مخمرها و عصاره های مخمر (مانند آبجو و نوشیدنی های الکلی)
• مارچوبه، اسفناج، لوبیا، نخود فرنگی، عدس، بلغور جو دوسر، گل کلم و قارچ

غذاهایی مفید عبارتند از:

• غلات غنی شده از جمله نان، ماکارونی، آرد، تاپیوکا، کیک
• شیر و محصولات شیری، تخم مرغ
• کاهو، گوجه فرنگی، سبزیجات سبز
• سوپ کرم بدون گوشت
• آب، آب میوه، نوشیدنی های گازدار
• کره بادام زمینی، میوه ها و آجیل
• خود را هیدراته نگه دارید و 2 تا 3 لیتر آب در روز بنوشید، مگر اینکه غیر از این به شما گفته شده باشد.
• تمام داروهای تان را که برای هایپراوریسمی تجویز شده مصرف کنید.
• از کافئین و الکل اجتناب کنید زیرا مشکلات اسید اوریک و هایپراوریسمی ایجاد می کند.

از داروهائی نظیر دیورکتیک تیازید (هیدروکلریتازید) و دیورتیک های لوپ (مانند فوروزماید یا Lasix®) اجتناب کنید. همچنین داروهایی مانند نیاسین و دوزهای پایین آسپرین (کمتر از 3 گرم در روز) می توانند سطح اسید اوریک را تشدید کنند. این داروها را مصرف نکنید، مگر اینکه پزشک تان با توجه به وضعیت تان برای شما تجویز کرده باشد.

اگر علائم یا عوارض جانبی شدید را مشاهده کردید، با گروه مراقبت های بهداشتی تان در مورد آنها صحبت کنید. آنها می توانند داروهایی را تجویز کنند و یا پیشنهادات دیگری ارائه دهند که در کنترل چنین مشکلاتی موثر باشند.

داروها یا درمان هایی که توسط پزشک تجویز می شود:

اگر سطح اسید اوریک خون در ادرار تان بالا باشد، پزشک تان داروهایی را تجویز می کند. ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) و تیلنول مانند ناپروکسن سدیم و ایبوپروفن که موجب کاهش درد ناشی از نقرس می شوند. نقرس ممکن است در نتیجه ی سطح اسید اوریک بالا باشد.
• اگر به دلیل نوع سرطان یا شیمی درمانی باید از مصرف داروهای NSAID خودداری کنید، استامینوفن (تیلنول) تا 4000 میلی گرم در روز (هر 6 ساعت) ممکن است کمک کند.
• تیلنول بیشتر از آنچه تجویز شده مصرف نکنید، زیرا باعث آسیب کبدی می شود. با ارائه دهنده خدمات بهداشتی تان در مورد این موضوع مشورت کنید.
• داروهای ادراری: این داروها با مسدود کردن دوباره جذب اورات، مانع تشکیل کریستال های اسید اوریک در بافت می شود. نمونه هایی از داروهای اوریکوزوریک عبارتند از پروبنسید و سولفین پیرازون.
• مهارکننده های گزانتین اکسیداز – مانند آلوپورینول، باعث جلوگیری از نقرس خواهد شد. با این وجود، ممکن است باعث بدتر شدن علائم نقرس در طول یک قسمت التهاب دردناک مفصلی شود.
• اگر شما نوع خاصی از لوسمی یا لنفوم دارید برای جلوگیری از عوارض شیمی درمانی و سندرم لیز تومور، ممکن است آلوپورینول برای تان تجویز شود، پس این دارو لزوما برای جلوگیری از نقرس نیست. با افزایش سطح اسید اوریک در خون تان، در نتیجه ی بیماری، کریستال ها در کلیه ها تجمع می کنند. ممکن است در طول شیمی درمانی اتفاق بیافتد و امکان دارد کلیه های تان از کار بیفتند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟

• درد موضعی مفاصل (به ویژه در مفصل انگشتان دست یا پا) که قرمز و ملتهب است.
• تنفس ضعیف، درد یا ناراحتی قفسه سینه؛ باید بلافاصله معاینه شود.
• احساس می کنید ضربان قلب تان به سرعت می زند (تپش قلب).
• خونریزی که بعد از چند دقیقه متوقف نمی شود.
• هر گونه جوش پوستی بر روی پوست، مخصوصا اگر مصرف داروی جدیدی را شروع کرده اید.

آزمایش اسید اوریک چیست؟

این آزمایش میزان اسید اوریک را در خون یا ادرار اندازه گیری می کند. اسید اوریک یک ماده زیستی معمولی است که وقتی مواد شیمیایی به نام پورین ها تجزیه می گردند، ساخته می شوند. پورین ها مواد موجود در سلول ها و همچنین در برخی از غذاها است. غذاهایی با سطح بالایی از پورین همچون جگر، ماهی کولی، ساردین، لوبیا خشک شده و آبجو می باشد.

بیشتر اسید اوریک در خون تان حل می شود و سپس به کلیه ها می رسد. از آنجا، بدن از طریق ادرار آن را خارج می کند. اگر بدن تان بیش از حد اسید اوریک تولید می کند یا به حد کافی از ادرار دفع نمی شود، می تواند کریستال هایی را که در مفاصل تان ایجاد کند. این وضعیت به عنوان نقرس شناخته می شود. نقرس یک نوع آرتروز است که باعث التهاب دردناک در داخل و اطراف مفاصل می شود. سطح اسید اوریک بالا همچنین می تواند باعث اختلالات دیگر، از جمله سنگ کلیه و نارسایی کلیه شود.

نامهای دیگر: اورات سرم، اسید اوریک: سرم و ادرار

آزمایش اسید اوریک چه کمکی می کند؟

آزمایش اسید اوریک اغلب مورد استفاده قرار می گیرد:

• کمک به تشخیص نقرس
• کمک به پیدا کردن علت ابتلا به سنگ های مکرر کلیه
• نظارت بر میزان اسید اوریک افراد در حال انجام درمان های خاص سرطان. شیمی درمانی و پرتودرمانی می تواند سطح بالای اسید اوریک را به خون وارد کند.

چه زمانی به آزمایش اسید اوریک نیاز دارم؟

اگر علائم نقرس دارید، ممکن است به آزمایش اسید اوریک نیاز داشته باشید. از جمله:

• درد و تورم در مفاصل، به ویژه در انگشت بزرگ پا، قوزک پا یا زانو
• قرمزی، براقی پوست در اطراف مفاصل
• مفاصلی که هنگام لمس شدن احساس گرما می کنند

اگر علائم سنگ کلیه دارید، ممکن است به این آزمایش نیز نیاز داشته باشید. این علائم شامل:

• درد شدید در شکم، پهلو یا کشاله ران
• درد پشت
• خون در ادرار
• تکرر ادرار
• درد هنگام ادرار کردن
• ادرار کدر یا بد بو
• تهوع و استفراغ

علاوه بر این، اگر تحت شیمی درمانی یا پرتودرمانی برای سرطان قرار دارید، ممکن است به این آزمایش نیاز داشته باشید. این درمان ها می توانند سطوح اسید اوریک را افزایش دهند. آزمایش می تواند قبل از اینکه سطح اسید اوریک بیش از حد بالا برود به درمان آن کمک کند.

حتما بخوانید: قرص ناپروکسن برای چیست؟ مضرات، خواص و سایر نکات مهم

چه اتفاقی در طول آزمایش اسید اوریک می افتد؟

تست اسید اوریک می تواند به صورت آزمایش خون یا آزمایش ادرار انجام شود.

در طی یک آزمایش خون، یک متخصص بهداشت و درمان با استفاده از یک سوزن کوچک نمونه خون را از ورید در بازوی تان می گیرد. پس از وارد کردن سوزن، مقدار کمی خون در لوله آزمایش یا ویال جمع آوری می شود. وقتی سوزن وارد یا خارج می شود کمی احساس سوزش می کنید. معمولا کمتر از پنج دقیقه طول می کشد.

برای آزمایش ادرار اسید اوریک، باید تمام ادرار را در طی 24 ساعت جمع آوری کنید. این یک نمونه آزمایش ادرار 24 ساعته است. ارائه دهنده خدمات بهداشتی یا حرفه ای ظرفی را برای جمع آوری ادرار و دستورالعمل هایی در مورد نحوه جمع آوری و ذخیره نمونه ی تان می دهد. آزمایش 24 ساعته ادرار عموما شامل مراحل زیر است:

• مثانه خود را در صبح خالی کنید و ادرار را دفع کنید. زمان را به یاد داشته باشید
• در 24 ساعت آینده، تمام ادرار خود را در ظرفی که به شما داده شده، ذخیره کنید.
• ظرف ادرار تان را در یخچال و یا سردکن همراه با یخ نگه دارید.
• ظرف نمونه را به ارائه دهنده خدمات بهداشتی و یا آزمایشگاه طبق دستورالعمل بازگردانید.

معنای نتیجه آزمایش چیست؟

این آزمایش به مقدار اسید اوریک در خون تان را نشان می دهد.

اسید اوریک را در میلی گرم (میلی گرم) و خون را در دسی لیتر (dL) اندازه گیری می کند، بنابراین شما می توانید یک عدد را با واحد میلی گرم و دسی لیتر ببینید.

محدوده نرمال در آزمایشگاه های مختلف متفاوت است، بنابراین با پزشک تان مشورت کنید تا به شما در فهم نتایج کمک کند. معمولا ظرف 1 یا 2 روز نتیجه را می دهند، اما با این حال به آزمایشگاه تان بستگی دارد.

به طور کلی میزان اسید اوریک شما بالا است وقتی که:

• برای خانم ها بیش از 6 میلی گرم یا دسی لیتر است
• برای مردان، بیش از 7 میلی گرم یا دسی لیتر است

سطح بالا می تواند نشانه ی بسیاری از وضعیت ها، از جمله نقرس، بیماری کلیوی و سرطان باشد؛ اما می تواند بالاتر از حد طبیعی باشد زیرا غذاهای غنی از پورین می خورید. شامل لوبیای خشک یا ماهی های خاصی مانند کولی و ساردین است.

معمولا، پزشک تان سایر آزمایش ها را همزمان انجام می دهد تا علائم را تشخیص دهد. سپس کمک خواهد کرد نتایج آزمایش را بفهمید و مراحل بعدی را انجام دهید.

نتایج آن چه معنی ای می دهد؟

اگر نتایج آزمایش خون تان میزان بالای اسید اوریک را نشان می دهد، می تواند به معنی:

• بیماری کلیوی
• پره اکلامپسی، بیماری است که خطر فشار خون بالا را در زنان باردار افزایش می دهد
• مصرف بیش از حد مواد غذایی حاوی پورین
• مشروبات الکلی
• عوارض جانبی درمان سرطان

سطح پایین اسید اوریک در خون غیر معمول است و موجب نگرانی نیست.

اگر نتایج آزمون ادرار تان سطح بالای اسید اوریک را نشان می دهد، ممکن است به این معنی باشد که:

• نقرس
• مصرف مواد غذاهای غنی از پورین
• لوسمی
• میلوم چندگانه
• عوارض جانبی درمان سرطان
• چاقی

سطح پایین اسید اوریک در ادرار می تواند نشانه ای از بیماری کلیوی، مسمومیت سرب و یا مصرف الکل های سنگین باشد.

درمان هایی وجود دارد که می توانند سطوح اسید اوریک را کاهش یا افزایش دهند. از جمله داروها و یا تغییرات غذایی. اگر در مورد نتایج و یا درمان های خود سوالی دارید، با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود صحبت کنید.

آیا در مورد آزمایش اسید اوریک چیز دیگری وجود دارد؟

برخی از افراد مبتلا به سطح بالای اسید اوریک دارای نقرس یا سایر اختلالات کلیوی نیستند. اگر علائم بیماری را ندارید، ممکن است به درمان نیاز نداشته باشید؛ اما اگر در مورد سطح اسید اوریک تان نگرانید و یا در صورت شروع هر گونه علائم، با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود صحبت کنید.

حتما بخوانید: تشخیص ساده علائم دیسک گردن و جدیدترین روشهای درمان موثر

اطلاعات پزشکی ارائه شده فقط برای اطلاع رسانی است و نباید به عنوان جایگزین مشاوره، تشخیص و درمان پزشکی مورد استفاده قرار گیرد.