تومور مغزی مجموعه یا توده ای از سلول های غیر عادی در مغز است. جمجمه که مغز را احاطه کرده است بسیار محکم است. هر نوع رشد درون این فضای محدود می تواند مشکل ایجاد کند. تومورهای مغزی میتوانند سرطانی (بدخیم) یا غیر سرطانی (خوش خیم) باشند. رشد تومورهای بدخیم و خوش خیم باعث افزایش فشار درون جمجمه می‌شود که این افزایش باعث آسیب مغز می‌شود و می‌تواند تهدید کننده حیات باشد.
تومورهای مغزی به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم بندی میشوند. تومورهای اولیه مغزی از بافت خود منشأ می‌گیرند. بسیاری از تومورهای اولیه مغزی خوش خیم هستند. تومورهای مغزی ثانویه هنگامی ایجاد میشوند که سلولهای سرطانی از مغز به سایر ارگان ها مانند ریه یا سینه ها منتشر می شوند. در ادامه به معرفی انواع تومورهای مغزی، علائم و شیوه های درمانی آن خواهیم پرداخت.
انواع تومورهای مغزی
1- تومور مغزی اولیه
منشأ تومورهای مغزی اولیه، بافت خود مغز است که ممکن است از گسترش موارد زیر ناشی شود:
- سلول های مغزی
- غشاهای احاطه کننده مغز که مننژ نامیده میشوند
- سلول های عصبی
- غدد
تومورهای اولیه می تواند خوش خیم یا بدخیم باشد. در بزرگسالان شایع‌ترین نوع تومورهای مغزی گلیوما ها و مننژیوما ها هستند.
2- گلیوماها
گلیوماها تومورهایی هستند که از گسترش سلولهای گلیا ایجاد میشوند. این سلول ها معمولا:
- ساختار اصلی دستگاه عصبی مرکزی را حمایت میکند
- غذا رسانی سیستم عصبی مرکزی را انجام میدهند
- مواد دفعی سلول ها را از سلول پاک می کنند
- نورون های مرده را از بین می‌برند
سایر تومورهای اولیه مغزی
1- تومورهای هیپوفیز که معمولا خوش خیم هستند.
2- تومورهای غده پینه‌آل که میتوانند خوش خیم یا بدخیم باشند.
3- اپندیموماها که معمولا خوش خیم هستند.
4- کرانیوفارنژیوماها که بیشتر در بچه ها دیده می شود و خوش خیم هستند ولی می توانند دارای علائم کلینیکی شامل تغییر در دید و بلوغ زودرس باشند.
5- لنفومای اولیه دستگاه عصبی مرکزی که بدخیم هستند.
6- تومور اولیه سلول های محرک جنسی در مغز که می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشند.
7- مننژیوما که از مننژ منشا میگیرد.
8- شوانوما که از سلولهای تولید کننده غشای محافظت کننده عصب ها (غلاف میلین) به نام سلول های شوان منشا می گیرد.
9- بیشتر مننژیوماها و شوانوماها در سن ۴۰ تا ۷۰ سالگی رخ می دهند.
10- مننژیوما در زنان شایع‌تر است. شیوع شوانوما در مرد و زن به یک نسبت است. این تومورها معمولا خوش خیم هستند ولی به علت اندازه و محل قرارگیری میتوانند باعث بروز مشکلاتی شوند. مننژیوماهای سرطانی و شوانوماها نادرند اما میتوانند بسیار مهاجم شوند.
3- تومورهای مغزی ثانویه
تومورهای مغزی ثانویه بیشترین شیوع را در بین تومورهای مغزی دارند که از یک قسمت بدن شروع شده و به مغز گسترش یافته یا متاستاز می دهند. سرطان های زیر می توانند به مغز متاستاز دهند:
- سرطان ریه
- سرطان سینه
- سرطان کلیه
- سرطان پوست
تومورهای ثانویه مغزی معمولا بد خیم هستند. تومورهای خوش خیم از یک قسمت بدن به قسمت دیگر منتشر نمی شود.
عوامل موثر بر ابتلا به تومور مغزی
1-سابقه خانوادگی: تنها در حدود ۵ تا ۱۰ درصد کل سرطان ها از طریق ژنتیک به ارث می رسند. بسیار نادر است یک تومور به صورت ژنتیکی به ارث برسد. اگر در خانواده شما افرادی هستند که برای آنها تشخیص تومور مغزی داده شده است، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک می تواند به شما مشاوره ژنتیک را پیشنهاد کند.
2- سن: احتمال ابتلا به بسیاری از تومورهای مغزی با افزایش سن، افزایش می یابد. معمولا شروع تومور از سنین 28 سالگی به بعد شایع تر است.
3- نژاد: تومورهای مغزی عموماً در بین افراد با نژاد قفقازی شایع‌تر است. هرچند در آفریقایی-آمریکایی ها احتمال ابتلا به مننژیوما بیشتر است.
4- تماس با ماده شیمیایی: تماس با برخی مواد شیمیایی خاص مثل موادی که در محیط کار وجود دارند، می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان مغز را افزایش دهد. انستیتوی بین المللی ایمنی و سلامت شغلی، لیستی از مواد شیمیایی که احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می دهند تهیه کرده است.
5- نبود سابقه ابتلا به آبله مرغان: به گفته انجمن تومور مغزی آمریکا، افراد با سابقه ابتلا به آبله مرغان در کودکی با احتمال کمتری به تومور مغزی دچار میشوند.
علائم تومور مغزی
علائم تومور مغزی بستگی به محل قرارگیری و اندازه تومور دارد. بعضی از تومورها با تهاجم به بافت مغز باعث آسیب مستقیم و بعضی تومورها باعث فشار آمدن به بافت مغز در مجاورت خود میشوند. هنگامی که تومور در حال رشد باعث فشار آمدن به بافت مغز می‌شود، علائم قابل توجهی بروز میکند. سردرد علامت شایعی از تومور مغزی است که ممکن است دارای ویژگی های زیر باشد:
- صبح و هنگام برخاستن از خواب شدیدتر هستند.
- هنگام خواب رخ می دهند.
- با سرفه، عطسه و فعالیت بدنی وخیم‌تر می شوند.
علائم کلی تومور مغزی
تشخیص تومورهای مغزی
مرحله اول (معاینه فیزیکی)
1- تشخیص تومور مغزی با معاینه فیزیکی و گرفتن تاریخچه پزشکی آغاز می‌شود.
2- معاینه فیزیکی شامل یک ارزیابی نورولوژیک با جزئیات کامل می باشد. پزشک ممکن است برای تشخیص اینکه اعصاب جمجمه ای (اعصابی که از مغز منشا میگیرد) آسیب دیده اند یا خیر یک تست تجویز کند.
3- پزشک ممکن است با افتالموسکوپ به چشم های شما نگاه کند. افتالموسکوپ دستگاهی است که از طریق مردمک نوری به شبکیه می تاباند که به پزشک کمک می کند واکنش مردمک ها به نور را ارزیابی کند و همچنین به پزشک اجازه می دهد برای تشخیص هرگونه ورم عصب بینایی به درون چشم های شما مستقیما نگاه کند.وقتی فشار داخل جمجمه افزایش می یابد تغییراتی در عصب بینایی ممکن است رخ دهد.
دیگر موارد بررسی شده در معاینه فیزیکی:
- قدرت عضلانی
- هماهنگی
- حافظه
- توانایی در انجام محاسبات ریاضی
مرحله دوم (تست های کلینیکی)
1- سی تی اسکن راهی برای مشاهده ی بدن با جزئیات بیشتر نسبت به دستگاه های پرتو ایکس است که می تواند همراه یا بدون کنتراست انجام شود. سی تی اسکن با کنتراست از سر با استفاده از ماده خاصی انجام می شود که به پزشک کمک می کند بعضی ساختار ها مانند عروق خونی را واضح‌تر ببینند.
2- در ام آر آی سر از ماده خاصی استفاده می شود که به پزشک کمک می کند تومور را تشخیص دهد. ام آر آی روش متفاوت تری از سی تی اسکن است چون از تابش اشعه استفاده نمی‌کند و عموماً تصویری با جزئیات بیشتر از ساختارهای مغز ارائه می دهد.
3- این تست تشخیصی با استفاده از ماده خاصی که به درون سرخرگ و معمولا در کشاله ران تزریق می‌شود انجام می‌شود. این ماده، به سرخرگ های مغز میرود و به پزشک اجازه می دهد که خون گیری تومور را بررسی کند. این اطلاعات برای انجام عمل جراحی مفید واقع می شود.
4- تومورهای مغزی ممکن است باعث شکستگی در استخوان های جمجمه شوند. پرتو ایکس مخصوصی می‌تواند این مشکل را تشخیص دهد. این پرتو ایکس همچنین می تواند ذخیره کلسیم که گاهی ممکن است در تومور وجود داشته باشد را تشخیص دهد. اگر سرطان به استخوان ها رسیده باشد، ذخیره کلسیم ممکن است وارد جریان خون شود.
5- هنگام بیوپسی، قسمت کوچکی از تومور برداشته می شود. کارشناس نوروپاتولوژی این نمونه را آزمایش میکند. بیوپسی می تواند خوش خیم یا بدخیم بودن تومور را مشخص کند. همچنین می تواند تشخیص دهد که منشاء سرطان مغز است یا سایر اندام ها.
درمان تومورهای مغزی
عوامل موثر در درمان تومورهای مغزی
- نوع تومور
- اندازه تومور
- محل قرارگیری تومور
- سلامت عمومی بدن
1- جراحی: اگر تومور مغزی در جایی قرار بگیرد که قابل دسترسی باشد، جراح شما برای از بین بردن تومورهای مغزی، از روش جراحی استفاده میکند. در برخی موارد، تومورها کوچک و در دسترس هستند که از بافت مغز جدا میشوند. در موارد دیگر، تومورها نمی‌توانند از بافت اطراف جدا شوند یا در محدوده حساس مغز شما واقع هستند و جراحی خطرناک است. عفونت، خونریزی و آسیب عصبی به مغز از جمله خطرات این شیوه درمانی است.
2- دارو درمانی: درمان دارویی هدفمند روی ناهنجاری‌های خاص موجود در سلولهای سرطانی تمرکز میکند. با مسدود کردن این ناهنجاری‌ها، درمان‌های هدفمند دارو می‌تواند موجب مرگ سلولهای سرطانی شود.
3- پرتو درمانی: پرتودرمانی با استفاده از پرتوهای پر انرژی مانند اشعه‌ایکس یا پروتون‌ها برای از بین بردن سلولهای تومور مغزی انجام می‌شود. پرتوهای خارجی می‌تواند فقط روی ناحیه مغز که در آن تومور قرار دارد تمرکز کند یا می‌تواند به کل مغز شما (پرتودرمانی مغزی) اعمال شود.
4- شیمی درمانی: شیمی درمانی برای از بین بردن سلولهای تومور استفاده می‌شود. داروهای شیمی درمانی می‌تواند به صورت خوراکی به صورت قرص یا تزریق داخل رگ (داخل وریدی) مصرف شود.
هزینه درمان تومور مغزی
دقت کنید هزینه جراحی تومور مغزی به عوامل مختلفی بستگی دارد و هیچ قیمت دقیقی نمی توان اعلام کرد. دیده شده که یک تومور با احتساب به بیمه حدود 65 میلیون تومان و در مورد دیگر حدود 480 میلیون تومان هزینه داشته است!
