روماتولوژی چیست؟ وظیفه روماتولوژیست، آزمایشات و نکات مهم

روماتولوژیست ها متخصصانی در تشخیص و درمان آرتروز و روماتیسم هستند. این متخصصات به مدیریت درد موضعی و سیستمیک (عمومی) کمک می کنند. برای مثال، درد موضعی کمر، گردن، شانه ها و دست ها از جمله استئوآرتریت، تاندونیت و بورسیت و درد سیستمیک ناشی از بیماری هایی مانند آرتریت روماتوئید یا لوپوس سیستمیک را درمان می کند. سندرم تونل کارپال، بیماری لایم و استئوپروز یا پوکی استخوان، نمونه های دیگری از بیماریهای متنوعی است که توسط روماتولوژیستها درمان میشود.

حتما بخوانید: روماتولوژی چیست؟ چه کاربردهایی دارد؟ با فیلم و عکس

ماهیت پیچیده و تغییرپذیر بسیاری از بیماری های روماتیسمی اغلب نیاز به ارزیابی و نظارت مستمر دارد. پزشکان و موسسات درمان روماتیسم، بیماران را به مراجعه و رابطه ی نزدیک با پزشکان تشویق میکنند تا بیماریشان درمان شود. هدف کاهش درد و بهبود عملکرد این بیماران است.

از آنجا که بسیاری از بیماری های روماتیسمی تغییر یا پیشرفت میکنند، ممکن است قبل از اینکه روماتولوژیست به تشخیص قطعی برسد، نیاز به چندین ویزیت باشد. فرایند تشخیص معمولا شامل دریافت یک تاریخچه کامل پزشکی، معاینه فیزیکی و درصورت لزوم آزمایش خون و اشعه ایکس میباشد.

بیماریهای معمول

بیماریهای روماتیسمی یا اسکلتی عضلانی شامل بیش از 200 بیماری و سندرم است که معمولا پیشرونده و با درد همراه هستند. این بیماریها می توانند بر روی مفاصل، بافت ها، غضروف و تاندونها تأثیر بگذارد. بسیاری از این بیماریها که بیماری های خود ایمنی هستند، ناشی از پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی برعلیه بافتهای خود است.

بیش از 46 میلیون نفر در ایالات متحده با بیماری های روماتیسمی زندگی می کنند که شایع ترین علت کاهش تحرک است.

حتما بخوانید: نورولوژی (عصب شناسی) چیست؟ همه نکات مهمی که باید بدانید

بیماری های شایع روماتیسمی و بیماریهای اسکلتی عضلانی

• اسپوندیلیت آنکیلوزان
• آرتروز
• آرتریت روماتوئید
• لوپوس
• سندرم شوگرن
• پوکی استخوان
• پوکی استخوان ناشی از استروئید
• اسکلرودرمی
• فیبرومیالژیا
• پلی میالژی روماتیکا
• سارکوئیدوز
• میوزیت التهابی
• بیماری های التهابی چشم (به ویژه یووئیت)
• بیماری های ریه ای مرتبط با خودایمنی
• واسکولیت
• درمامیوزیت
• بیماری بهجت (نوعی التهاب رگ)
• نقرس
• تندینیت و بورسیت
• استئوآرکوس

آزمایشات معمول

آزمایشاتی که معمولا توسط روماتولوژیست تجویز میشوند عبارتنداز:

آزمایش خون:

• شمارش کامل خون (CBC): شامل تعداد گلبولهای سفید خون، هماتوکریت و پلاکتها است. می تواند در برخی شرایط روماتولوژیک یا به علت سمیت دارویی باشد.
• کراتینین (کراتین): عملکرد کلیه را اندازه گیری می کند.
• آزمایشات عملکرد کبدی (ALT / AST): عملکرد کبد را اندازه گیری می کند. این می تواند به علت سمیت دارو افزایش یابد.
• میزان رسوب ارتیروسیت (یا ESR): سرعت رسوب خون را نشان میدهد.
• پروتئین واکنشی سی (CRP): پروتئینی است که می تواند در التهاب افزایش یابد.
• آنتی بادی های ضد هسته (ANA): سطح آنتی بادی هایی را اندازه گیری می کند که می تواند در بیماران مبتلا به بیماری های روماتولوژیک از جمله لوپوس، اسکلرودرم، آرتریت روماتوئید و… دیده شود.
• پنل ANA: آزمایش های بیشتر در بیماران ANA مثبت.
• فاکتور روماتوئید (RF): آنتی بادی هایی که در 70-80٪ بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید یافت می شود.
• آزمایش CCP: یک آزمون خاص برای آرتریت روماتوئید.
• کراتینین فسفوکیناز (CPK یا CK): آنزیم عضلانی است که می تواند در بیماری های خود ایمنی افزایش یابد.
• اسید اوریک یا اورات: افزایش سطح آن در نقرس دیده می شود.
• کامپلمان (به عنوان مثال C3، C4): گروهی از پروتئین ها را برای پاسخ بدن به عفونت ها مهم هستند؛ سطح این پروتئین می تواند در لوپوس کاهش یابد.
• الکتروفورز پروتئین سرم (SPEP): این آزمون پروتئین ها را از آلبومین و گلوبولین جدا می کند که مولفه های مهم سیستم ایمنی را تشکیل می دهند.
• HLA-B27: مارکر ژنتیکی است که می تواند در گروهی از بیماری های روماتیسمی به نام “اسپوندیاوآرتریت” مانند اسپوندیلیت انکیلوزان دیده شود.
• آنتی بادی های ضد قارچ (ACL)، لوپوس آنتی کواگولانت (LAC)، بتا-2-گلیکوپروتئین-1 (B2GP1): آزمایشاتی برای آنتی بادی های خاصی که در بیماران مبتلا به لخته های خون دیده می شود.
• آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE): آنزیم موجود در سلول های ریه و کلیه.

آزمایش ادرار:

• بررسی ادرار: پروتئین و خون را در ادرار بررسی میکند که می تواند بر بیماریهای روماتیسمی مانند لوپوس و واسکولیت موثر بر کلیه ها دیده شود.

تست های خون مربوط به درمان استئوپنی و استئوپروز

• کلسیم: سطح کلسیم را اندازه گیری می کند که برای سلامتی استخوان ها مهم است.
• ویتامین D: سطح طبیعی آن در درمان پوکی استخوان اهمیت دارد.

مدیریت کمر درد (وظیفه اصلی روماتولوژیست در ایران)

کمردرد به 60 بیماری مختلف مربوط است. هیچ درمانی برای همه این مشکلات کارساز نیست. شایعترین مشکلی که مردم با آن مواجه هستند مکانیکی است. اختلالات مکانیکی به استفاده بیش از حد از یک ساختار مانند عضلات و یا تغییرات مرتبط با افزایش سن ارتباط دارد.

بسیاری از افراد مبتلا به کمر درد، پس از یک دوره زمانی بهبود می یابند. روشهای دارویی و غیر دارویی برای تسریع بهبودی وجود دارد.

استراحت

استراحت مفید است، فقط به اندازه ی کافی. استراحت بیش از حد، به خصوص بدون ورزش، به ضعف عضلانی کمک می کند و درد را تشدید می کند. استراحت در تخت باید فقط چند روز استفاده شود. وقتی دراز کشیدید، قرار دادن یک بالش کوچک زیر زانو می تواند مفید باشد.

ورزش

حرکت لازم برای حفظ انعطاف پذیری و تقویت کمر لازم است. راه رفتن بر روی زمین و یا در آب بدون چرخاندن ستون فقرات می تواند مفید باشد. ورزش باید بدون افزایش درد و به راحتی انجام می شود. برنامه تمرینی 30 دقیقه ای ورزش شامل گرم کردن، تمرین هوازی مانند تردمیل، تقویت شکم و سرد کردن است. یک سوال متداول این است که یک فیزیوتراپیست برای مدیریت کمر درد مناسبتر است یا یک مربی ورزش؟ برای افرادیکه کمر درد دارند، فیزیوتراپیست گزینه ی مناسبتری است. مربی های ورزش برای افراد سالم مناسب هستند.

حتما بخوانید: بهترین تمرینات ورزشی مخصوص هر فرد کدامند+ نکات مهم

وضعیت بدن

وضعیت صحیح بدن (ایستادن، نشستن، دراز کشیدن) می تواند تأثیر قابل توجهی در از بین بردن درد داشته باشد… برای مثال هنگام نشستن روی صندلی، صندلی باید محکم باشد و ارتفاعی آن طوری باشد که پای شما به راحتی بر روی زمین قرار گیرد. نباید بیش از 30 دقیقه در یک محل بنشینید. تحرک موجب حرکت جریان خون و اکسیژن رسانی به عضلات و کاهش درد میشود. هنگام ایستادن، وزن کل بدن باید روی دو پا توزیع شود.

دما

کمپرس سرد می تواند بمدت 5 تا 10 دقیقه در محل دردناک کمر استفاده شود. این روش بخصوص بعد از ورزش مناسب است. کمپرس سرد تسکین دهنده درد است اما سبب افزایش سفتی عضلات می شود. گرما جریان خون را به عضلات افزایش می دهد و سفتی را کاهش می دهد. کمپرس گرم معمولا 48 ساعت پس از شروع درد مفید هستند. بعضی از افراد در ابتدا از کمپرس سرد استفاده می کنند و پس از آن، برای از بین بردن سفتی عضلات، کمپرس گرم اعمال می کنند.

داروها

طیف گسترده ای از داروها برای درمان کمردرد حاد و مزمن در دسترس است. با توجه به مدت زمان بیماری و محل درد، داروهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. برخی داروها ممکن است صرفا اثر کاهش درد (استامینوفن، opioids) یا ضد التهاب (ایبوپروفن، ناپروکسن) باشد. برخی از این درمانها بدون نسخه در دسترس هستند، در حالی که برخی دیگر فقط تجویزی هستند.

به طور معمول، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (مانند آسپیرین) برای کاهش درد و التهاب موضعی در ساختارهای ستون فقرات استفاده می شود. تعدادی از این داروها با ویژگی های مختلف در دسترس هستند. انواع مختلف بین یک تا شش بار در روز مصرف می شود. همه این داروها ممکن است موجب ناراحتی معده، افزایش فشار خون یا اختلال عملکرد کلیه شوند. به همین دلیل است که در مصرف این داروها باید نظارت شود تا احتمال سمیت کاهش یابد.

آرامبخشهای عضلانی گروهی از داروها هستند که برای کاهش تنش عضلانی استفاده می شوند. این گروه از داروها برای بهبود حرکت و کاهش درد مفید هستند. این داروها باعث کاهش سیگنالهای عامل اسپاسم عضلات میشوند و می توانند با خواب آلودگی همراه باشند.

حتما بخوانید: روماتیسم چیست؟ علائم آن، نحوه تشخیص و تفاوت آن با آرتروز

درمانهای تکمیلی

طب سوزنی، یوگا و مدیریت استرس با درمان کمر درد مرتبط است. بعضی از این درمانها جایگزین ورزش هستند (یوگا) و بعضی دیگر فرم های غیر دارویی مدیریت درد هستند مانند طب سوزنی و ماساژ درمانی. اثربخشی هیچ کدام از این درمان های مکمل به اندازه کافی مورد بررسی قرار نگرفته اند و نیاز به مطالعات بیشتر دارند.

ویدیویی از معاینه روماتولوژی