به طور کلی غذا از طریق مری وارد معده میشود، اسید معده موجب هضم غذا میشود، زمانی که اسید به مری برگردد دیواره مری آسیب میبیند. به طور کلی بازگشت غیرعادی اسیده و شیره معده به داخل مری و آزرده شدن مری در اثر تماس با این عوامل، بیماری رفلاکس معده به مری یا اصطلاحا رفلاکس گفته می شود. در ادامه همه مسائل مربوط به اسید معده و روش های درمان آن را خواهیم گفت.
رفلاکس گوارشی(GERD)
GERD زمانی اتفاق میافتد که اسید هیدروکلریک (HCl) یا اسید معده به سمت مری بر میگردد و باعث سوزش و ناراحتی میشود؛ بنابراین آنتیاسیدها برای کاهش اسید معده و تسکین سوزش بکار میروند. به طور کلی رفلاکس به دلایل زیر به وجود می آید:
برای فعال کردن آنزیمهایی که پروتئین را تجزیه میکنند به اندازه کافی به HCl نیاز دارید. مقدار نامناسب اسید معده به این معنی است که آنزیمها همیشه نمیتوانند فعال باشند، برای مثال اگر برای شام سینه مرغ خوردید، به اندازه کافی تجزیه نمیشود.
در صورتی که وعده ی غذایی هضم نشده در معده باشد اسید بیشتری تولید میشود. این اسید میتواند رفلاکس را به مریتان بازگرداند. کل چرخه شروع می شود، زیرا عملاً از ابتدا HCl بسیار کمی دارید.
علائم اسید معده
دلایل اسیدی شدن معده
سریع خوردن غذا | مصرف خوراکیهای اسیدی مانند شکلات، شکر، غذاهای فرآوری شده |
استرس | حساسیت به مرکبات، گوجه فرنگی و دیگر غذاهای اسیدی طبیعی |
خوردن در حال حرکت (راه رفتن، دویدن، رانندگی) | تولید کم اسید معده |
به اندازه کافی نجویدن | غذاهای چرب و فست فود |
مصرف پروتئین یا چربی در یک زمان | غذاهایی که نسبت به آنها حساسیت دارید |
نوشیدن نوشابه همراه غذا | عدم تحمل غذا |
خوردن مقدار زیاد محصولات حیوانی | ترکیب نامناسب غذایی |
عوارض اسید معده
- ازوفاژیت یا التهاب مری
- تنگی مری
- تغییرات دائمی در پوشش مری
- سرطان مری
- آسم، سرفه مزمن یا سایر مشکلات تنفسی
- فرسایش مینای دندان، بیماری لثه یا سایر مشکلات دندانی
تشخیص اسید معده
1- نظارت بر pH مری و امپدانس: این مقدار میزان اسید در مری را در حالتهای مختلف بدن مانند زمان خوردن یا خواب اندازهگیری میکند.
2- آندوسکوپ گوارشی بالا : (GI)در این روش لولهای که به آن دوربین متصل است؛ برای بازرسی مری مورد استفاده قرار میگیرد. همزمان میتواند یک نمونه کوچک از بافت نیز بگیرد.
3- مانومتر مری: این روش اندازهگیری انقباضات ماهیچهای در مری را در طی بلع انجام میدهد. مانومتر میتواند قدرت اسفنکتر (عضلات مری) را اندازهگیری کند.
4- اشعه ماوراء بنفش: تصویربرداری از مری، معده و دوازدهه
روش های درمان اسید معده
روش اول: دارو درمانی
مهمترين داروهايي که به اين منظور به کار میروند داروی امپرازول و هم خانوادههايش نظير پانتوپرازول، رابيپرازول و لانسوپرازول هستند.
- مهارکنندههای پمپ پروتون یکی از گزینههای اصلی درمان دارویی برای افراد مبتلا به رفلاکس معده هستند. آنها مقدار اسید تولید شده توسط معده را کاهش میدهند.
- مسدودکنندههای H 2 برای کمک به کاهش تولید اسید است.
- آنتیاسیدها از طریق مواد شیمیایی قلیایی با اسید معده مقابله میکنند. اسهال و یبوست میتواند از عوارض جانبی مصرف آنها باشد.
- اریترومایسین یک نوع آنتیبیوتیک است که به خالی کردن معده کمک میکند.
روش دوم: جراحی
1- عمل جراحی Fundoplication یا تازنی بالای معده، یک عمل جراحی برای بیماران مبتلا به ریفلاکس معده می باشد.اگر بیماران مبتلا به رفلاکس معده به درمان دارویی و تغذیه ای پاسخ ندهند، پزشک با در نظر گرفتن شرایط بیمار، این عمل جراحی را به او پیشنهاد می دهد.در این عمل جراحی، قسمت بالایی معده که فوندوس نامیده می شود، به دور پایین مری پیچیده شده و دوخته می شود، طوری که بخش پایینی مری از طریق یک تونل کوچک به معده متصل می شود.همچنین در طی این عمل جراحی، عملکرد بسته ماندن دریچه بین مری و معده تقویت می شود تا مانع از برگشت اسید معده به مری شود.
2- در روش Stretta با استفاده از آندوسکوپ جراحی انجام میشود. معمولاً به صورت سرپایی انجام میشود. اندوسکوپ یک لوله نازک و انعطاف پذیر است که میتواند داخل مری شما وارد شود. الکترودهای انتهای لوله بافت مری شما را گرم میکند و برشهای ریزی در آن ایجاد میکند. برشها روی بافت مری اسکار تشکیل میدهند. این کار اعصابی را که به اسید رفلاکس پاسخ میدهند مسدود میکند. بافت اسکاری که تشکیل میشود نیز به تقویت عضلات اطراف کمک میکند.
3- در جراحی لینکس از دستگاه مخصوصی به نام لینکس استفاده میشود. این دستگاه دارای حلقهای از دانههای کوچک تیتانیوم مغناطیسی است. هنگامی که در اطراف LES پیچیده میشود، لینکس اسفنکتر را تقویت میکند. از آنجا که مهرهها دارای خاصیت مغناطیسی میشوند، به هم وصل میشوند تا دهانه بین معده و مری بسته شود ولی غذا هنوز هم میتواند مانند حالت عادی عبور کند.
روش سوم: تغییر سبک زندگی
1- خواب ناکافی، علائم GERD را در روز بعد افزایش میدهد و کیفیت خواب را بدتر میکند. حدود یک ساعت قبل از خواب، وسایل الکترونیک را خاموش کنید، دوش آب داغ با نمک اپسوم بگیرید و برای خواب عمیقتر چای بابونه بنوشید.
2- استرس، نگرانی و اضطراب میتواند باعث رفلاکس اسید و سایر ناراحتی های روده شود. دانشمندان دریافتند افرادی که از استرس های شدید رنج میبرند فشار خون، ضربان قلب و علائم GERD در آنها افزایش مییابد پس سعی کنید استرس خود را مهار کنید.
3- تحقیقات نشان میدهد افرادی که با سرعت غذا میخورند بیشتر در معرض ابتلا به GERD هستند. سرعتتان را هنگام غذا خوردن کاهش دهید، سعی کنید زمانی که غذا میخورید تنها به خوردن فکر کنید.
4- اضافه وزن عاملی خطرناک برای ایجاد GERD است. سوزش معده مانع چربی سوزی میشود و روی پروتئین اندک، چربیهای سالم و کربوهیدراتهای کم کالری تمرکز میکند بنابراین وزن خود را کاهش دهید
5- وعده های غذایی خود را کوچک کنید اما فواصل آن را کم کنید.
6- دوساعت قبل از خواب هیچ غذایی نخورید.
7- تخت خود را بالا بیاورید و یا از بالشت های بلند استفاده کنید.
8- سیگار و الکل را ترک کنید.
9- از لباس های گشاد استفاده کنید و هنگام مصرف غذا قسمت معده خود را آزاد کنید.
روش چهارم: اصلاح رژیم غذایی
بایدها | نبایدها |
لوبیا سبز، کلم بروکلی، مارچوبه، گلکلم | سیبزمینی سرخشده و فست فودها |
سبزیجاتِ دارای برگهای سبز خوراکی، سیبزمینی و خیار | لبنیات پرچرب مانند کره، شیر، پنیر و خامه |
جو دوسر | قسمتهای پرچرب گوشت گاو یا بره |
میوههایی همچون هندوانه، خربزه، طالبی، موز، سیب و گلابی | دسرها یا اسنکهایی از قبیل بستنی و چیپس |
گوشتهای کمچرب مانند گوشت مرغ، بوقلمون، ماهی و غذاهای دریایی | سسها و چاشنیهای خامهای و پرچرب |
آووکادو، | پرتقال، گریپ فروت، انواع لیموها |
گردو و تخم کتان | آناناس |
روغن زیتون، روغن کنجد و روغن آفتابگردان | گوجهفرنگی وسس گوجهفرنگی |
شکلات و کافئین | |
سیر، پیاز و غذاهای تند و پُرادویه |
روش پنجم: توصیه های طب سنتی
- یک تا دو قاشق چای خوری سرکه سیب را در یک فنجان آب گرم بریزید و 20 الی 30 دقیقه قبل از هر وعده غذایی بنوشید.
- نصف تا یک قاشق چای خوری جوش شیرین را در یک فنجان آب مخلوط کنید و برای تسریع درمان ، آنرا بنوشید.
- یک چهارم فنجان آب آلوئه ورا را حدود 20 دقیقه قبل از هر وعده غذایی بنوشید.
- نصف قاشق چای خوری پودر ریشه شیرین بیان را درون یک فنجان آب بریزید. آب آن را بگیرید و 15 الی 20 دقیقه قبل از هر وعده غذایی بنوشید.
- یک قاشق غذا خوری از دانه های رازیانه را درون یک فنجان آب جوش بریزید. اجازه دهید 10 دقیقه بماند و سپس از آن استفاده کنید.
- دو قاشق غذا خوری ریشه خشک شده گل ختمی را به یک چهارم لیوان آب بیفزایید. اجازه دهید یک شب بماند و صبح روز بعد آن را بنوشید.
- یک قاشق چای خوری از دانه های زیره را در یک فنجان آب بجوشانید.اجازه دهید به مدت 5 دقیقه بماند و سپس آب آن را بگیرید.
- این چای را صبح و بعد از هر وعده غذایی بنوشید.
نتیجه
علائم رفلاکس فرد مبتلا را آزار می دهند و می توانند در فعالیتها و کارهای روزانه اختلال ایجاد کنند. به همین دلیل لازم است تا با اصلاح رژیم غذایی، کاهش وزن و مراجعه به پزشک از اسید معده پیشگیری کنید تا دچار بیماری های مربوط به مری نشوید.