پروپرانولول (propranolol) نام یکی از داروهای بتا بلوکر است که از آن برای درمان اضطراب و مشکلات قلبی استفاده می شود. درست مثل سایر داروهای مسدود کننده گیرنده بتا، پروپرانولول هم با گشاد کردن عروق خونی و کاهش ضربان قلب باعث کاهش اثرات فیزیکی ناشی از اضطراب می شود. پروپرانولول یکی از اولین و رایج ترین بتا بلوکرهاست که سالانه برای ده ها میلیون نفر تجویز می شود. در این مطلب ما به بررسی عملکرد این دارو و موارد مصرف آن می پردازیم و در ادامه نیز عوارض جانبی مصرف پروپرانولول و همینطور نکات و راهنمایی های لازم برای استفاده از آن را در اختیارتان می گذاریم.
پروپرانولول چطور عمل می کند؟
پروپرانولول یکی از داروهای مسدود کننده گیرنده بتا است که با مسدود کردن اثر هورمون های استرس مثل آدرنالین (اپی نفرین) و نورآدرنالین (نور اپی نفرین) روی گیرنده های بتا عمل می کند. آدرنالین و نورآدرنالین هورمون هایی هستند که هنگام بروز واکنش فیزیولوژیکی به نام “پاسخ جنگ و گریز” ترشح می شوند. هر چه شما بیشتر در شرایط استرس زا یا خطرناک قرار بگیرید این هورمون ها هم بیشتر در بدنتان ترشح می شوند و پاسخ جنگ و گریز بیشتری هم به این شرایط داده می شود و در نهایت ضربان قلبتان به طور ناگهانی افزایش پیدا می کند.
علاوه بر این هورمون های آدرنالین و نورآدرنالین باعث بروز اضطراب، لرزش و تعریق هم می شوند. به طور خلاصه می توان گفت که این هورمون ها احساس اضطراب و نگرانی را در شما ایجاد می کنند و باعث می شوند تا در شرایطی که استرس و اضطراب دارید تصمیم بگیرید. پاسخ جنگ و گریز نوعی مکانیسم بقاست که از شما هنگام خطر محافظت می کند؛ اما اگر این واکنش تبدیل به اختلال اضطراب شود مشکلات دیگری مثل عدم توانایی در ایجاد ارتباط و صحبت کردن با افراد مختلف را به دنبال می آورد.
حتما بخوانید: اثراتی که استرس بر روی ذهن و بدن تان می گذارد! (تحقیقات جدید)
پروپرانولول با متوقف کردن اثر آدرنالین و نورآدرنالین روی گیرنده های بتا در بدن می تواند جلوی اثرات فیزیکی استرس و اضطراب را بگیرد. به این معنی که با مصرف این دارو دیگر دچار احساس ترس یا اضطراب، تپش قلب، لرزش و تعریق دست ها نخواهید شد. در عوض ضربان قلبتان کاهش پیدا می کند و احساس آرامش بیشتری می کنید.
نکته اینجاست که عملکرد پروپرانولول شبیه سایر داروهای ضد اضطراب مثل والیوم (Valium) یا زاناکس (Xanax) نیست. در واقع پروپرانولول به جای هدف قرار دادن مغز، واکنش فیزیکی به هورمون های استرس و اضطراب را تحت تاثیر قرار می دهد.
موارد مصرف
پروپرانولول یکی از قدیمی ترین داروهای بتا بلوکر است. این دارو در سال 1964 کشف شد و در ابتدا برای درمان بیماری های قلبی مثل تاکی آریتمی (ضربان قلب سریع)، فشار خون بالا و انفارکتوس میوکارد (حمله قلبی) استفاده می شد. پروپرانولول حالا به یکی از رایج ترین داروهای درمان بیماری های مختلف قلبی تبدیل شده است. از این گذشته از پروپرانولول برای درمان اضطراب، رفتارهای تهاجمی و پرخاشگرانه ناشی از آسیب های مغزی، اختلالات استرس پس از سانحه و طیف وسیعی از ترس های خاص مثل ترس از ارتفاع و فوبیا یا ترس از حیوانات استفاده می شود.
این دارو یکی از رایج ترین و موثرترین داروهای درمان اضطراب به شمار می رود. بسیاری از موسیقی دان ها و سخنرانان و همینطور کسانی که باید جلوی جمعیت زیادی برنامه اجرا کنند برای برطرف کردن اضطرابشان از پروپرانولول استفاده می کنند. علاوه بر این از پروپرانولول می توان برای درمان سردردهای میگرنی که به داروهای رایج کنترل درد پاسخ نمی دهند هم استفاده کرد.
روش مصرف
پروپرانولول توسط پزشک تجویز می شود و برای خرید آن نیاز به نسخه پزشک دارید. این دارو در 4 شکل مختلف عرضه می شود:
- قرص خوراکی: قرص خوراکی پروپرانولول دارویی عمومی و بدون نام تجاری است که استفاده های زیادی هم دارد. شایع ترین شکل دارویی پروپرانولول همین قرص خوراکیست که بعد از مصرف تا 12 ساعت اثر آن باقی می ماند.
- کپسول خوراکی پیوسته رهش: این شکل از پروپرانولول نسخه پیوسته رهش از این داروست و طول اثر بیشتری دارد. کپسول پروپرانولول معمولا برای درمان بیماری های قلبی تجویز و قبل از خواب مصرف می شود.
- شربت خوراکی: شربت خوراکی پروپرانولول هم اثری مشابه با کپسول آن دارد.
- آمپول تزریقی: این شکل دارویی از پروپرانولول برای تزریق وریدی (IV) ساخته شده و معمولا در بیمارستان ها استفاده می شود. اغلب اوقات برای درمان اختلالات استرس و اضطراب قرص خوراکی پروپرانولول تجویز می شود. قرص پروپرانولول به راحتی استفاده می شود و با شدت اثرهای مختلف و متناسب با نیازهای بیمار در دسترس است.
حتما بخوانید: 12 علت اصلی تپش قلب در خواب و بهترین راه های درمان تپش قلب
عوارض جانبی مصرف پروپرانولول چیست؟
پروپرانولول داروی بی خطر و موثریست که سالیان سال است در درمان مشکلات قلبی، اضطراب و مواردی از این قبیل استفاده می شود. عوارض جانبی این دارو معمولا خفیف و قابل اغماض هستند اما با این حال ممکن است برخی افراد به خصوص بعد از اولین استفاده شان از دارو تحت تاثیر این عوارض قرار بگیرند. عوارض جانبی شایع مصرف پروپرانولول عبارتند از:
- کند شدن ریتم ضربان قلب: از آنجایی که پروپرانولول جلوی اثرات آدرنالین روی قلب را می گیرد بنابراین ممکن است سرعت ضربان قلبتان از حالت طبیعی کندتر شود. اگر متوجه شدید که بعد از مصرف این دارو قلبتان کمتر از 50 بار در دقیقه می تپد بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
- مشکلات خواب: تعداد اندکی از افرادی که پروپرانولول مصرف می کنند دچار بی خوابی، شب بیداری و دیگر مشکلات مربوط به خواب می شوند. مصرف همزمان چند داروی بتابلوکر هم می تواند باعث بروز مشکلاتی مثل خوابهای پریشان و غیر معمول شود.
- احساس خستگی: مصرف پروپرانولول می تواند باعث ایجاد احساس خستگی غیر طبیعی و غیر معمول در شما شود و دلیل آن هم اثرات دارو روی نحوه پاسخ دهی بدن به هورمون های استرس است. معمولا این عارضه بعد از اولین دفعه مصرف دارو اتفاق می افتد و بعد از چند هفته از بین می رود.
- اسهال: درصد کمی از بیمارانی که پروپرانولول مصرف می کنند دچار اسهال می شوند. علاوه بر این مصرف این دارو به خصوص در هفته های اول درمان می تواند منجر به ایجاد حالت تهوع در فرد شود.
- ریزش مو: پروپرانولول یکی از بتا بلوکرهاییست که مصرف آن باعث ریزش موها می شود اما این عارضه دائمی نیست. ریزش موها به دنبال مصرف پروپرانولول به دلیل اثر دارو روی فولیکول های مو است که باعث می شود موها زودتر از موعد مقررشان وارد فاز ریزش شوند.
- سندروم چشم خشک: مصرف پروپرانولول و سایر داروهای مسدود کننده گیرنده بتا می تواند موجب بروز بیماری چشم خشک و در نهایت باعث سوزش و تحریک چشم ها شود.
معمولا عوارض جانبی پروپرانولول روی درصد کمی از مصرف کنندگان این دارو اثر می گذارد؛ اما در هر حال در صورتی که هر یک از عوارض جانبی گفته شده را تجربه کردید بهتر است مساله را با پزشکتان در میان بگذارید. بسیاری از این عوارض جانبی را می توان با کاهش دوز دارو و یا استفاده از یک داروی بتا بلوکر دیگر کاهش داد یا به طور کلی برطرف کرد.
مطلب مهم: اتفاقی جدید! خودکشی با قرص ضداسترس و تپش قلب پروپرانولول
عوارض جانبی خطرناک تر
مصرف پروپرانولول عوارض جانبی بالقوه ای هم دارد که به ندرت اتفاق می افتند. با این حال اگر پس از مصرف این دارو دچار هر یک از علائم زیر شدید بلافاصله باید به پزشک مراجعه کنید:
- سردی محسوس در دست ها و پاها
- افت قند خون
- واکنش های آلرژیک و حساسیت زا به دارو
- کابوس دیدن یا بی خوابی های مداوم
- هذیان گویی
- اختلالات تنفسی
- ضربان قلب کمتر از 50 بار در هر دقیقه
- افزایش وزن سریع و یا احتباس مایعات در مچ یا ساق پاها
- تهوع، اسهال و یا استفراغ
تداخل با داروهای دیگر
مصرف همزمان پروپرانولول با برخی داروها منجر به ایجاد تداخلات دارویی می شود. داروهایی که نباید همراه با پروپرانولول مصرف شوند عبارتند از:
- داروهای ضد آرتریت که برای درمان مشکلات ریتم قلب استفاده می شوند.
- داروهای درمان فشار خون بالا مثل مسدود کننده های کانال کلسیم، مسدود کننده های گیرنده آلفا و مهار کننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE).
- سایر داروهای مسدود کننده گیرنده بتا مثل آسبوتولول (acebutolol)، آتنولول (atenolol)، بیزوپرولول (bisoprolol)، کارتئولول (carteolol)، اسمولول (esmolol)، متوپرولول (metoprolol)، نادولول (nadolol) و نبیوولول (nebivolol). مصرف همزمان پروپرانولول با این داروها باعث کاهش ضربان قلب تا حد جدی و خطرناکی می شود.
- مهار کننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) مثل لیزینوپریل (lisinopril) یا انالاپریل (enalapril)
- مسدود کننده های کانال کلسیم مثل دیلتیازیم (diltiazem)
- همه داروهای مسدود کننده گیرنده آلفا مثل پرازوسین (prazosin)، ترازوسین (terazosin) و یا دوکسازوسین (doxazosin)
- برخی داروهای ضد آسم مثل تئوفیلین (theophylline)
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
- داروهای محرک مثل اپی نفرین (epinephrine) و ایزوپروترنول (isoproterenol)
- داروهای رقیق کننده خون مثل وارفارین (warfarin)
- محرک های معمولی مثل کافئین
علاوه بر این مصرف پروپرانولول می تواند توانایی بدن را در پردازش غذاهایی که پتاسیم بالایی دارند کاهش بدهد. از آنجایی که پروپرانولول داروییست که توسط پزشک تجویز می شود حتما باید پزشکتان را در جریان تمام داروهای مصرفی تان قرار بدهید تا از بروز هر نوع تداخل دارویی جلوگیری شود.
همچنین بخوانید: فوبیا (ترس بیخودی) را با این 11 تکنیک ساده شکست دهید!
آیا می توان همزمان با مصرف پروپرانولول از مشروبات الکلی هم استفاده کرد؟ خیر. مصرف الکل میزان پروپرانولول در خون را افزایش می دهد و باعث سرگیجه و خواب آلودگی در فرد می شود.
آیا می توان بعد از مصرف پروپرانولول ورزش کرد؟ پروپرانولول هم مثل سایر داروهای مسدود کننده گیرنده بتا ضربان قلب شما را کاهش می دهد و این مساله به معنی این است که موقع ورزش کردن احتمالا ضربان قلبتان کمتر از حد معمول خواهد بود. در اغلب موارد ورزش خفیف تا متوسط بعد از مصرف پروپرانولول مشکل خاصی ایجاد نمی کند؛ اما اگر فعالیت های جسمی شدید دارید یا آنقدر تمرین می کنید که خسته می شوید قبل از مصرف پروپرانولول حتما این موضوع را با پزشکتان در میان بگذارید.
جایگزین ها
برخی داروهای جایگزین برای بتا بلوکرها عبارتند از:
- منیزیم
- پتاسیم
- اسید آمینه ای به نام ال- آرژنین
- اسید آمینه ای به نام تریپتوفان
- آنتی اکسیدان ها
- داروی گیاهی گل راعی
1 دیدگاه. همین الان خارج شوید
سلام و عرض ادب جناب دکتر بنده دچار لرزش اسنشیال تپش قلب و فشارخون هستم وهمچنین ده سال سردرد خوشه ای مزمن داشتم که از دو سال قبل قطع شد از دوماه قبل شروع به مصرف پروپرانول کردم که بسیار خوب در لرزش و اظطراب و تپش قلب جواب داد حتی در فشارخون .اما باشروع مصرف سردرد خوشه ای هم شروع شده که بسیار شدید و دردناکتر ازقبل است از یک هفته قبل با قطع مصرف پروپرانول سردرد هم کم شده و سه روزاست قطع شده اما لرزش و تپش قلب بازگشته مصرف آتنولول هم تاثیرنداشت آیا دارویی مانند پروپرانول وجود دارد که بتوانم جایگزین کنم .احتمالا دارویی که تمام خواص پروپرانول را بغیر از گشادکنندگی عروق داشته باشد؟ با تشکر از توجهتان