هنگامی که سطح پرولاکتین خون افزایش یابد و تولید این هورمون بیش از حد باشد، هایپرپرولاکتینمی نامیده می شود. این هورمون مسئول تولید شیر در زنان است. با این حال، افزایش سطح پرولاکتین می تواند باعث مشکلاتی در مردان و زنان شود. پرولاکتین یک هورمون پپتید است. این هورمون مسئول بزرگ شدن پستان زنان در دوران بارداری و شیردهی می باشد.
مقادیر طبیعی سطح پرولاکتین خون عبارتند از:
- مردان: تا 18 نانوگرم در میلی لیتر
- زنان: تا 29 نانوگرم در میلی لیتر
- زنان باردار: 10-209 نانوگرم در میلی لیتر
علل سطح بالای پرولاکتین
شرایط زیر می تواند باعث افزایش سطح پرولاکتین شود:
- کم کاری تیروئید
- سطح پایین دوپامین
- تومورهای هیپوفیز
سطح بالای پرولاکتین توسط تومور تولید می شود. معمولا این تومورها خوش خیم هستند و می توانند بزرگ یا کوچک باشند. آنها همچنین غیرسرطانی هستند. اگر تومورها بزرگ شوند، ممکن است موجب مشکلات بینایی، سردرد و در بعضی موارد هر دو شوند. این وضعیت در زنان شایع تر از مردان است و به ندرت در کودکان اتفاق می افتد. سطح بالای پرولاکتین همچنین ممکن است به علت برخی داروهای تجویزی افزایش یابد. داروهای زیر ممکن است سطح پرولاکتین را افزایش دهد:
- داروهای فشارخون بالا مانند مسدود کننده های کانال کلسیم
- داروهای افسردگی مانند داروهای ضد افسردگی SSRI و ضد افسردگی های سه حلقه ای
- داروهای بیماری ریفلاکس معده و سوزش سر دل
- داروهای استفراغ و حالت تهوع
- مواد مخدری که از تریاک مشتق شده است
- داروهای اختلالات روانی مانند داروهای ضد روانپزشکی که حاوی هالوپریدول و ریسپریدون هستند
داروها به ویژه آن دسته از داروهایی که می توانند عملکرد دوپامین را مهار کنند، باعث تولید کم دوپامین یا ذخیره سازی دوپامین در مغز میشوند و می تواند باعث افزایش سطح پرولاکتین خون شوند. این داروها شامل داروهای ضدروانپریشی، داروهای مورد استفاده برای درمان فشارخون و آرام بخشها هستند.
سایر علل افزایش سطح پرولاکتین عبارتند از: هیپوتیروئیدی و سندرم تخمدان پلی کیستیک یا PCOS. اینها ممکن است کمی سطح پرولاکتین را افزایش دهند. بسیاری از بیماری های دیگر نیز می توانند باعث افزایش سطح پرولاکتین شوند. علائم یائسگی همچنین میتواند موجب این وضعیت شود.
دیگر علل افزایش پرولاکتین:
- آسیب به قفسه سینه یا هر وضعیت دیگر که می تواند روی دیواره قفسه سینه تاثیر بگذارد.
- هر گونه بیماری ای که بر غده هیپوفیز تأثیر می گذارد مانند تومورها.
- پرتودرمانی هیپوفیز برای تومورها.
گاهی اوقات علت سطح بالای پرولاکتین را نمی توان تشخیص داد. ممکن است پزشک برای تشخیص علت و اطمینان از عدم وجود تومور هیپوفیز، MRI انجام دهد. شرایط دیگری که می تواند باعث افزایش سطح پرولاکتین باشد عبارتنداز:
- تحریک پستان
- ارگاسم
- استرس
- بارداری
- نارسایی کلیه
- بیماری کبد
- ضایعات نخاعی
- سایر شرایط پزشکی مانند سارکوئیدوز، متاستاز، سندرم کوشینگ، بیماری هیپوتالاموس، سل، ترومای سر و مننژیوم
- پرتو درمانی جمجمه
- بی اشتهایی
- پوشیدن سوتین تنگ که موجب تحریک یا جراحات قفسه ی سینه میشود.
حتما بخوانید: بهترین روش درمان گیاهی کم کاری تیروئید (دکتر خیراندیش) و معرفی رژیم غذایی
برخی از علل دیگر عبارتند از:
- شیردهی – هنگام شیردهی، میزان پرولاکتین بسیار زیاد است. با تحریک پستان، پرولاکتین بیشتری تولید میشود.
- استرس – افزایش سطح پرولاکتین ممکن است به دلیل استرس ذهنی رخ دهد. دلیل آن این است که وقتی بدن تحت فشار است، هیپوتالاموس نیز تحت تاثیر قرار می گیرد. این به طور مستقیم بر تولید پرولاکتین تاثیر می گذارد.
- آکرومگالی – آکرومگالی یک اختلال هورمون رشد است. در این حالت، انتقال دهنده عصبی به نام دوپامین سرکوب می شود، بنابراین سطح پرولاکتین افزایش می یابد.
- تشنج صرع – میزان پرولاکتین پس از تشنجهای صرعی به طور قابل توجهی افزایش می یابد. این نوعی روش تشخیصی بین تشنجهای صرعی و غیرصرعی است؛ بنابراین، سطح پرولاکتین افزایش می یابد.
شرایط فیزیولوژیکی طبیعی مانند یائسگی یا هیسترکتومی و بارداری هم از دیگر علل میباشند. علاوه بر این، پس از زایمان هم افزایش سطح پرولاکتین طبیعی است. دیگر شرایط عبارتند از: ورزش بیش از حد، نارسایی کلیوی، جراحی، تروما، سیروز و سابقه جراحی دیواره قفسه سینه.
علاوه بر آن، سطح پرولاکتین بالا می تواند بعلت کم کاری تیروئید ایجاد شود که یک اختلال قابل درمان است. درمواردی که سطح پرولاکتین کمتر از 100 میکروگرم در میلی لیتر است، باید سابقه ی پزشکی بیمار مشخص شود.
حتما بخوانید: کم کاری تیروئید- علائم، غذاهای خوب و بد، روشهای درمان و نکات مهم
یکی دیگر از علل بالقوه سطح پرولاکتین بالا، ماکروپرولاکتینمی است. در جریان خون اکثر پرولاکتین مونومر است. با این حال، اشکال پلیمری نیز وجود دارد. پاسخ به تحریک ترشح پرولاکتین و مهار فارماکولوژیک آن مخصوصاً اگر مزمن باشد، می تواند باعث بروز اتوآنتی بادی ها علیه پرولاکتین شده و این آنتی بادی ها تعداد بیشتری پرولاکتین منومر را به هم می چسبانند و بدین ترتیب باعث افزایش مقدار ماکروپرولاکتین در سرم می شوند.
این فرم پرولاکتین قادر به اتصال به گیرنده های پرولاکتین نیست؛ بنابراین هیچ پاسخ سیستمیک نمایش داده نمی شود. این وضعیت باید در بیماران مبتلا به افزایش سطح پرولاکتین و بدون علائم در نظر گرفته شود. برای زنان با این وضعیت درمان لازم نیست.
اگر در زمان انجام آزمایش خون، مشکلاتی مانند استرس داشته اید، ممکن است سطح پرولاکتین بالا برود. همچنین، بسته به آزمایشگاه، نتایج میتواند متفاوت باشد زیرا محدوده طبیعی ممکن است در جای دیگر متفاوت باشد.
علائم سطح بالای پرولاکتین
علائم در زنان
- قاعدگی نامنظم – افرادی که از این وضعیت رنج می برند، کاهش جریان قاعدگی را تجربه می کنند. گاهی اوقات قاعدگی ممکن است به طور کامل متوقف شود. این وضعیت به عنوان آمنوره شناخته می شود. در برخی موارد، ممکن است قاعدگی نامنظم ناشی از هیپوستروژنیسم باشد. در این شرایط تولید استروژن به علت افزایش سطح پرولاکتین کاهش می یابد.
- ناباروری – در برخی از زنان، افزایش سطح پرولاکتین باعث ناباروری می شود. این ممکن است به علت هیپوستروژنیسم باشد که به علت سطح پرولاکتین بالا اتفاق می افتد.
- تولید شیر – پستان برخی زنان که نه باردار هستند و نه شیرده، ممکن است به علت افزایش سطح پرولاکتین، شیر تولید کند. در برخی ممکن است درد وجود داشته باشد. این ممکن است بعلت سطح پرولاکتین بالا باشد.
- کاهش میل جنسی – یکی دیگر از علائم، کاهش میل جنسی است. بعضی ممکن است حتی هنگام نزدیکی درد داشته باشند، چرا که ترشحات واژن کاهش می یابد و واژن خشک می شود.
علائم در مردان
- اختلال نعوظ – اختلال نعوظ یا ناتوانی جنسی یکی از علائم بالا رفتن سطح پرولاکتین مردان است. این افراد در طول رابطه جنسی، قادر به حفظ نعوظ نیستند.
- ناباروری – به علت کم بودن تعداد اسپرم، ممکن است ناباروری رخ دهد.
- بزرگ شدن پستان – این وضعیت به عنوان گاینکومستیا نیز شناخته میشود. در این حالت، سینه های مرد بزرگ میشود.
- مشکلات چشم – بعضی از مردان ممکن است علائم سطح بالای پرولاکتین را نشان دهند اما به پزشک مراجعه نمی کنند. آنها زمانی متوجه مشکل خود میشوند که بعلت فشار غده ی هیپوفیز بر چشم، سردرد و مشکلات بینایی داشته باشند.
- کاهش میل جنسی – مردان نیز این علامت را تجربه می کنند.
روش تشخیص توسط پزشک
تشخیص اولیه یک سطح پرولاکتین بالا می تواند با مشاهده علائم بیمار انجام شود. پزشک ممکن است یک آزمایش برای ارزیابی سطح پرولاکتین بیمار توصیه کند. اگر سطح پرولاکتین بسیار بالا باشد، پزشک آزمایش تیروئید توصیه خواهد کرد.
پزشک قبل از تجویز داروها، چند سؤال میپرسد تا ببیند آیا داروهای مصرفی بیمار می توانند سطح پرولاکتین را تحت تاثیر قرار دهند یا خیر. اگر به تومور مشکوک باشد، یک اشعه ایکس انجام می شود. اگر تومور به اندازه کافی بزرگ باشد با کمک اشعه ایکس، تشخیص داده می شود.
MRI می تواند تومور بسیار کوچک را تشخیص دهد و همچنین اندازه آن را تعیین کند. علاوه بر این، از طریق MRI، رشد تومور که باعث افزایش سطح پرولاکتین می شود، می تواند مورد بررسی قرار گیرد.
درمان
- داروها – با استفاده از داروهایی که حاوی ترکیباتی هستند که گیرنده های دوپامین یا آگونیست های دوپامین را فعال می کنند، این وضعیت را می توان درمان کرد. بهترین داروها عبارتند از بروموکریپتین و کابرگولین .
- جراحی – اگر تومور کاملا بزرگ شده باشد، جراحی انجام میشود. جراحی عمدتا برای حذف تومور انجام می شود. اگر در درمان این وضعیت داروها بی اثر باشند، عمل جراحی انجام می شود. همچنین در موارد اثر بر بینایی، جراحی انجام میشود.
- درمان خانگی– درمان خانگی هیچ اثری بر بهبود این بیماری ندارند!
این وضعیت همچنین می تواند با استفاده از هورمون های مصنوعی تیروئید درمان شود. به طور کلی، سطح پرولاکتین باید به حالت طبیعی برگردد.
