شیمی درمانی یکی از رایج ترین شیوه های درمان سرطان است و به عنوان یک مکمل درمانی محسوب میشود. در این روش با تزریق دارو و یا مصرف قرص سلول های سرطانی را متوقف میکنند و فرد را برای ادامه درمان آماده میکنند. این شیوه درمانی موثر عوارضی نیز به دنبال دارد که در ادامه به بررسی تمام جوانب این شیوه درمانی خواهیم پرداخت.
شیمی درمانی چیست؟
شیمی درمانی نوع تهاجمی از داروهای شیمیایی است که برای از بین بردن سلولهای در حال رشد استفاده میشود. از آنجاییکه سلولهای سرطانی نسبت به دیگر سلولها رشد سریعتری دارند، برای درمان سرطان از این داروها استفاده میشود. به پزشک متخصص سرطان انکولوژیست میگویند. شیمی درمانی معمولا بهمراه درمانهای دیگر مانند جراحی، اشعه درمانی یا هورمون درمانی استفاده میشود. این به موارد زیر بستگی دارد:
- مرحله و نوع سرطان
- سلامت کلی بدن
- درمانهای قبلی سرطان
- محل سلولهای سرطانی
- ترجیح درمانی فرد
این یک درمان سیستمیک است یعنی بر کل بدن تاثیر میگذارد. درحالیکه استفاده از شیمی درمانی برای حمله به سلولهای سرطانی به اثبات رسیده است، میتواند موجب عوارض جانبی شود که به شدت بر کیفیت زندگی تاثیر گذاراست.
تاثیرات شیمی درمانی
- کاهش تعداد سلولهای سرطانی بدن
- کاهش انتشار سرطان
- کاهش اندازه ی تومورها
- کاهش علایم فعلی بیماری
- اطمینان پزشک برای تاز بین رفتن سلول های سطرانی بعد از جراحی
- آماده کدرن فرد برای درمان های دیگر
- کم شدن درد
- شیمی درمانی در افراد مبتلا به بیماری مغزاستخوان کمک میکند تا برای درمان سلولهای بنیادی مغزواستخوان آماده شوند
روش های شیمی درمانی
| تزریق | این گروه، مستقیما در عضلات ران، لگن، بازو، یا در بافت چربی موجود در بازو و پا، یا معده، درست زیر بافت جلد، تزریق می‌شوند. |
| درون-سرخرگی | این گروه از داروها، مستقیما به درون سرخرگی تزریق می‌شوند که وظیفه غذارسانی به تومور را برعهده دارد. تزریق، از طریق سوزن فلزی یا یک لوله پلاستیکی نرم و نازک به نام «کاتتر» (Catheter) انجام میشود. |
| درون-صفاقی | این داروها به درون حفره شکمی تزریق می‌شوند که شامل کبد، روده‌ها، معده و تخمدان‌ها است. همانطورکه گفتیم، جاسازی این گروه در بدن، معمولا پس از عمل جراحی یا به واسطه پورت انجام میشود. |
| درون-شامه‌ای | این گروه از داروها، به درون مایع مغزی-نخاعی (CSF) تزریق می‌شوند که محیط اطراف ستون مهره‌ها و مغز را فرا گرفته است. |
| درون-سیاهرگی | این داروها مستقیما به درون سیاهرگ تزریق می‌شوند. |
| موضعی | دارو به صورت کرم، مصرف میشود. |
| خوراکی | دارو به صورت قرص یا شربت، خورده میشود |
شروع شیمی درمانی
- از آنجاییکه شیمی درمانی روش درمانی برای یک بیماری سخت است، آمادگی قبل از شروع درمان اهمیت زیادی دارد. پزشک و کارکنان بیمارستان باید با بیمار درمورد خطرات مرتبط با درمان صحبت کنند.
- قبل از شروع درمان، آزمایشاتی برای اطمینان از سلامت مورد نیاز فرد برای شیمی درمانی انجام میشود. این آزمایشات شامل معاینه ی قلب و آزمایشات خون برای تعیین سلامت کبد است. انجام این آزمایشات به پزشک کمک میکند تا بهترین روش درمانی را برای فرد انتخاب کند.
- ممکن است پزشک از بیمار بخواهد تا قبل از شروع شیمی درمانی به دندان پزشک مراجعه کند. به این دلیل که شیمی درمانی توانایی بدن در مقابل بیماری ها را کاهش میدهد و ایجاد هرگونه عفونت در لثه ها یا دندان میتواند به کل بدن منتشر شود.
- برای جلوگیری از تخریب رگهای محیطی و مشکلات بیشتر شیمی درمانی، از پورت گذاری استفاده میشود. (پورت دستگاهی ست که دسترسی به سیاهرگ مرکزی در بدن بیمار را فراهم میسازد)
- اکثر افراد در طول شیمی درمانی میتوانند کار کنند اما بهتر است که بیمار در این مدت کارهای سبکتری انجام دهد.
- خانه را آماده کنید. نظافت، شست و شو و هرکاری که میدانید بعد از شیمی درمانی قادر به انجام آن نخواهید بود.
- از دوستان یا خانواده تان بخواهید در انجام کارها و مراقبت از کودکان به شما کمک کنند.
- عوارض جانبی شیمی درمانی را پیش بینی کنید. از پزشک بپرسید که چه عوارض جانبی تجربه خواهید کرد و راه مقابله با آن را سوال کنید. اگر ریزش مو داشتید به فکر خرید کلاه یا کلاه گیش باشید.
- صحبت با فردی خارج از خانواده و دوستان میتواند به شما کمک کند تا خوش بین باشید و بر ترسهایتان غلبه کنید.
رژیم غذایی فرد تحت شیمی درمان
- هنگام خرید مواد غذایی، مواد ارگانیک، سالم و تازه خریداری کنید.
- تمامی سبزیجات و میوه‌های تازه را با آب بشویید و با دستمال تمیز خشک کنید.
- بعد از آماده کردن غذا، دست‌های خود را به مدت ۲۰ ثانیه با آب گرم و صابون بشویید. به تمیزی بین انگشت‌ها و زیر ناخن‌ها اهمیت دهید.
- ظروف خود را دائم ضدعفونی کنید.
- گوشت، مرغ و ماهی خام یا آبمیوه‌ها را به دور از مواد غذایی نگهداری کنید.
- از غذاهای مانده، کنسرو شده و فرآوری شده استفاده نکنید.
- در صورت امکان بیرون از خانه غذا نخورید.
- غذاها را خوب بپزید و غذاهای خام و نیمه خام استفاده نکنید تا در طول شیمی درمانی سیستم گوارشتان به مشکل نخورد.
- حتما از سلامت آبی که مینوشید مطمئن باشید. باکتری های موجود در آب میتواند سیستم ایمنی بدن را به خطر بیندازد.
سبک زندگی در درمان شیمی درمانی
غذاخوردن یکی از مهمترین بخش درمان شما با شیمی درمانی است:
- به آرامی غذا بخورید.
- تعداد وعده ها زیاد و مقدار حجم غذای کمی داشته باشید.
- تنوع غذایی داشته باشید.
- مصرف غذاهای سرخ شده و فرآوری شده را کنار بگذارید.
مواظب بدن خود باشید:
- تا با وسایل داغ نسوزد.
- با وسایل تیز و برنده آسیب نبیند.
- سعی کنید مسواک نزید و دندان ها را با یک وسیله نرم تمیز کنید.
شما باید خوب استراحت کنید، برای گرفتن بهتر نتیجه لازم است تا انرژی خود را حفظ کنید:
- در انجام کارهایتان از افراد خانواده و دوستان کمک بخواهید.
- کارهایتان را به کارهای کوچک محدود کنید.
- سعی کنید بخوابید.
- از انجام ورزش ها و فعالیت های بدنی سخت خودداری کنید.
روحیه خود را از دست ندهید:
- از خانواده ودوستان خود حمایت عاطفی بخواهید.
- درباره ترس ها و نگرانیتان صحبت کنید.
- دلسرد نشوید و درمان را ادامه بدهید.
عوارض شیمی درمانی
| اسهال | عفونت |
| زخم دهان | آنمی (کم خونی) |
| خستگی | یبوست |
| ریزش مو | نوروپاتی |
| بی اشتهایی | مشکلات حافظه |
| استفراغ | تغییرات پوستی |
| کاهش وزن | تغییر در ناخن ها |
| درد ناشی از آسیب عصبی | تغییرات جنسی و باروری |
داروهای رایج شیمی درمانی
- آسپارژیناز
- سیکلوفسفامید
- سیتارابین
- دانوروبیسین
- دوکسوروبیسین
- اتوپوزاید
- مرکاپتوپورین
- متوترکسات
- نالرالبین
- تیوگوانین
- وین کریستین
نکات تکمیلی شیمی درمانی
1- پزشک با فرد برنامه ریزی می کند که مشخص می کند جلسات درمانی چه زمانی انجام می شود و به چه تعداد جلسه نیاز دارند. یک دوره از درمان بسته به نوع و مرحله سرطان می تواند از یک دوز واحد در یک روز تا چند هفته متغیر باشد.
2- ممکن است یک فرد در یک روز تحت درمان قرار داشته باشد ، به دنبال آن یک هفته استراحت ، سپس یک درمان یک روزه دیگر و به دنبال آن یک دوره استراحت سه هفته و غیره. ممکن است شخص این کار را چندین بار تکرار کند.
3- در حین و پس از شیمی درمانی، بیمار باید آزمایش خون بدهد که میزان اثرگذاری درمان مشخص شود. عوارض جانبی شیمی درمانی پس از تکمیل درمان از بین می‌روند.
4- برخی از افراد در طول دورۀ شیمی درمانی میتوانند به شغل خود بپردازند اما احتمالا یک برنامه‌ریزی مجدد برای کارها نیاز خواهند داشت. بسیاری از کارفرماها طبق قانون باید شرایطی ایجاد کنند که مناسب وضعیت فرد بیمار باشد.
5- اهمیت بسیاری دارد که در طول دوره‌ی درمان سرطان، بیمار و پزشک ارتباط نزدیک و مداومی داشته باشند که بتوانند عوارض جانبی را بهتر کنترل کنند. بیمار نباید بدون مشورت با پزشک، تغییرات ناگهانی در سبک زندگی خود ایجاد کند.
6- در بعضی از موارد دیگر شیمی درمانی با روش‌های دیگر مانند پرتو درمانی یا جراحی همراه میشود تا نتایج بهتری حاصل شود. برای کوچک کردن تومور پیش از جراحی می‌توان از درمان Neo-adjuvant استفاده کرد.
با اپلیکیشن چرب زبان، هر زبانی رو فقط با روزانه 5 دقیقه گوش دادن، توی 80 روز مثل بلبل حرف بزن! بهترین متد روز، همزمان تقویت حافظه، آموزش تصویری با کمترین قیمت ممکن!
