کاربرد داروی آریپیپرازول، روش مصرف و عوارض جانبی

آریپیپرازول (Abilify یا ابیلیفای) یک داروی ضد روان پریشی است. این دارو برای درمان اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی نوع 1 مورد استفاده قرار می گیرد. (اختلال دو قطبی نوع 1 وضعیتی است که فرد در آن حداقل بمدت یک هفته دچار یک دوره‌ ی کامل شیدایی می ‌شود. در این وضعیت ممکن است افسردگی را هم تجربه کند یا نکند. اختلال دوقطبی نوع 2 نیز زمانی رخ می دهد که فرد هم اکنون یا درگذشته دچار یک دوره هیپومانیا (حالت خفیف ‌تر شیدایی) شده باشد و این وضعیت حداقل چهار روز متوالی طول ‌کشیده باشد.

بطور کلی می توان گفت که در دو قطبی نوع 1 دوره ی مانیا شدیدتر از دو قطبی نوع 2 می باشد). ابیلیفای با بازیابی تعادل برخی مواد شیمیایی طبیعی در مغز (انتقال دهنده های عصبی) کار می کند. این دارو می تواند توهمات بیمار را کاهش دهد، تمرکز را بهبود بخشد، به روشن تر شدن تفکرات کمک کند، احساسات مثبت را افزایش دهد، حالات عصبی را کاهش دهد و موجب ایفای نقش فعال تر در زندگی روزمره می شود.

آریپیپرازول می تواند شدت و دفعات تغییرات خلقی را کاهش دهد. شایعترین عوارض جانبی آریپیپرازول (ابیلیفای) شامل حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه، بی قراری، تاری دید، یبوست، سردرد، اضطراب، بی خوابی و احساس درونی بی قراری یا نیاز به حرکت مداوم است.

موارد مصرف آریپیپرازول

این دارو در موارد زیر تجویز می شود:

• اسکیزوفرنی در بزرگسالان و نوجوانان 13 تا 17 ساله
• دوره های شیدایی یا مختلط در اختلال دو قطبی نوع 1 در بزرگسالان و کودکان و نوجوانان 10 تا 17 ساله
• افسردگی اساسی که در آن بیمار به داروهای ضد افسردگی مصرفی، پاسخ کافی نمی دهند (به افسردگی اساسی، افسردگی عمده یا ماژور هم گفته می شود و نوعی اختلال خلقی ست که باعث احساس مداوم غم و اندوه و از دست دادن علاقه می شود)
• تحریک پذیری در بیماران اوتیسم 6 تا 17 سال
• سندروم تورت (بیماری تیک) در بیماران 6 تا 18 سال

دوز آریپیپرازول

دوزهای آریپیپرازول ذکر شده در زیر، برای بزرگسالان تجویز می شوند. کودکان به دوزهای کمتری نیاز دارند. این دارو می تواند همراه با غذا یا بدون آن مصرف شود.

دوز آریپیپرازول برای درمان اسکیزوفرنی

دوز اولیه توصیه شده آریپیپرازول، 10 یا 15 میلی گرم در روز در یک دوز واحد است. دوز باید پس از 2 هفته تنظیم شود (چون پس از دو هفته، دارو به سطح پایدار می رسد). دوز نگهدارنده 15 میلی گرم در روز است. عملکرد این دارو در کنترل علایم بیماری، باید به طور دوره ای ارزیابی شود.

دوز آریپیپرازول برای درمان اختلال دو قطبی نوع 1

اولین دوز تجویز شده آریپیپرازول برای درمان اپیزودهای شیدایی و مخلوط، 15 میلی گرم یک بار در روز است. در صورت تجویز لیتیوم یا والپروات، 15 تا 10 میلی گرم آریپیپرازول یکبار در روز تجویز می شود. دوز هدف ابیلیفای 15 میلی گرم در روز است (هم در مونوتراپی و هم در درمان کمکی با لیتیوم یا والپروات). بسته به پاسخ بالینی، دوز مصرفی می تواند تا 30 میلی گرم در روز افزایش یابد.

دوز آریپیپرازول برای درمان افسردگی اساسی

دوز شروع آریپیپرازول به عنوان درمان کمکی افسردگی اساسی برای بیمارانی که از قبل داروی ضد افسردگی استفاده می کردند، 5/2 میلی گرم در روز است. بطور کلی محدوده ی دوز تجویزی برای این بیماری، 2 تا 15 میلی گرم در روز است. برای تعیین نیاز به درمان نگهدارنده بر اساس پاسخ به دارو، ارزیابی دوره ای انجام می شود.

دوز آریپیپرازول برای درمان تحریک پذیری مرتبط با اختلال اوتیسم

دوز توصیه شده برای بیماران 6 تا 17 سال، 5 تا 15 میلی گرم در روز است. دوز اولیه 2 میلی گرم در روز است. دوز باید به تدریج و در فواصل 1 هفته ای به 5 میلی گرم در روز افزایش یابد و حتی در صورت لزوم تا 10 یا 15 میلی گرم در روز افزایش یابد. برای تعیین نیاز به درمان نگهدارنده بر اساس پاسخ به دارو، ارزیابی دوره ای انجام می شود.

دوز آریپیپرازول برای درمان سندروم تورت

دوز توصیه شده برای اختلال تورت در بیماران 6 تا 18 سال، 5 تا 20 میلی گرم در روز است. برای بیماران کمتر از 50 کیلوگرم، میزان داروی تجویز شده، از 2 میلی گرم در روز (با دوز هدف 5 میلی گرم در روز) شروع می شود. اگر تیک ها به اندازه کافی کنترل نشوند، می توان دوز را تا 10 میلی گرم در روز افزایش داد. تنظیم دوز باید به تدریج و در فواصل 1 هفته ای انجام شود.

برای کسانی که 50 کیلوگرم یا بیشتر هستند، درمان با 2 میلی گرم در روز آریپیپرازول به مدت 2 روز شروع می شود و میزان دارو به 5 میلی گرم در روز بمدت 5 روز افزایش میابد (دوز هدف، 10 میلی گرم در روز بمدت 8 روز است). اگر تیک ها باز هم کنترل نشوند، میزان دارو را می توان تا 20 میلی گرم در روز نیز افزایش داد. مقدار دارو باید به تدریج و با فواصل 1 هفته ای تنظیم شود.

دوز آریپیپرازول برای درمان اسکیزوفرنی یا شیدایی دو قطبی (تزریق عضلانی)

دوز توصیه شده 75/9 میلی گرم با دامنه دوز 25/5 تا 15 میلی گرم است. اگر برای کنترل هیجان بیمار به دوز دوم نیاز باشد، می توان میزان دارو را تا 30 میلی گرم در روز افزایش داد. در صورت نیاز به ادامه درمان، در اسرع وقت ابیلیفای خوراکی با دوز 10 تا 30 میلی گرم در روز جایگزین می شود.

در صورت فراموش کردن مصرف یک دوز آریپیپرازول چه باید کرد؟

دوز فراموش شده را به محض یادآوری مصرف کنید. اگر تقریباً زمان مصرف دوز بعدی رسیده است، از مصرف داروی فراموش شده اجتناب کنید و مصرف دارو را طبق روال معمول مجددا در پیش بگیرید. هیچگاه دو دوز آریپیپرازول را همزمان با هم مصرف نکنید.

در صورت مصرف بیش از حد دارو، چه باید کرد؟

علائم اوردوز شامل خواب آلودگی یا خستگی غیرمعمول، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، پرخاشگری، گیجی، لرزش، کاهش قدرت، افزایش یا کاهش ضربان قلب، تشنج، اختلال در تنفس یا غش کردن است. در صورت بروز هر یک از این علائم، سریعا با اورژانس تماس بگیرید یا به نزدیک ترین بیمارستان مراجعه کنید.

عوارض جانبی آریپیپرازول

عوارض جانبی معمول ابیلیفای عبارتند از:

• حالت تهوع، استفراغ، تغییر در اشتها، یبوست
• افزایش وزن
• تاری دید
• سردرد، سرگیجه، خواب آلودگی، احساس خستگی
• اضطراب و بی قراری
• بیخوابی
• گرفتگی بینی، عطسه، گلودرد
• مشکل در صحبت کردن
• اختلال در تعادل
• لرزش یا سفتی عضلات
• عدم تعادل در راه رفتن

عوارض جانبی کمتر شایع آریپیپرازول عبارتند از:

• سرگیجه یا غش هنگام برخاستن خیلی سریع از حالت نشسته یا دراز کشیده، به دلیل افت ناگهانی فشار خون (افت فشار خون ارتواستاتیک)
• کاهش تعداد گلبول های سفید خون
• تشنج
• اختلال در تنظیم دمای بدن. از گرم شدن بیش از حد و کم آب شدن بدن جلوگیری کنید. در هوای گرم، در صورت امکان از خانه خارج نشوید و در مکان خنک بمانید. همچنین مقدار زیادی آب بنوشید.
• مشکل در بلع
• واکنش های آلرژیک: علائم این وضعیت شامل مشاهده ی برجستگی های متورم و قرمز پوست است که به طور ناگهانی ظاهر می شود و باعث خارش و احساس سوزش می شود. در صورت بروز اشکال در تنفس، ورم صورت، لب ها، زبان یا گلو سریعا به اورژانس مراجعه کنید.

علائم خارج هرمی در دوزهای بالا (علایم خارج هرمی شامل اختلالات حرکات عضلانی هستند که در دو شکل حاد و تاخیری بروز می کنند و در اثر مصرف زیاد برخی داروها مانند متوکلوپرامید و داروهای آنتی سایکوتیک اتفاق می افتند):

• دیستونیا حاد: شامل برخی حرکات غیر ارادی (مانند بی قراری، اسپاسم عضلات، بیرون آمدن زبان، نگاه ثابت به سمت بالا، اسپاسم عضله گردن) است. این علایم معمولاً در چند هفته اول بروز می کنند و اغلب با گذشت زمان کاهش می یابند و با قطع درمان دارویی، برگشت پذیر هستند.
• دیسکینزی تاردیو یا تأخیری: پس از گذشت مدت زیادی از درمان (ماه ها یا سال ها) ایجاد می شود. این وضعیت شامل حرکات غیر ارادی صورت و زبان و همچنین تنه و اندام ها می باشد.
• سندرم بدخیم نورولپتیک: یک اختلال نادر در سیستم عصبی خودکار است و برخی علایم آن شامل تب بالا، سفتی، درد یا ضعف عضلانی، خستگی شدید، گیجی شدید، تعریق، ضربان قلب سریع یا نامنظم، تیره شدن ادرار و تغییر در مقدار ادرار است. اینها ممکن است علائم یک بیماری نادر و جدی باشند و می توانند منجر به مرگ شوند. با مشاهده ی هر یک از این علایم، بلافاصله با خدمات فوریت های پزشکی تماس بگیرید.

آریپیپرازول در چه مواردی باید با احتیاط مصرف شود؟

استفاده از ابیلیفای برای درمان روان پریشی مربوط به زوال عقل تأیید نشده است. استفاده از این دارو، خطر مرگ بیماران مسن مبتلا به زوال عقل را افزایش می دهد.

افکار خودکشی در افراد جوان مبتلا به روان پریشی که تحت درمان با آریپیپرازول هستند، تشدید میابد. بنابراین به تغییرات خلقی یا علائم بیمار توجه کنید. در صورت بدتر شدن علائم با پزشک خود تماس بگیرید.

در صورت مشاهده ی علایمی مانند تب همراه با سفتی عضلات و افزایش ضربان قلب، حرکات غیرقابل کنترل عضلانی، بی حسی یا ضعف ناگهانی، سردرد شدید و مشکلات بینایی، گفتاری یا اشکال در تعادل، استفاده از ابیلیفای را متوقف کنید و به دنبال کمک فوری پزشکی باشید.

چند مکمل عالی برای درمان موثر افسردگی +قیمت

ابیلیفای ممکن است باعث افزایش قند خون شود. اگر دیابتی هستید مرتباً قند خون خود را چک کنید.

ابیلیفای ممکن است هشیاری و واکنش های بدن را آهسته یا مختل کند. بنابراین پس از مصرف این دارو، هنگام رانندگی یا انجام کارهایی که نیاز به هوشیاری دارند مراقب باشید. از برخاستن خیلی سریع از حالت نشسته یا خوابیده خودداری کنید، زیرا می تواند باعث سرگیجه، زمین خوردن، شکستگی یا صدمات دیگر شود.

مصرف دارو این دارو همراه با الکل، عوارض جانبی خطرناکی ایجاد می کند.

آیا مصرف آریپیپرازول در بارداری و شیردهی بیخطر است؟

آریپیپرازول فقط در صورتی باید در بارداری استفاده شود که فواید آن بیشتر از خطراتش باشد. استفاده از آن در 3 ماه آخر بارداری می تواند علائم جدی مانند سفتی عضلات، خواب آلودگی، مشکل در تغذیه یا تنفس یا گریه مداوم در نوزاد تازه متولد شده ایجاد کند.

آریپیپرازول به شیر مادر منتقل می شود. بنابراین هنگام مصرف آریپیپرازول از شیردهی خودداری کنید.

تداخلات دارویی آریپیپرازول

مطالعات نشان داده اند که بیش از 600 دارو با آریپیپرازول (ابیلیفای) تداخل دارند. از این تعداد، تنها حدود 30 مورد تداخلات عمده دارویی هستند. مصرف آریپیپرازول همراه با قرص های خواب آور، داروی ضد درد اوپیوئید، داروهای تسکین دهنده سرفه، شل کننده های عضلانی، آنتی هیستامین ها یا داروهای اضطراب، افسردگی یا تشنج، ممکن است عوارض جانبی خطرناک یا تهدید کننده زندگی ایجاد کند. برخی ویتامین ها و محصولات گیاهی نیز می توانند با آریپیپرازول تداخل برقرار کنند. توجه داشته باشید که برای پیشگیری از هر نوع تداخلات دارویی، پزشک را از تمام داروهای مصرفی خود مطلع سازید.

مواردی که باید قبل از مصرف آریپیپرازول بدانید

قبل از شروع ابیلیفای، خطرات این دارو باید با مزایای آن مقایسه شود. پزشک و بیمار باید بطور کامل با هم بحث کنند و تمام جوانب را در نظر بگیرند.

• گرفتن شرح حال دقیق از بیمار قبل از هرگونه درمان پزشکی بسیار مهم است و توصیه می شود که پس از انجام اینکار، دارو تجویز شود. آلرژی یا هرگونه سابقه آلرژی به هر نوع دارو، غذا، مواد نگهدارنده، رنگ یا محصولات حیوانی، سابقه مصرف دارو، اقدامات پزشکی یا جراحی های انجام شده در گذشته نیز باید برای پیش بینی هرگونه تداخل دارویی ثبت شود.
• قبل از شروع مصرف آریپیپرازول باید معاینه فیزیکی انجام شود تا از عدم وجود هر نوع بیماری فیزیولوژیکی یا پاتولوژیکی که ممکن است با این دارو تداخل داشته باشد، اطمینان حاصل شود.
• سن بیمار از مواردی ست که باید قبل از تجویز این دارو در نظر گرفته شود. مطالعات کافی برای اثبات تأثیرات آریپیپرازول بر کودکان وجود ندارد. مطالعات انجام شده بر روی جمعیت سالمندان هیچ عارضه جانبی اضافی را در مقایسه با بزرگسالان جوان نشان نمی دهد. این دارو نباید برای درمان زوال عقل یا آلزایمر در افراد مسن استفاده شود. هیچ مدرکی دال بر اثبات ایمنی یا آسیب رسانی در مادران باردار یا شیرده وجود ندارد.
• در صورت مصرف همزمان چند دارو توسط بیمار، تداخلات دارویی ممکن است منجر به بروز عوارض جانبی شود. آریپیپرازول نباید با داروهایی مانند آمیفامپریدین، ​​بپریدیل، سیساپرید، دورندارون، فلوکونازول، مزوریدازین، متوکلوپرامید، پیموزاید، پیپرازین، پوساکونازول، ساکویناویر، اسپارفلوکساسین، ترفنادین، ​​تیوریدازین و زیپراسیدون مصرف شود. اگر هر نوع داروی ضد روان پریشی، ضد افسردگی، آنتی بیوتیک، آرامبخش، آنتی ویروس یا داروی هورمونی بهمراه آریپیپرازول استفاده شود، پزشک ممکن است دوز یکی از داروها را تغییر دهد. در مورد تداخلات مواردی مانند آب گریپ فروت، تنباکو و الکل نیز با پزشک مشورت کنید.
• سایر مشکلات پزشکی مانند بیماری رگ های خونی، کم آبی بدن، حمله قلبی، سکته مغزی، سابقه نارسایی قلبی یا مشکلات ریتم قلب، فشار خون پایین، مشکل در بلع، افسردگی، دیابت، سابقه خانوادگی بالا رفتن چربی یا قند خون یا سندرم بدخیم نورولپتیک یا نوتروپنی (نقص نوتروفیل) و تشنج به پزشک اطلاع دهید تا خطر عوارض جانبی احتمالی کاهش پیدا کند.

اقدامات احتیاطی

در زمان مصرف ابیلیفای، موارد احتیاطی وجود دارد که باید انجام دهید. نکات خاصی برای به حداکثر رساندن مزایا و کاهش عوارض جانبی این دارو وجود دارد که شامل موارد زیر است:

• برای بررسی میزان کنترل علایم، باید به طور منظم به پزشک مراجعه کنید.
• برای بررسی عوارض جانبی ممکن است آزمایش خون و ادرار انجام شود.
• قبل از باز کردن بسته ی قرص، مطمئن شوید که دست های شما خشک است.
• مصرف ابیلیفای، احتمال سکته در بیماران مبتلا به زوال عقل را افزایش می دهد. مهم است که پزشک خود را در مورد همه ی علایم زوال عقل آگاه کنید.
• بیماران دیابتی باید بیشتر مراقب سطح قند خون خود باشند زیرا این دارو ممکن است سطح قند خون را افزایش دهد.
• مصرف برخی داروها مانند الکل، آرام بخش ها، آنتی هیستامین ها، ضد حساسیت ها، مسکن ها و غیره با آریپیپرازول ممکن است مضر باشد زیرا خواب آلودگی را افزایش می دهد و باعث کاهش هوشیاری بیمار می شود.
• برخی از علایم سندرم بدخیم نورولپتیک شامل تشنج، مشکل در تنفس، تند شدن ضربان قلب، تب شدید، فشار خون بالا یا پایین، افزایش تعریق، از دست دادن کنترل مثانه، سفتی عضلات، رنگ پریدگی غیرمعمول پوست و خستگی می باشد. در صورت بروز هر یک از این علائم مهم است که با پزشک خود مشورت کنید.
• در صورت بروز هر گونه مشکل یا بروز عوارض جانبی، با پزشک مشورت کنید.
• ابیلیفای را در محیط خشک و در دمای اتاق نگهداری کنید. این دارو و دیگر داروها را دور از دسترس اطفال نگه دارید.

منبع 1 منبع 2

داروی مشابه: ریسپریدون چیست؟ کاربرد، روش مصرف و عوارض