موارد مصرف داروهای کورتون دار (انواع و عوارض جانبی)

کورتیکواستروئیدها، دسته ای از داروها هستند که می توانند به طور موثری التهاب را کاهش دهند. اما مصرف کورتیکواستروئیدها عوارض جانبی بسیاری بهمراه دارد که موجب محدود شدن استفاده ی آنها می شود.

توجه کنید که کورتیکواستروئیدها با داروهای استروئید آنابولیک که برخی از ورزشکاران و بدنسازان برای افزایش حجم توده ی عضلانی استفاده می کنند، متفاوت هستند.

در این مقاله، نگاهی به انواع کورتیکواستروئیدها و موارد استفاده آنها می اندازیم. همچنین نحوه عملکرد این داروها و عوارض جانبی آنها را بررسی می کنیم.

موارد مصرف

کورتیکواستروئیدها ممکن است به درمان آسم، آلرژی و اگزما کمک کنند.

کورتیکواستروئیدها اثرات مختلفی بر بدن دارند، به این معنی که می توانند بیماری های مختلفی را درمان کنند. آنها می توانند التهاب را کاهش دهند، پاسخ بیش از حد سیستم ایمنی را سرکوب کنند و به درمان عدم تعادل هورمونی کمک کنند.

کورتیکواستروئیدها در بدن عملکرد سریعی دارند که موجب موثر شدن آنها برای درمان علائم شدید و ناگهانی می شود. به عنوان مثال این داروها می توانند پاسخ های آلرژیک را به طور موثر مدیریت کنند.

این داروها همچنین می توانند سیستم ایمنی بدن را سرکوب کنند و همین امر موجب تاثیر آنها بر درمان بیماری های خود ایمنی می شود. برخی از بیماری هایی که کورتیکواستروئیدها می توانند به درمان آنها کمک کنند عبارتند از:

• آسم
• آلرژی
• اگزما
• کهیر
• پسوریازیس
• بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD)
• بیماری التهابی روده، که شامل بیماری کرون و کولیت اولسراتیو است
• مولتیپل اسکلروزیس (ام اس)
• لوپوس
• بیماری آدیسون (کمبود هورمون های قشر غدد فوق کلیوی)
• روماتیسم مفصلی

پزشکان همچنین ممکن است از کورتیکواستروئیدها برای درمان افرادی که پیوند عضو انجام داده اند، استفاده کنند.

انواع و لیست داروهای کورتون دار

مصرف کورتیکواستروئیدها در ایران وسایر کشورها سابقه طولانی دارد. بیشتر این داروها به اشکال عمومی از جمله موارد زیر در دسترس هستند:

• کورتیزون
• پردنیزون
• پردنیزولون
• متیل پردنیزولون
• دگزامتازون
• بتامتازون
• هیدروکورتیزون

کورتیکواستروئیدها می توانند در فرم های زیر موجود باشند:

• قرص
• کپسول
• قطره چشم
• لوسیون، کرم، پماد یا ژل
• اسپری های بینی یا دهان
• تزریقی

اشکال مختلف کورتون، بسته به نوع بیماری تجویز می شود. به عنوان مثال ممکن است کرم، لوسیون، پماد یا ژل این دارو برای درمان بیماری های پوستی تجویز شود.

عوارض جانبی

استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها می تواند عوارضی بهمراه داشته باشد که عبارتند از:

• آکنه
• افزایش وزن
• کبودی
• اختلالات خلقی از جمله افسردگی
• فشار خون بالا
• دیابت
• پوکی استخوان
• آب مروارید
• گلوکوم
• آسیب کبدی

استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها می تواند باعث شود غدد فوق کلیوی تولید هورمون کورتیزول را متوقف کنند. پس از قطع مصرف کورتیکواستروئید، ممکن است مدتی طول بکشد تا بدن با سرعت طبیعی شروع به ساخت کورتیزول کند.

استفاده کوتاه مدت از کورتیکواستروئیدها ایمن تر است، اما باز هم عوارضی بهمراه دارد. به عنوان مثال این داروها می توانند باعث تغییر در خواب، خلق و خو و اشتها شوند.

همچنین علائمی وجود دارد که نشان می دهد استفاده کوتاه مدت این داروها، می تواند عوارض جدی تری داشته باشد. مطالعه ای که در سال 2017 روی 327452 بزرگسال انجام شد نشان داد که مصرف کورتیکواستروئیدها پس از 30 روز، احتمال ابتلا به سپسیس (گندخونی)، لخته شدن خون و شکستگی استخوان را افزایش می دهد.

نحوه ی عملکرد کورتیکواستروئیدها چگونه است؟

کورتیکواستروئیدها اثرات هورمون هایی مانند کورتیزول را تقلید می کنند. پزشک کورتیکواستروئیدها را در مواقعی تجویز می کند که عملکرد این هورمون ها را بیش از حد نرمال افزایش دهد یا آنها را به سطح طبیعی برگرداند.

به عنوان مثال یک فرد مبتلا به بیماری آدیسون می تواند از این روش درمانی بهره مند شود زیرا بدن این بیماران کورتیزول کافی تولید نمی کند.

افزایش فعالیت هورمونی، سیستم ایمنی را که عامل التهاب در بدن است، سرکوب می کند. با سرکوب فعالیت سیستم ایمنی بدن، کورتیکواستروئیدها می توانند التهاب را کاهش دهند.

خطرات

کورتیکواستروئیدها با سرکوب سیستم ایمنی بدن می توانند تأثیرات چشمگیری روی بدن داشته باشند. پزشکان معمولاً از کورتیکواستروئیدها در صورت عدم کارایی سایر روش های درمانی یا موارد نیاز به پاسخ سریع استفاده می کنند.

مصرف کورتیکواستروئیدها می تواند باعث افزایش سطح قند خون شود که می تواند برای افراد دیابتی خطرناک باشد.

کورتیکواستروئیدها می توانند برای افراد مبتلا به بیماری های زیر مضر باشند:

• دیابت
• افسردگی
• چاقی
• اعتیاد
• آب سیاه یا آب مروارید
• زخم و جراحات
• حمله قلبی یا نارسایی قلبی اخیر
• فشار خون بالا
• مشکلات کبدی
• صرع
• عفونت های مداوم
• جراحات عمقی و بزرگ

از کورتیکواستروئیدها می توان در دوران بارداری هم استفاده کرد اما مصرف این داروها همیشه خطراتی بهمراه دارد. بنابراین پزشکان ممکن است از تجویز آنها برای زنان باردار اجتناب کنند.

کورتیکواستروئیدها می توانند اثر بخشی برخی داروها را کاهش دهند و برخی دیگر را قوی تر کنند. افراد مبتلا به شرایط زیر، قبل از استفاده از داروهای کورتیکواستروئید، ابتدا باید به پزشک اطلاع دهند:

• لخته شدن بیش از حد خون
• تشنج
• دیابت
• ایدز

واکسن های خاصی مانند واکسن سرخک، اوریون و سل می توانند تداخلات خطرناکی با کورتیکواستروئیدها داشته باشند. واکسن های دیگر، مانند واکسن های آنفولانزا یا ذات الریه نیز درصورت مصرف دوز بالای کورتیکواستروئید، ممکن است به خوبی کار نکند.

بهترین غذاهای قلیایی کننده که بدن شما را زنده میکنند! (رژیم آلکالاین)

همچنین ممکن است استفاده از کورتیکواستروئیدها در کنار داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن (Advil)، مضر باشد.

عوارض جانبی ممکن است بسته به نوع خاص کورتیکواستروئید متفاوت باشد. به عنوان مثال، کرم کورتیکواستروئیدی که فرد آن را به پوست صورت میزند ممکن است عوارض جانبی متفاوتی نسبت به قرص یا فرم تزریقی کورتیکواستروئید داشته باشد.

کنار آمدن با عوارض جانبی

مصرف دوزهای کمتر در دوره های کوتاه مدت، خطر عوارض جانبی کورتیکواستروئیدها را کاهش می دهد. پزشکان همیشه سعی می کنند کمترین و در عین حال موثرترین دوز را تجویز کنند.

برای کاهش خطر عوارض جانبی کورتون ها، نکات زیر را رعایت کنید:

• پزشک را از تمام داروها و مکمل های مصرفی مطلع کنید تا از بروز تداخلات جلوگیری نمایید
• در صورت امکان از بروز عفونت جلوگیری کنید، برای مثال زخم های باز را تمیز و پوشیده نگه دارید
• استخوانها را از طریق ورزش مناسب، رژیم غذایی سالم و مصرف مکمل های کلسیم و ویتامین D سالم نگه دارید
• در صورت امکان از باردار شدن جلوگیری کنید
• معاینات منظم چشم انجام دهید
• مراقب علائم احتباس آب مانند ورم مچ پا باشید
• دوزها را طبق تجویز پزشک مصرف کنید
• همراه با کرم ها، ژل ها یا لوسیون های کورتیکواستروئید، از کرم رتینوئید برای کاهش خطر نازک شدن پوست استفاده کنید
• از تغییرات ناگهانی در دوز مصرفی جلوگیری کنید تا خطر عوارض جانبی مانند علائم ترک دارو کاهش یابد

پراستفاده ترین داروهای کورتیکواستروئید

1- بتامتازون: بتامتازون کورتیکواستروئیدی است که برای درمان التهاب و سایر علائم بیماری های پوستی استفاده می شود. طبق گفته ی موسسه ملی بهداشت، این دارو به صورت اسپری، لوسیون، پماد و کرم موجود است. عوارض جانبی احتمالی بتامتازون عبارتند از:

• آکنه
• سوزش
• خارش
• خشک شدن پوست
• ترک خوردن پوست
• تغییر در رنگ پوست

2- بودسونید: بودسونید کورتیکواستروئیدی است که برای درمان آسم استفاده می شود. مرکز پزشکی دانشگاه مریلند نشان می دهد که این دارو به صورت کپسول خوراکی، استنشاقی و اسپری بینی موجود است. همچنین می توان از آن در یک نبولایزر استفاده کرد. این دارو می تواند باعث عوارض جانبی شود که در عملکرد طبیعی چندین سیستم بدن تداخل ایجاد می کند. شایعترین عوارض جانبی بودسونید حالت تهوع، سردرد و عفونت تنفسی است.

• بودسونید کورتیکواستروئیدی است که برای درمان آسم استفاده می شود.
• طبق گفته ی مرکز پزشکی دانشگاه مریلند، این دارو به صورت کپسول خوراکی، استنشاقی و اسپری بینی موجود است.

3- کورتیزون: از کورتیزون برای درمان التهاب و نارسایی آدرنال استفاده می شود. عوارض جانبی کورتیزون عبارتند از:

• بیخوابی
• تعریق زیاد
• حالت تهوع
• نفخ شکم
• دل درد
• ترمیم آهسته ی زخم ها
• آکنه
• خشکی پوست
• تغییر در محل چربی های بدن

4- دگزامتازون: دگزامتازون برای درمان آرتروز، آسم، آلرژی های شدید، اختلالات التهابی روده و اختلالات پوستی استفاده می شود. طبق گفته ی انستیتوی ملی بهداشت، در صورت عدم عملکرد صحیح غدد فوق کلیه نیز می توان از این دارو استفاده کرد. برخی از عوارض جانبی احتمالی دگزامتازون عبارتند از:

• سوزش معده
• سردرد
• بیخوابی
• سرگیجه
• بی قراری
• اضطراب
• کبودی
• دوره های قاعدگی نامنظم
• ناراحتی معده
• استفراغ
• افسردگی
• آکنه
• افزایش رشد مو

5- هیدروکورتیزون: این دارو بصورت شیاف، کرم و پماد برای درمان خارش مقعدی و بواسیر در دسترس است. این دارو می تواند تحریکات پوستی، بثورات و خارش را تسکین دهد. عوارض جانبی احتمالی هیدروکورتیزون عبارتند از:

• آکنه
• سوزش
• تغییر در رنگ پوست
• خشکی پوست
• خارش
• ترک خوردن پوست

14 غذای برتر برای کاهش التهاب (طبق جدیدترین تحقیقات)

6- متیل پردنیزولون: متیل پردنیزولون برای درمان التهاب ناشی از شرایط زیر استفاده می شود:

• آرتروز
• کولیت اولسراتیو
• اختلالات تنفسی
• پسوریازیس
• شرایط آلرژیک
• لوپوس

عوارض جانبی متیل پردنیزولون شامل موارد زیر است:

• تعریق
• احساس سرگیجه
• نفخ شکم
• حالت تهوع
• آکنه
• دل درد
• ترمیم آهسته ی زخم
• نازک شدن پوست
• تغییرات خلق و خوی
• کبودی
• تغییر در قرارگیری محل چربی های بدن
• سردرد
• سرگیجه
• بیخوابی

7- پردنیزولون: طبق گفته ی مرکز پزشکی دانشگاه مریلند، بی خوابی، افزایش اشتها، عصبی بودن و سوء هاضمه در بیش از 10 درصد افرادی که پردنیزولون مصرف می کنند، رخ می دهد. سایر عوارض جانبی احتمالی پردنیزولون عبارتند از:

• افزایش رشد مو
• دیابت
• درد مفاصل
• گلوکوم
• آب مروارید
• خون دماغ شدن

8- پردنیزون: مطالعات نشان می دهد که این دارو می تواند چندین اثر جانبی نامطلوب داشته باشد. عوارض جانبی احتمالی پردنیزون عبارتند از:

• افزایش وزن
• بالا رفتن فشار خون
• نازک شدن استخوان ها
• تغییرات خلق و خوی
• کبودی آسان
• بیخوابی
• علائم کشیدگی روی پوست
• آکنه
• آب مروارید
• عدم تحمل گلوکز

خلاصه

کورتیکواستروئیدها نوعی هورمونهای استروئیدی هستند که در قشر آدرنال تولید می شوند. هنگامی که قشر آدرنال به اندازه کافی این هورمون ها را تولید نکند، ممکن است فرم های مصنوعی این هورمون ها برای جلوگیری از علائم ناخواسته تجویز شود. این داروها همچنین می توانند برای درمان بیماری های التهابی پوست، سیستم ایمنی و سایر اعضای بدن استفاده شوند.

کورتیکواستروئیدها در سرکوب سیستم ایمنی بدن و کاهش التهاب موثر هستند. آنها برای شرایط مختلف، به ویژه مواردی که درمان سریع لازم است مفید می باشند.

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی چیست؟

استفاده طولانی مدت و کوتاه مدت از کورتیکواستروئیدها می تواند عوارضی بهمراه داشته باشد که برخی از آنها جدی است. کورتون ها فقط در صورت عدم وجود گزینه های درمانی دیگر، تجویز می شوند.

بیماران هنگام استفاده از کورتیکواستروئیدها، باید هرگونه عوارض جانبی یا تغییر علائم را یادداشت کنند. آنها همچنین باید اطمینان حاصل کنند که پزشک از سایر داروها و مکمل هایی که مصرف می کنند، مطلع است. پزشک می تواند به آنها کمک کند تا از تداخلات مضر جلوگیری کنند.

منبع 1 منبع 2