کبد یکی از بزرگ ترین و حساس ترین اندام های حیاتی بدن که وظیفه آن تصفیه تمامی مواد غذایی و نوشیدنی ها می باشد و نقش بسیار مؤثری در سلامت ایفا می کند. درصورتی که کبد از عهده دفع سموم بدن برنیاید، علائم مختلفی ظاهر خواهند شد. این عضو به خودی خود، خودش را توسط سلول هایی ترمیم و پاک سازی می کند و به طور طبیعی فاکتورهای مضر در مواد غذایی را گرفته و به طور کاملا بدون ضرر وارد سیستم های دیگر بدن می کند. در ادامه لیستی از بهترین و بدترین موادغذایی برای کبد را خواهیم گفت.
بدترین مواد غذایی برای کبد
1- خوراکی های بسته بندی شده
مشکل تنقلاتی نظیر چیپس و سایر خوراکی‌های بسته‌بندی شده این است که معمولا مملو از قند، نمک، و چربی هستند. کاهش مصرف این‌گونه خوراکیها نیاز به کمی تلاش و برنامه‌ریزی دارد. بهترین استراتژی برای این کار این است که همیشه مقداری تنقلات سالم همراه خود داشته باشید. بهتر است تنقلات سالم را جایگزین این موادغذایی مضر کنید.
2- غذاهای چرب
سیب زمینی سرخ شده و همبرگر، پپرونی و چیزبرگر گزینه‌های غذایی نامناسبی برای سلامت کبد به شمار می‌روند. مصرف مقدار زیادی مواد غذایی مملو از چربی اشباع شده میتواند کارکرد کبد را با مشکل مواجه کند. مصرف این گونه مواد غذایی به مرور زمان به التهاب کبد منجر میشود؛ و در نتیجه، میتواند باعث زخم شدن کبد شود که با نام بیماری سیروز کبدی شناخته میشود.
3- قند
مصرف بیش از اندازه‌ی قند میتواند به سلامت کبدتان آسیب بزند. زیرا بخشی از وظیفه‌ی کبد تبدیل قند به چربی است. اگر در مصرف قند زیاده‌روی کنید، کبد بیش از اندازه چربی تولید میکند؛ این وضعیت باعث میشود چربی در جایی تجمع کند که به آن‌جا تعلق ندارد. با ادامه‌ی این وضعیت در طولانی مدت، ممکن است به بیماری کبد چرب مبتلا شوید.
4- نمک
بدن به مقداری نمک نیاز دارد. پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند، رژیم غذایی مملو از سدیم ممکن است به فیبروز کبدی منجر شود. فیبروز کبدی نخستین مرحله از زخم شدن کبد و ابتلا به سیروز است. از مصرف مواد غذایی فرآوری شده نظیر سوسیس و کالباس پرهیز کنید. به جای مواد غذایی کنسرو شده، از مواد غذایی تازه استفاده کنید. و هیچ‌گاه نمکدان را سر سفره نیاورید تا وسوسه‌ی مصرف نمک را از خود دور کنید.
5- گوشت قرمز
گوشت گوسفند و گوشت گاو سرشار از چربی اشباع شده است. از این رو سلامت کبد را به خطر می اندازد.
دیگر عوامل تهدید کننده کبد
1- مصرف بیش از حد از مکمل ها
استفاده از مکمل های حاوی دوز بالا را بدون نظر متخصص استفاده نکنید. تداخل دارویی و اثرات جانبی این مکمل ها را در نظر بگیرید. یکی از مکمل های خطرناک برای کبد، مکمل آهن است.
استفاده ی زیاد از مکمل های آهن باعث آسیب جدی به کبد میشود. این به این دلیله که بدن راهی برای از بین بردن آهن اضافی ندارد، بنابراین در ارگان ها و بافت ها از جمله کبد جمع میشود و به مرور موجب زخم و سیروز کبدی میشود.
یکی دیگر از مکمل های مضر برای کبد، مکمل حاوی ویتامین A است. 50 تا 80 از این ویتامین در کبد ذخیره میشود و به همین دلیل موجب آسیب به کبد میشود.
2- داروها
کبد نقش بزرگی در پردازش داروها ایفا می کند و برخی از داروهای تجویز شده حاوی سطوح بالاتر مواد سمی نسبت به داروهای دیگر هستند. داروهایی همچون کدئین و داروهای ضدالتهاب و آنتی بیوتیک هایی مثل والیوم (دیازپام).
مسکن ها دسته دیگر از عوامل مضر برای کبد هستند.
همچنین داروهای ضدالتهاب مثل اَدویل (ایبوپروفن) و دیکلوفناک، میتواند برای افرادی که بیماری کبد دارند، خطرناک باشد.
3- سیگار، مواد مخدر و الکل
مصرف سیگار خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش داده و توانایی بدن برای دفع سموم را کاهش میدهد.
مواد مخدری همچون هروئین و مورفین برای کبد سمی نیستند، اما ترکیب با دیگر مواد آن ها را سمی کرده و به کبد شما آسیب جدی وارد میکند.
استفاده ی مکرر از ماری جوانا (گل) باعث آسیب به کبد میشود. همچنین استفاده از گیاه ماری جوانا ممکنه عملکرد سیستم ایمنی را سرکوب کرده و باعث رشد بیماری بشود.
مصرف الکل میتواند به کبدتان آسیب وارد کند. این وضعیت به مرور زمان میتواند به سیروز منجر شود.
بهترین مواد غذایی برای کبد
1- مواد غذایی حاوی ویتامین E
ویتامین E با خواص آنتی اکسیدانی قوی برای سلامت کبد ضروری است. الکل، دارو، استرس، استرس اکسیداتیو و عوامل دیگر علت اصلی بیماری های مختلف کبدی است. آنتی اکسیدان ها موجود در موادغذایی حاوی این ویتامین رادیکال های آزاد مضر را از بین ببرند و مانع از هر گونه بیماری مزمن کبدی شوند و به درمان هپاتیت مزمن C یا هپاتیت الکلی کمک زیادی میکند.
غذاهای حاوی ویتامین E : مانند بادام، اسفناج، کره بادام زمینی، دانه های آفتابگردان و …
2- غذاهای حاوی ویتامین C
ویتامین C نقش مهمی در حفظ بافت های سالم، در روند بهبود زخم یا در سیستم ایمنی بدن و همچنین در روند بازسازی سلول های بدن، از جمله کبد دارد.
غذاهای حاوی ویتامین C: فلفل، گوجه فرنگی، توت فرنگی، پرتقال، لیمو، پیازچه، جعفری و…
3- غذاهای حاوی ویتامین D
ویتامین D در کلیه ها و کبد به صورت فعال تبدیل می شود. این ویتامین، که معمولاً به عنوان ویتامین آفتاب شناخته می شود دارای بسیاری از مزایای سلامت مانند پشتیبانی از سیستم ایمنی بدن، کاهش خطر بیماری های مزمن مختلف ، کمک به کاهش التهاب و غیره است. کمبود ویتامین D باعث افزایش خطر بیماری های مزمن کبدی مانند سیروز می شود.
غذاهای حاوی ویتامین D: تخم مرغ، ماهی، قارچ، میگو، غلات و جودوسر، شیر گاو و …
4- مواد غذایی حاویی ویتامین B12
ویتامین B12یکی از ویتامین ها برای کبد است. این ویتامین برای درمان بیماری های کبدی مورد نیاز است زیرا نقش مهمی در فرآیند تولید متیونین دارد که یک اسید آمینه است که به S – آدنوزیل متیونین تبدیل می شود. S-asdenosylmethionine ترکیبی است که اغلب در درمان بیماری های کبدی مورد استفاده قرار می گیرد.
مواد غذایی حاویی ویتامین B12: غلات غنی شده، ماهی قزل آلا، تخم مرغ، مرغ، شیر، خامه و …
معرفی دو رژیم غذایی برای کبد
1- رژیم ماکروبیوتیک
این رژیم حاوی غلات و سبزیجات می باشد و یک رژیم محدود کننده است و در بسیاری از انواع این رژیم ، در محدود کردن غذا ها بسیار شدید عمل می کنند و گاهی اوقات مصرف غذا های پخته شده را کاهش می دهند و مصرف نوشیدنی ها را نیز محدود می کند و بخارپز کردن موادغذایی مدنظر است.
موادغذایی مورد استفاده در این رژیم:
| گندم | کلم بروکلی | هویج | سبزیجات دریایی |
| برنج قهوه ای | کدو تنبل | کاهو | روغن سبزیجات |
| کوینوا | پیاز | لوبیا | میوه ها |
| برنج وحشی | محصولات سویا | نمک دریا |
2- رژیم مدیترانه‌ای
در رژیم مدیترانه ای، تاکید بسیار بر مصرف مداوم و فراوانِ انواع میوه، سبزی و صیفی جات، غلات کامل، حبوبات، روغن زیتون و ماهی شده است. در کنار این مواد، مصرف میزان متوسط انواع مواد لبنی چون شیر و ماست و پنیر … و مصرف بسیار کم گوشت انواع حیوانات و طیور سفارش شده است.
موادغذایی مورد استفاده در این رژیم:
| گوجه فرنگی، بروکلی، کلم کیل، اسفناح، پیاز، گل کلم، هویج، سبزی های برگ سبز، خیار و… |
| سیب، موز، پرتقال، هلو، توتفرنگی، گریپ فروت، خرما، انجیر، طالبی و… |
| بادام، گردو، فندق، دانه آفتابگردان، مغز کدو و… |
| لوبیا، نخود، عدس، ماش و… |
| سیب زمینی، چغندر و… |
| جو، گندم، برنج قهوه ای، ذرت، نان کامل و… |
| سالمون، تن، قزل آلا، ماهی خال خالی، صدف، میگو و… |
| ماست، شیر، پنیر، ماست چکیده |
| سیر، نعنا، رز ماری، آویشن، فلفل، زردچوبه، دارچین و… |
| روغن زیتون و دانه زیتون، آووکادو و روغن آووکادو |
داروهای گیاهی مفید و مضر برای کبد
داروهای گیاهی مضر برای کبد: بیربری، کوهوش سیاه، بلوط کوتاه، جینسنگ، هماور طبی، گیاه بوته قطران، مریم نخودی، گیاه بلوط، گیاه مامیران، پونه، چای کامبوچا، گیاه دارواش، روغن پونه، سنا، ترکیب گیاه قاشقک و سنبل الطیب، گیاه آفتاب پرست.
داروهای گیاهی مفید برای کبد: پونه کوهی، مریم‌گلی، رزماری، دارچین، پودر کاری ، زیره، آویشن و قاصدک.
