قرص متوترکسات چیست؟ کاربردها، عوارض و نحوه استفاده

این مطلب نتیجه جدیدترین تحقیقات مجلات پزشکی دنیا راجب قرص متوترکسات می باشد. در این مطلب کاربردها، عوارض و نحوه استفاده صحیح و سایر نکات مهم راجب این قرص را برای شما توضیح می دهیم.

قرص متوترکسات برای چیست؟

• متوترکسات برای درمان انواع خاصی از سرطانها مثل سرطان خون، لنفوم غیر هاجکین، سرطان سینه، سرطان سر و گردن، سرطان معده، سرطان مثانه، سرطان استخوان و کوریوکارسینوما (نوعی از سرطان رحم) استفاده میشود.
• هم چنین وقتی سایر روشهای درمانی نتیجه ی رضایت بخشی ایجاد نکنند، برای درمان آرتریت روماتوئید، آرتریت پسوریاتیک و پسوریازیس استفاده میشود.
• متوترکسات در درمان سرطان با مسدود کردن فرایند یک آنزیم درون سلولهای سرطانی، به آنها اجازه ی رشد نمیدهد.
• برای آرتریت روماتوئید، این دارو التهاب را کاهش میدهد و سیستم ایمنی را سرکوب میکند.
• برای پسوریازیس، متوترکسات با حمله به سلولهایی که به سرعت در حال تقسیم شدن هستند و در ایجاد پسوریازیس شرکت دارند، عمل میکند.
• هر قرص یک شیاری گرد زرد رنگ که روی آن 2.5 و M1 حک شدهاند، شامل 5/2 میلی گرم متوترکسات است.
• ترکیبات غیر دارویی: نشاسته ی ذرت، لاکتوز و منیزیم استئارات. بدون رنگ.

چرا باید از این دارو استفاده کنم؟

سرطان: مقدار متوترکسات بسته به نوع سرطان مورد درمان و اندازه و وزن بدن متفاوت است. پزشک شما ممکن است قرص یا شکل تزریقی این دارو را توصیه کند. اگر پزشکتان شکل تزریقی متوترکسات را توصیه کرده است، مقدار مناسب دارو معمولا یک بار یا به دفعات بیشتر در هفته یا به صورت چرخه ای (یعنی بعضی هفته ها تزریق انجام نمیشود) یا بر پایه ای مشخص، بسته به نوع سرطان مورد درمان، تزریق میشود. قرص دارو نیز بسته به نوع سرطان مورد درمان میتواند دو بار در هفته یا روزانه مصرف شود. در مورد جدیدترین روشهای درمان انواع سرطان ها در اینجا بیشتر بخوانید!

آرتریت روماتوئید: مقدار معمول متوترکسات برای بزرگسالان 5/7 میلی گرم است که به صورت یک بار در هفته یا 5/2 میلی گرم هر 12 ساعت یک بار به تعداد 3 قرص در هفته میل میشود. بعضی اوقات مقدار دارو بر اساس پاسخ به آن، به تدریج تنظیم میشود اما معمولا بیشتر از 20 میلی گرم در هفته نمیشود. نشانههای درمان معمولا حدود 3 تا 6 هفته بعد از شروع مصرف دارو ظاهر میشوند. در مورد جدیدترین روشهای درمان آرتروز در اینجا بیشتر بخوانید!

پسوریازیس: مقدار معمول شروع متوترکسات برای بزرگسالان 10 تا 25 میلی گرم در هفته (به صورت یک قرص یا یک بار تزریق) یا 5/2 تا 5 میلی گرم (قرص) هر 12 ساعت و 3 بار در هفته است. مقادیر دارو میتوانند به تدریج تنظیم شوند اما معمولا بیشتر از 30 میلی گرم در هفته نمیشوند. قرصهای متوترکسات ممکن است همراه با یا بدون غذا مصرف شوند. در مورد جدیدترین روشهای درمان پسوریازیس در اینجا بیشتر بخوانید!

چه کسی نباید از این دارو استفاده کند؟

از این دارو استفاده نکنید اگر:

• به متوترکسات یا هر یک از ترکیبات این دارو حساسیت دارید.
• کم کاری شدید کلیه دارید.
• در زمان شیردهی هستید.
• باردار هستید.

هم چنین از این دارو برای آرتریت روماتوئید یا پسوریازیس استفاده نکنید اگر:

• سابقه ی سوء مصرف الکل یا بیماری کبدی الکلی دارید.
• بیماری مزمن (طولانی مدت) کبد دارید.
• سندرم نقص ایمنی (مثلا HIV) دارید.
• کم خونی یا سایر بیماریهای خونی دارید.
• باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید.

عوارض جانبی

بسیاری از داروها میتوانند عوارض جانبی ایجاد کنند. عارضه ی جانبی یک پاسخ ناخواسته به دارو است زمانی که در مقادیر معمول و متعارف مصرف شده است. عوارض جانبی میتوانند ملایم یا شدید، دائمی یا موقت باشند. عوارض جانبی زیر حداقل توسط 1% از افراد مصرف کنندهی این دارو گزارش شدهاند. بسیاری از این عوارض جانبی میتوانند مدیریت شوند و بعضی ممکن است با گذشت زمان خود به خود از بین بروند. اگر این عوارض جانبی را تجربه کردید و شدید یا آزاردهنده بودند، به پزشکتان مراجعه کنید. داروسازتان نیز ممکن است بتواند برای مدیریت عوارض جانبی، راهنماییتان کند. عوارض معمول این دارو عبارتند از:

• درد شکمی
• افت فشار خون
• سرگیجه
• خستگی
• ریزش مو
• سردرد
• گرفتگی صدا
• بی اشتهایی
• از دست دادن قوای جنسی

هرچند بیشتر عوارض جانبی زیر خیلی زیاد اتفاق نمیافتند اما اگر مورد معالجه قرار نگیرند، میتوانند باعث مشکلات جدی شوند. اگر هر یک از عوارض جانبی زیر برایتان اتفاق افتاد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:

• تاری دید
• گیجی
• سرفه یا گرفتگی صدا
• اسهال
• تب و لرز
• تغییرات خلق و خوی
• زخم های دهان
• لکه های کوچک قرمز روی پوست
• صدای زنگ در گوشها
• حساسیت به نور خورشید
• علائم کم خونی (کاهش گلبولهای قرمز خون؛ مانند سرگیجه، پوست رنگ پریده، ضعف یا خستگی غیر معمول، تنگی نفس)
• علائم لخته شدن خون (مانند خون دماغ شدنهای غیر معمول، کبودی، خون در ادرار، سرفه های خونی، خونریزی لثه، بند نیامدن خونریزی بریدگیها)
• علائم عفونت (این علائم ممکن است شامل تب یا لرز، اسهال شدید، تنگی نفس، سرگیجه ی طولانی، سردرد، گرفتگی گردن، از دست دادن وزن یا بی خوابی باشند)
• علائم مشکلات کلیوی (مانند کاهش دفع ادرار، حالت تهوع، استفراغ، ورم کردن پاها و زانوها، خون در ادرار)
• علائم مشکلات کبدی (مانند حالت تهوع، استفراغ، اسهال، بی اشتهایی، از دست دادن وزن، زرد شدن پوست یا سفیدی چشمها، ادرار تیره، مدفوع کمرنگ)
• علائم آسیب ریه (مانند سخت شدن تنفس، خستگی)

اگر یکی از موارد زیر اتفاق افتاد، مصرف دارو را متوقف کنید و مورد معالجات پزشکی قرار گیرید:

• سردردهای شدید
• علائم خونریزی داخل شکم (مانند مدفوع خونی یا سیاه یا تیره، بالا آوردن خون، استفراغ خون یا موادی که شبیه قهوه هستند)
• نشانه های واکنش پوستی شدید مانند تاول، پوسته پوسته شدن، خارش در قسمتهای زیادی از بدن، دانه هایی که به سرعت پخش میشوند یا با تب یا درد همراه اند.
• علائم لکوآنسفالوپاتی (مانند تشنج ناگهانی، از دست دادن بینایی، مشکل درست فکر کردن، مشکل در راه رفتن)
• علائم واکنش حساسیتی شدید (مانند کهیر، مشکل تنفسی، ورم صورت، دهان، زبان یا گلو)

بعضی افراد ممکن است عوارض جانبی بیشتری نسبت به آن چه گفته شد، داشته باشند. اگر هنگام مصرف این دارو، علائمی مشاهده کردید که موجب نگرانیتان شد، با پزشک خود در میان بگذارید.

حتما بخوانید: عفونت خون چیست؟ چه دلایلی دارد و چطور آن را با بهترین روش درمان کنیم؟

آیا برای مصرف این دارو، احتیاط یا هشداری وجود دارد؟

پیش از مصرف یک دارو، پزشک خود را از شرایط سلامتی خود یا حساسیتهایی که ممکن است داشته باشید، داروهایی که مصرف میکنید، این که در دوران بارداری یا شیردهی هستید و هر گونه حقایق مهم در مورد سلامتیتان مطلع کنید. این موارد ممکن است بر نحوه ی مصرف این دارو تاثیر بگذارند.

• کم خونی: متوترکسات ممکن است باعث کاهش گلبولهای قرمز خون شود. اگر علائم کاهش تعداد گلبولهای قرمز خون (کم خونی) مانند تنگی نفس، احساس خستگی زیاد یا پوست رنگ پریده داشتید، هر چه سریعتر به پزشک خود مراجعه کنید.
• خونریزی: متوترکسات ممکن است باعث کاهش تعداد پلاکتهای خون شود که بند آمدن خون بریدگیها را دشوار میکند. اگر متوجه نشانههای خونریزی مثل خون دماغهای مکرر، کبودی ناگهانی یا مدفوع سیاه و تیره شدید، سریع به پزشک خود مراجعه کنید. پزشکتان با انجام آزمایشهای خون معمول، مطمئن میشود که مشکلات داخلی سریعتر برطرف شوند.
• کاهش تعداد اجزای خون: متوترکسات میتواند باعث کاهش تعداد گلبولهای سفید و قرمز و پلاکتهای خون شود، به ویژه زمانیکه در مقادیر زیادتر برای درمان سرطان استفاده میشود. این ممکن است خطر خونریزی یا عفونت را افزایش دهد. پزشکتان با آزمایشهای خونی منظم، از وضعیت خون شما آگاه میشود.
• سرطان: این دارو ممکن است باعث ایجاد سرطان لنف (سرطان سلولهای ایمنی) شود که ممکن است با قطع دارو برطرف شود. پزشک شما برای این موضوع آزمایشاتی را انجام خواهد داد.
• سرگیجه/خستگی: این دارو ممکن است باعث سرگیجه و خستگی شود. تا زمانی که مطمئن نشدهاید که این مصرف این دارو باعث کاهش توانایی شما برای انجام ایمن وظایفتان نشده است، از رانندگی یا کار با ماشین آلات پرهیز کنید.
• بیماریهای هپاتیت ب و ث: متوترکسات میتواند باعث فعالیت مجدد بیماریهای هپاتیت ب و ث یا بدتر شدن عفونتهای موجود شود. اگر سابقهی عفونت با ویروس هپاتیتهای ب و ث را دارید، پیش از استفاده از این دارو پزشک خود را مطلع کنید.
• عفونت: متوترکسات همان طور که سلولهای سرطانی را میکشد، میتواند باعث کاهش تعداد سلولهایی که در بدن با عفونت در حال مبارزه اند (گلبولهای سفید خون) نیز شود. در صورت امکان، از ارتباط با افرادی که بیماری عفونی مسری دارند اجتناب کنید. اگر علائم عفونت، مانند تب یا لرز، اسهل شدید، تنگی نفس، سرگیجهی طولانی، سردرد، گرفتگی گردن، از دست دادن وزن یا بی خوابی، داشتید، فورا به پزشک خود اطلاع دهید.
• عملکرد کلیه: کم کاری کلیه یا بیماری کلیوی ممکن است باعث رسوب این دارو در بدن شود. اگر مشکل کم کاری کلیه دارید، با پزشک خود دربارهی اینکه این دارو چه تاثیری بر شرایط سلامتی شما دارد، شرایط سلامتی شما چه تاثیری بر مقدار مصرف و اثر این دارو دارد و اینکه آیا آزمایشات خاصی مورد نیاز است یا خیر، گفت و گو کنید. اگر این دارو را برای درمان سرطان استفاده میکنید، پزشکتان ممکن است از شما بخواهد که برای کمک به جلوگیری از مشکلات کلیوی، مایعات فراوان بنوشید.
• مشکلات کبد: متوترکسات ممکن است باعث مشکلات کبدی شود. پزشکتان با استفاده از آزمایشهای خون، پیش از شروع این دارو و به طور مرتب در طول درمان، عملکرد کبد شما را بررسی خواهد کرد. با پزشک خود دربارهی اینکه این دارو چه تاثیری بر شرایط سلامتی شما دارد، شرایط سلامتی شما چه تاثیری بر مقدار مصرف و اثر این دارو دارد و اینکه آیا آزمایشات خاصی مورد نیاز است یا خیر، گفت و گو کنید. در دورهی مصرف این دارو، مشروبات الکلی ننوشید زیرا این کار میتواند شانس ابتلا به مشکلات کبدی را افزایش دهد.
• مشکلات ریوی: مصرف این دارو در بعضی افراد، التهاب ریوی (بیماری ریوی بینابینی) را که موجب سختی تنفس میشود، ایجاد میکند. این عارضه میتواند جدی و گاهاً کشنده باشد. اگر در دورهی مصرف متوترکسات، دچار تنگی نفس یا سرفه (همراه با یا بدون تب) شدید، فورا به پزشک خود مراجعه کنید.
• حالت تهوع: متوترکسات بعضی اوقات میتواند باعث حالت تهوع شود. اگر بعد از استفاده از متوترکسات، احساس بیماری کردید، بدون مشورت با پزشکتان، مصرف دارو را متوقف نکنید. پزشک یا داروساز شما ممکن است بتواند با روشهایی حالت تهوع ناشی از مصرف این دارو را کاهش دهد و به شما کمک کند.
• مشکلات معده و روده: اگر زخم معده یا روده یا کولیت زخمی دارید، با پزشک خود دربارهی اینکه این دارو چه تاثیری بر شرایط سلامتی شما دارد، شرایط سلامتی شما چه تاثیری بر مقدار مصرف و اثر این دارو دارد و اینکه آیا آزمایشات خاصی مورد نیاز است یا خیر، گفت و گو کنید.
• تشنج: گزارش شده است که متوترکسات باعث شرایطی به نام لکوآنسفالوپاتی میشود که اغلب تشنج را در پی دارد. لکوآنسفالوپاتی یک اختلال نادر است که باعث آسیب به اعصاب مغز میشود. علائم دیگر این اختلال شامل از دست دادن حافظه، از دست دادن بینایی، مشکل در تفکر یا مشکل در راه رفتن است. اگر هر یک از این مشکلات را داشتید، فوراً به پزشک خود مراجعه کنید.
• حساسیت به نور خورشید: در دورهی مصرف این دارو ممکن است بیشتر نسبت به نور خورشید حساس شوید. بیش از حد در معرض خورشید قرار نگیرید و تا زمانی که میدانید که این دارو روی پوستتان تاثیر میگذارد، از لامپهای خورشیدی یا صندلیهای خورشیدی استفاده نکنید.
• کودکان: متوترکسات برای درمان سرطان و هم چنین تحت نظارت دقیق یک پزشک برای درمان سایر شرایط در کودکان استفاده میشده است، هر چند ایمنی و تاثیر آن به طور صریح تعیین نشده است. این دارو نباید برای کودکان با سن کمتر از یک ماه، استفاده شود.
• سالمندان: اگر یک سالمند هستید، ممکن است بیشتر در خطر تجربهی عوارض جانبی (شامل عوارض جدی) باشید و پزشک شما، در دورهی مصرف این دارو، مرتباً شما را مورد آزمایش قرار خواهد داد.

چه داروهایی میتوانند با این دارو تداخل کنند؟

• ابیراترون
• آسیترتین
• الکل
• جم فیبروزیل
• بازدارنده های پروتئاز HIV (مانند آتازاناویر، ایندیناویر، ریتوناویر، سکیناویر)
• لفلونومید
• لوتیراستام
• واکسنهای زنده (مانند BCG، تب زرد، سرخک، اوریون،سرخچه)
• لومیتاپید
• آنتی بیوتیکهای ماکرولید (مانند کلاریترومایسین، اریترومایسین)
• مفلوکین
• میرابگرون
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDها مانند دیکلوفناک، ایبوپروفن، کتوپروفن، ناپروکسن)
• سایر داروهای سرطان (مانند سیتارابین، دوکسوروبیسین، وینبلاستین)
• پنی سیلینها (مانند آموکسی سیلین، آمپیسیلین،پنی سیلین، کلوکساسیلین)
• فنوباربیتال
• کینیدین
• کینین
• رتینوئیدها (مانند ترتینوئین، رتینول)
• ریفامپین
• روفلومیلاست
• وارفارین

اگر هر یک از این داروها را مصرف میکنید، با پزشک یا داروسازتان صحبت کنید. پزشک، بسته به موقعیتتان، ممکن است از شما بخواهد:

• یکی از داروها را قطع کنید.
• یکی از داروها را با داروی دیگری جایگزین کنید.
• نحوه ی مصرف یک یا هر دو دارو را تغییر دهید یا
• مصرف داروها را به همان شکل ادامه دهید.

حتما بخوانید: خواص سیر خام و کاربردهای جالب آن در زندگی روزمره (علمی و ثابت شده)

تداخل بین داروها همیشه به این معنا نیست که شما باید یکی از آنها را قطع کنید. درباره ی چگونگی مدیریت برهمکنش بین داروها با پزشک خود صحبت کنید. این مطلب نتیجه جدیدترین تحقیقات درباره قرص متوترکسات می باشد. هر گونه سوال، نظر یا تجربه ای در این زمینه دارید در بخش نظرات با ما مطرح کنید تا کارشناسانمان پاسخگو باشند.