پاروکستین یک داروی ضد افسردگی از گروه مهار کننده های باز جذب سروتونین (SSRI) است که با برخی نام های تجاری مانندPaxil ،Pexeva ، Brisdelle و Paxil CR هم شناخته می شود. این دارو برای درمان انواع مختلفی از اختلالات خلقی از جمله افسردگی، اختلال اضطراب فراگیر (نگرانی بیش از اندازه و نامعقول)، اختلال پانیک و اختلال اضطراب اجتماعی یا جمع هراسی تجویز می شود. پاروکستین همچنین می تواند برای درمان اختلال وسواس فکری عملی، اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD)، گرگرفتگی مربوط به یائسگی و اختلال دیسفوریک قبل از قاعدگی (PMDD) (حالتی همانند سندرم پیش از قاعدگی دارد اما از آن شدیدتر است) تجویز شود.
پاروکستین چگونه کار می کند؟
پاروکستین هم مانند سایر مهار کننده های باز جذب سروتونین، میزان سروتونین مغز را کنترل می کند. سروتونین یک انتقال دهنده عصبی است که بر خلق و خو بسیار تاثیر گذاراست. وقتی مغز به اندازه کافی سروتونین تولید نمی کند یا نورون ها خیلی سریع آن را دوباره جذب می کنند، سلول های عصبی قادر به برقراری ارتباط با یکدیگر نیستند. وقتی این اتفاق بیفتد، عوارضی مانند کاهش انرژی جسمی، افسردگی، روحیه پایین و علائم دیگر در فرد دیده می شود. پاروکستین و دیگر مهار کننده های باز جذب سروتونین، از جذب مجدد سریع سروتونین توسط گیرنده های عصبی جلوگیری می کنند و به این ترتیب به سروتونین اجازه می دهند تا ارتباط بین سلول های عصبی را افزایش دهد. مصرف این دارو باعث بهبود خلق و خو و افزایش انرژی در بیمار می شود.
اثربخشی و دوز
پاروکستین در اشکال مختلفی از جمله قرص، کپسول و سوسپانسیون مایع موجود است. همه اینها به صورت خوراکی هستند و یک بار در روز مصرف می شوند.
دوز مورد نیاز پاروکستین به نوع بیماری و شدت آن بستگی دارد بنابراین دوز مورد نیاز، در افراد مختلف متفاوت است. به عنوان مثال برای شروع درمان افسردگی یا اضطراب، 20 میلی گرم قرص یا كپسول پاروكستین، یك بار در روز تجویز می شود. با این حال دوز دارو را می توان برای هر یک از این شرایط تا 50 میلی گرم در روز هم افزایش داد. درمان اختلال وسواس نیز با مصرف 20 میلی گرم پاروكستین در روز شروع می شود اما در صورت لزوم، دوز مصرفی بیمار تا 60 میلی گرم نیز افزایش داده می شود. اگر این دارو برای درمان گرگرفتگی ناشی از یائسگی تجویز شود، دوز مورد نیاز حدود 7.5 میلی گرم در روز خواهد بود.
اثرگذاری پاروکستین بر سطح سروتونین ممکن است چند هفته طول بکشد. برای بیماران مصرف کننده این دارو (بخصوص مبتلایان به اختلالات خلقی) بسیار مهم است که صبور باشند و طبق نسخه ی پزشک و به طور منظم، داروی خود را مصرف کنند. با این حال، اگر پس از یک ماه (یا بیشتر) مصرف پاروکستین، بهبودی در علایم بیماری مشاهده نشد، لازم است که با پزشک درباره دوز یا تغییر دارو مشورت کنید.
نیمه عمر پاروکستین 21 ساعت است، بنابراین مدت نسبتا زیادی در بدن باقی میماند. مصرف روزانه ی این دارو، به حفظ سطح فعال آن در بدن (بدون عوارض جانبی زیاد) کمک می کند.
پاروکستین چه مشکلاتی را درمان می کند؟
پاروکستین بسیاری از علائم اختلالات خلقی، به ویژه افسردگی یا اضطراب را کاهش می دهد. این دارو همچنین برای کاهش علائم مرتبط با سایر مشکلات روانی، به ویژه اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) و اضطراب پس از سانحه (PTSD) تجویز می شود. پاروکستین همچنین می تواند برخی از ناراحتی های مرتبط با اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی (PMDD) یا یائسگی را کاهش دهد و این نشاندهنده ی این است که این دارو می تواند بر روی سطح هورمون ها یا تغییرات خلق و خوی ناشی از نوسانات هورمونی هم تأثیر بگذارد.
پاروکستین علایم اختلالات خلقی بویژه اضطراب و افسردگی را کنترل می کند.
اختلالات خلقی می توانند خطر سو مصرف مواد مخدر را در بیماران افزایش دهند. از پاروکستین می توان برای جلوگیری از مشکلات سو مصرف مواد مرتبط با افسردگی یا اضطراب استفاده کرد. همچنین از این دارو می توان برای درمان اختلالات همزمان (هنگامی که اختلال سوء مصرف مواد و بیماری های روانی با هم اتفاق می افتند و روی یکدیگر تأثیر می گذارند) هم استفاده نمود.
عوارض جانبی پاروكستین
مصرف دوز مناسب پاروكستین، نباید عوارض جانبی زیادی ایجاد كند یا كیفیت زندگی بیمار را تحت تاثیر قرار دهد. احتمال بروز عوارض جانبی در افرادیکه دوز بالای پاروکستین را مصرف می کنند بیشتر است چون دارو در سیستم بدن بیمار تجمع پیدا می کند یا عملکرد خوبی نخواهد داشت.
برخی از عوارض جانبی پاروکستین عبارتند از:
- ضعف جسمی
- سردرد
- سرگیجه
- عدم تمرکز
- مشکل در حافظه
- فراموشی
- گیجی
- عصبی بودن
- حالت تهوع، استفراغ یا سایر مشکلات مشابه
- اسهال یا یبوست
- سوزش سردل
- تغییرات چشایی
- کاهش اشتها یا وزن
- تعریق
- خشک شدن دهان
- خمیازه
- حساسیت به نور
- درد عضلانی یا حساسیت مفصلی
- گر گرفتگی
- دیدن خواب های غیرمعمول
برخی از عوارض جانبی می توانند جدی باشند. در صورت بروز علایم زیر، سریعا به اورژانس مراجعه کنید:
- درد قفسه سینه
- مشکل در تنفس
- غش کردن
- توهم
- هذیان
- تب
- گیجی شدید
- بثورات، کهیر یا سایر تغییرات پوستی ناگهانی
- استفراغ یا مدفوع خونی یا خونریزی غیرمعمول
- زمین خوردن های مکرر و مشکل در راه رفتن
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن اندام ها
اگر پاروکستین برای درمان افسردگی در افرادی که اختلال دوقطبی تشخیص داده نشده دارند، تجویز شود، احتمال بروز مانیا (شیدایی) وجود دارد.
آیا مصرف طولانی مدت پاروکستین، خطرناک است؟
مصرف طولانی مدت پاروکستین، مشکل خاصی ایجاد نمی کند. اگرچه در برخی موارد مصرف طولانی مدت این دارو می تواند خطر شکستگی استخوان را افزایش دهد یا سطح سدیم خون را کاهش دهد. این ممکن است برخی بیماری های موجود را تشدید کند.
خطر افکار یا اقدامات خودکشی در افراد زیر 24 سالی که پاروکستین مصرف می کنند، افزایش میابد. در صورت بروز این موارد هنگام مصرف دارو، حتما با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
پاروکستین هم مانند سایر مهار کننده های باز جذب سروتونین، ممکن است منجر به وابستگی جسمی و یا تحمل دارویی (کاهش واکنش مصرف کننده به دارو) شود.
آیا پاروکستین اعتیاد آور است؟
هیچ نشانی از اعتیاد آور بودن پاروکستین وجود ندارد. این دارو عملکرد سریعی ندارد و بنابراین باعث ایجاد حس لذت نمی شود. احتمال زیاده روی در مصرف پاروکستین در افرادیکه سابقه ی سوء مصرف مواد مخدر دارند، وجود دارد بنابراین در صورت داشتن سابقه ی اعتیاد، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. پاروکستین معمولاً باعث ایجاد حس لذت یا سرخوشی نمی شود، بنابراین احتمال وابستگی به آن بسیار کم است.
ترک پاروکستین
پاروکستین اعتیاد آور نیست اما می تواند منجر به تحمل دارویی و وابستگی شود. این شرایط به احتمال زیاد باعث ایجاد علائم ترک می شود، به خصوص اگر فرد به طور ناگهانی مصرف پاروکستین را متوقف کند. این بیماری تحت عنوان “سندرم قطع داروی ضد افسردگی” شناخته می شود که علایم آن مشابه علایم ترک است. اگر قصد دارید مصرف پاروکستین را متوقف کنید، ابتدا با پزشک مشورت کنید تا به آرامی دوز دارو را تا زمانی که بدن دیگر به آن نیاز نداشته باشد، کاهش دهد. این به جلوگیری از بروز علایم ترک کمک می کند. برخی از علایم ترک پاروکستین عبارتنداز:
- بازگشت علایم اضطراب و افسردگی
- از دست دادن هماهنگی
- اسپاسم یا ضعف عضلانی
- نوسانات خلقی
- تحریک پذیری
- خستگی یا کسالت
- تهوع و استفراغ
- بیخوابی
- کابوس های شبانه
- مشکل در بخواب رفتن یا در خواب ماندن
- سردرد
- علائم شبه سرماخوردگی یا آنفولانزا
- احساس شوک الکتریکی به ویژه در اندام های تحتانی
مصرف بیش از حد پاروکستین
اگر پاروکستین طبق دستور پزشک مصرف شود، احتمال اور دوز بسیار کم است. با این حال اگر فردی در مصرف پاروکستین زیاده روی کند یا این دارو را با داروهای ضد افسردگی دیگر (به ویژه داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای یا مهار کننده های MAO) مصرف کند، ممکن است دچار اور دوز شود که تحت عنوان “سندرم سروتونین” هم شناخته می شود. سندروم سروتونین نوعی واکنش دارویی است که در اثر افزایش سطح سروتونین در بدن رخ می دهد. علائم این وضعیت عبارتنداز:
- خواب آلودگی
- لرز یا لرزش غیرقابل کنترل اندام های بدن
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- گیجی شدید
- حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
- غش کردن
- تاری دید
- ناتوانی در بیدار شدن
- کبودی یا خونریزی های غیرمعمول
- علائم شبه آنفولانزا
- درد، سفتی یا ضعف عضلات
- تشنج
- کما
جایگزین های پاروکستین
اگر پاروکستین در درمان علائم موثر نباشد، دیگر مهار کننده های باز جذب سروتونین ممکن است بهتر عمل کنند. با این حال این به نوع بیماری هم بستگی دارد. افسردگی و اضطراب را می توان بطور موثری با استفاده طولانی مدت از پاروکستین درمان کرد، اما این تاثیرگذاری ممکن است برای بیماری های دیگر کمتر باشد.
درمان اختلال وسواسی با استفاده از پاروکستین امکانپذیر است. اما داروهایی مانند آنافرانیل (کلومیپرامین) نیز به طور خاص برای درمان این اختلال استفاده می شوند. علائم اضطراب پس از سانحه نیز به بهترین وجه با مهار کننده های باز جذب سروتونین قابل درمان میباشد، بنابراین اگر پاروكستین در بهبود علایم موثر نباشد، استفاده از دیگر مهار کننده های باز جذب سروتونین توصیه می شود. اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی نیز بیشتر با داروهای مهار کننده باز جذب سروتونین قابل درمان است. اگرچه تغییر در سبک زندگی مانند ورزش کردن و رژیم غذایی سالم ممکن است به جلوگیری از تشدید علایم کمک کند. درمان علائم یائسگی از جمله گرگرفتگی در زنان ممکن است به هورمون درمانی نیاز داشته باشد. با این حال این داروها هم می توانند عوارض جانبی دیگری ایجاد کنند که کیفیت زندگی بیمار را تحت تاثیر قرار دهند.
درمان وابستگی به پاروکستین
پاروکستین به خودی خود منجر به وابستگی نمی شود و برای درمان مستقیم اعتیاد هم مورد استفاده قرار نمی گیرد. افرادی که با اختلالات همزمان روبرو هستند، باید از دوزهای کمتر پاروکستین برای تثبیت خلق و خوی خود استفاده کنند. اگر بیماری های روانی به اعتیاد منجر شود، پاروکستین می تواند بعنوان داروی ثابت کننده ی خلق و خو استفاده شود.
با این حال پاروکستین نباید به تنهایی برای درمان اختلالات خلقی، اختلال وسواس یا اختلال اضطراب پس از سانحه استفاده شود. داروهای روانپزشکی باید همیشه همراه با درمان های دیگر استفاده شوند تا به بیمار کمک کنند شرایط خود را درک کند و سازوکارهای مقابله ای را بیاموزد.
اختلالات دارویی پاروکستین
از آنجا که پاروکستین یک داروی تجویزی قوی است، می تواند با سایر داروها تداخل برقرار کند. بیشترین تداخلات دارویی زمانی ایجاد می شود که پاروکستین بهمراه سایر داروهای ضد افسردگی از جمله سایر داروهای مهار کننده ی باز جذب سروتونین، داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین/نور اپی نفرین (SNRI)، بازدارنده های مونوآمین اکسیداز (MAO) و داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای استفاده شود. مصرف همزمان این داروها با هم یا مصرف بیش از دوز تجویز شده پاروکستین می تواند منجر به بروز سندرم سروتونین شود. همانطور که در بالا هم اشاره شد، سندروم سروتونین به معنای تجمع سروتونین بیش از حد در مغز است که می تواند منجر به تحریک، اضطراب، ضربان قلب سریع و نامنظم، تب شدید، تشنج و بیهوشی شود.
سایر داروهایی که پاروکستین می تواند با آنها تداخل برقرار کنند عبارتند از:
- داروهای رقیق کننده خون بخصوص وارفارین
- داروهای درمان کننده ضربان قلب نامنظم
- داروهای ضد تهوع
- داروهای ضد تشنج
- آنتی هیستامین ها
- آسپرین
- قرص های ادرار آور (دیورتیک)
- کدئین
- داروهایی که اختلالات دستگاه گوارش را درمان می کنند
- برخی از آنتی بیوتیک ها
- آتوموکستین که برای درمان عدم توجه و بیش فعالی استفاده می شود
- برخی از داروهای ایدز
- داروهای ضد اضطراب
- داروهایی که برای درمان سایر مشکلات روانی مانند اختلال دو قطبی یا اسکیزوفرنی استفاده می شوند
- داروهای ضد قارچ
- داروهای ضد درد مخدر
- تاموکسیفن که برای درمان سرطان پستان استفاده می شود
عوارض جانبی پاروکستین با مصرف الکل، تشدید پیدا می کند. بنابراین پزشکان و درمانگران توصیه می کنند هنگام مصرف پاروکستین مصرف الکل را متوقف کنید یا آن را به حداقل برسانید.
تداخلات پاروکستین با بیماری ها و شرایط جسمی
مصرف داروی ضد افسردگی در دوران بارداری و شیردهی ممکن است بر کودک تأثیر بگذارد. مصرف پاروکستین در تمام دوران بارداری، به ویژه در سه ماهه آخر، ممکن است منجر به نقص های مادرزادی قلب در نوزاد و سایر مشکلات سلامتی کودک در دوران شیردهی شود. این عوارض نادر است اما اگر باردار هستید، قصد بارداری دارید یا در دوران شیردهی بسر می برید، قبل از مصرف پاروکستین حتما با پزشک مشورت کنید. در نهایت پزشک در مورد مصرف یا قطع مصرف این دارو برای شما تصمیم می گیرد.
پاروکستین ممکن است با بیماری های زیر تداخل برقرار کند یا آنها را تشدید نماید:
- اختلال دوقطبی
- گلوکوم (آب سیاه)
- اختلالات تشنج از جمله صرع
- بیماری کلیوی
- بیماری کبد
- افرادی که به انواع داروها حساسیت دارند
اگر فکر می کنید به افسردگی، اضطراب یا دیگر بیماری های روانی مبتلا شده اید، به پزشک مراجعه کنید. پزشک می تواند با استفاده از داروهای تجویزی و گفتاردرمانی، بیماری شما را درمان کند. درمان طولانی مدت بهترین روش مدیریت اختلالات خلقی است اما برخی داروهای تجویزی مانند پاروکستین در کوتاه مدت هم می توانند خلق و خو را تثبیت کنند. بسیاری از افراد ممکن است به دلایل مختلف، چندین سال از داروهای ضد افسردگی استفاده کنند.
درمان به موقع مشکلات روانی، به پیشگیری از اعتیاد کمک می کند. افرادی که از یک بیماری روانی رنج می برند، به احتمال زیاد با الکل، تنباکو، ماری جوانا، کوکائین یا سایر مواد مخدر خوددرمانی می کنند. به همین دلیل است که مراجعه ی زودهنگام به پزشک و استفاده از داروهای تجویزی، اهمیت بسیار زیادی دارد.
